Morgunblaðið - 11.06.1981, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. JÚNÍ1981
piisirgMiilíIWiil*
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 70 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 4 kr. eintakiö.
Útsvör hækkuð
að óþörfu
t'
Asl. ári samþykkti vinstri stjórnin í Reykjavík að hækka útsvör
borgarbúa úr 11% í 11,88%. Þá héldu borgarfulltrúar
Sjálfstæðisflokksins því fram, að vinstri stjórnin hefði vanáætlað
tekjur borgarinnar og að ekki væri nauðsynlegt miðað við
fyrirhuguð útgjöld að hækka útsvörin. Það var engu að síður gert
með atkvæðum borgarfulltrúa Alþýðubandalags, Alþýðuflokks og
Framsóknarflokks.
Á fundi borgarstjórnar Reykjavíkur í síðustu viku voru
reikningar borgarinnar fyrir síðasta ár lagðir fram og kynntir. Þá
kom í ljós, að borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokksins höfðu haft rétt
fyrir sér, ekki var nauðsynlegt vegna áætlaðra útgjalda að hækka
útsvörin eins og gert var. Vinstri stjórnin í Reykjavík er því staðin
að því verki að hafa hækkað útsvör á borgarbúa án þess að nokkur
þörf væri á. Sjálfsagt finnst ýmsum útsvarsgreiðendum í
höfuðborginni illt að búa við slíka ónauðsynlega skattheimtu.
Umræður í borgarstjórn á dögunum um reikninga borgarinnar
leiddu einnig í Ijós, að auk stóraukinnar skattheimtu hafa skuldir
borgarinnar aukizt verulega frá því að vinstri stjórnin tók við
völdum. Birgir Isl. Gunnarsson, fyrrv. borgarstjóri, vakti athygli á
því í þessum umræðum, að skuldir borgarinnar hafa aukizt úr 2,9
milljörðum gkr. í rúmlega 7 milljarða gkr. undir vinstri stjórn. Til
viðbótar þeirri sérstöku fjármálastjórn að auka jöfnum höndum
skattheimtu og skuldir leiddu þessar umræður um reikninga
borgarinnar í ljós, að stjórnendur borgarinnar höfðu ekki haft dug í
sér til að nota þá peninga, sem áætlaðir höfðu verið til framkvæmda
á sl. ári. Voru verulegar fjárhæðir ónotaðar af því fé, sem ganga átti
til margvíslegra og nauðsynlegra framkvæmda.
Sú mynd sem við blasir í reikningum borgarinnar um stjórn
vinstri manna á fjármálum og verklegum framkvæmdum er því í
stuttu máli þessi: skattar eru hækkaðir að óþörfu, jafnframt eru
skuldir auknar en vinstri menn hafa ekki framtakssemi í sér til þess
að nota þessa peninga, sem þannig eru fengnir í framkvæmdir, sem
ákvörðun hefur verið tekin um.
Áhugaleysi um
félagslega þjónustu
Ut af fyrir sig þarf kannski engum að koma á óvart, þótt vinstri
stjórnin í Reykjavík hafi hækkað skatta að óþörfu og stóraukið
skuldir borgarinnar. Við því mátti búast. En eftir allt tal vinstri
manna um áhuga þeirra á félagslegum málefnum hefði mátt búast
við, að þeir mundu nota meirihlutaaðstöðu sína í borgarmálum
Reykjavíkur til þess að koma fram umtalsverðum umbótum á því
sviði. Það hefur hins vegar ekki orðið.
Á þeim þremur árum, sem vinstri menn hafa stjórnað Reykjavík
hafa þeir ekki haft frumkvæði um nokkra þá nýjung í félagslegri
þjónustu eða félagsmálum almennt, sem máli skiptir. Allt starf
núverandi borgarstjórnarmeirihluta er byggt á þeim grunni, sem
lagður var í tíð sjálfstæðismanna í borgarstjórn Reykjavíkur. Til
marks um þetta áhugaleysi vinstri manna um félagsleg málefni má
nefna, að þeir sáu ekki einu sinni ástæðu til að notfæra sér á síðasta
ári allt það fé, sem þá var áætlað til byggingar barnaheimila. Þetta
voru 122 milljónir gkr. sem ónotaðar voru á síðasta ári og er þetta
ónótaða fé hæfilegur minnisvarði um þann áróður vinstri manna í
meirihlutatíð Sjálfstæðisflokksins, að sjálfstæðismenn hefðu engan
áhuga á því að byggja barnaheimili. Annað dæmi um þetta
áhugaleysi vinstri manna á félagslegri þjónustu er þó kannski enn
alvarlegra, en það er sú ákvörðun vinstri stjórnarinnar í Reykjavík
að leggja niður meðferðarheimilið við Kleifarveg, sem rekið hefur
verið síðan 1975 með það markmið að endurhæfa út í lífið og
skólanám þau börn á skólaaldri, sem verst eru stödd andlega og á
taugum. Forstöðukona þessa heimilis, Stefanía Sörheller, segir í
viðtali við Morgunblaðið sl. laugardag: „Það sýnir mikið skilnings-
leysi á
þessu heimili að ætla að leggja það niður ... Nú hef ég áhyggjur af
þeim börnum, sem þurftu að komast hér í meðferð og hrædd við
hvað um þau verður. Ég skil ekki hvers vegna þessi hjálp, sem hér er
veitt er allt í einu orðin óþörf." Forstöðukonan lýsir starfsskilyrðum
heimilisins sl. þrjú ár með þessum orðum: „Undanfarin 3 ár hefur
heimilið aldrei þúið við öryggi. Alltaf komið upp á hverju ári
hugmyndir um að leggja það niður og staðið barátta um
fjárveitingar til þess.“
Undrun manna á afstöðu vinstri stjórnarinnar til félagslegra
mála er komin á það stig, að Sigtryggur Jónsson, sálfræðingur,
varpar fram eftirfarandi spurningu í blaðagrein í fyrradag: „Hefur
hin „vinstrisinnaða" þrenning, Alþýðubandalag, Alþýðuflokkur og
Framsóknarflokkur, gleymt öllu, sem kallast félagsleg þjónusta eða
réttur einstaklinga til mannsæmandi lífs?“
THE OBSERVER
Harðlínumenn kveða
sér hljóðs í Póllandi
Nú um nokkurt skeið hefur mikil frelsisalda farið um Pólland, sem náð hefur til
allra stétta þjóðfélagsins, jafnt til þeirra, sem átt hafa aðild að kommúnistaflokknum,
og þeirra, sem utan hans hafa staðið. Það hefur því komið mörgum Pólverjum á óvart,
að enn skuli fyrirfinnast menn, sem láta sig dreyma um hina „góðu, gömlu daga“,
þ.e.a.s. þegar alræði kommúnistaflokksins var algert. Nú hafa fulltrúar þessara
afturhaldssömu skoðana, harðlínumennirnir, loksins ákveðið að láta að sér kveða.
Það hefur þó aldrei verið neitt
leyndarmál, að gamla kerfið átti
og á sína formælendur, þó að fáir
séu, og nefna má það, að forystan
fyrir tveimur stærstu flokks-
deildunum í Póllandi, í Varsjá og
Katowice, hefur ekkert verið að
flýta sér um of við að hrinda í
framkvæmd þeim umbótum, sem
fólkið hefur krafist. Einnig má
minna á, að miðstjórn pólska
kommúnistaflokksins, sem ræður
skipan framkvæmdanefndarinn-
ar, hefur litlum sem engum
breytingum tekið síðan í verkföll-
unum í ágúst sl.
Flokksþing pólska kommún-
istaflokksins verður haldið í
næsta mánuði og er almennt
talið, að þá verði helmingur
miðstjórnarmanna, eða jafnvel
skottulæknir aftan úr miðöldum
réði ríkjum á nýtísku skurðstofu,
búinn blóðsugum og tautandi
fyrir munni sér um hina illu
vessa líkamans.
Hið aukna frjálsræði i Póllandi
hefur valdið því, að nú eru uppi
ýmsar hugmyndir og skoðanir og
hvers kyns félög og samtök hafa
runnið upp eins og fíflar í túni,
nokkuð sem með öllu var óhugs-
andi bara fyrir tæpu ári. Eitt
þessara félaga eða klúbba er
„Varsjá 80“, sem 150 mennta-
menn í höfuðborginni standa að,
og annað er Grúnwald, þjóðernis-
sinnuð samtök, sem telja að eigin
sögn meira en 100.000 félaga.
Að því er einn aðstandenda
„Varsjár 80“ sagði fréttamanni
Observer, eru glögg skil í pólska
hans í Póllandi". Þessi fullyrðing
er komin frá „Varsjá 80“.
Poreba tekur enn dýpra í ár-
inni og segir, að margir fyrrver-
andi stalínistar stefni nú að því
að ná aftur völdum í flokknum.
„Úlfar í rauðhettuklæðum" kallar
hann þá og ekki fer hjá því, að
mönnum komi til hugar einhver
hugmyndafræðileg tengsl við yf-
irlýsingar Katowice-hópsins þar
sem varað er við „trotskyistum og
zionistum".
Það hlálega og fjarstæðu-
kennda við þetta allt saman er, að
það eru aðeins örfáar þúsundir
gyðinga eftir í öllu Póllandi, en
þrátt fyrir það telja margir
pólskir menntamenn og stúdent-
ar, að tilgangurinn sé sá að
klekkja á gyðingum með Stalíns-
tímann að yfirvarpi en í raun
Pólskir stúdentar krefjast frelsis fyrir pólitiska fanga. Dæmigerð mynd fyrir breytta tíma í Póllandi,
tíma, sem sumum geðjast síður en svo að.
fleiri, látinn víkja fyrir öðrum
mönnum frjálslyndari. í augum
þessara manna og annarra gam-
algróinna kerfiskarla tákna um-
bæturnar aðeins eitt: stöðumissi,
og það í meira en einum skiiningi.
Þó að afstaða harðlínumanna
hafi ekki þurft að koma neinum á
óvart, hefur orðbragðið, sem þeir
hafa tamið sér, vakið undrun
margra. í yfirlýsingu Katowice-
hópsins er t.d. alvarlega varað við
„valdatöku endurskoðunarsinna"
í flokknum og sumir frammá-
manna flokksins sagðir hafa
greitt götu hennar með „andvara-
leysi og óforsvaranlegri fram-
komu“.
Á meða) þess, sem veldur
harðlínumönnum í Katowice hug-
arangri, er „smáborgaralegt
frjálslyndi, skoðanir, sem kenna
má við trotskyista og zionista,
aukin þjóðerniskennd, bætt hlut-
skipti smábænda, aukið klerka-
veldi, stéttasamvinna og andsov-
ésk sjónarmið". Umbótasinnuð-
um flokksmönnum finnst þessar
ásakanir fáránlegar og sumir
líkja þeim helst við það, að
kommúnistaflokknum milli
kommúnista annars vegar og
Jafnaðarmanna" hins vegar, þ.e.
umbótasinnanna, en ekki þarf á
það að minna, að Jafnaðarmað-
ur“ hefur löngum verið hið arg-
vítugasta skammaryrði í munni
allra sanntrúaðra kommúnista.
Að sögn þessa manns mun
sendinefnd flokksdeildarinnar í
Varsjá á þinginu í júlí verða
skipuð kommúnistum að meiri-
hluta en í Kraká hafa Jafnaðar-
mennirnir" hins vegar töglin og
hagldirnar.
Félögin „Varsjá 80“ og Grún-
wald eiga ýmislegt sameiginlegt
og sumir meðlimanna eru í þeim
báðum. Þar á meðal er
kvikmyndastjóri nokkur, að nafni
Bohdan Poreba, einn helsti fram-
mámaður Grúnwalds. Bæði félög-
in berjast fyrir því, að gerðar
verði upp sakirnar við Stalíns-
tímann í Póllandi þegar „flokks-
apparatið var í höndum gyðinga,
eins og Stalín vildi hafa það.
Hann taldi nefnilega, að gyðingar
væru ólíklegri en aðrir til að
skirrast við að beita aðferðum
vegna þess, að þeir eru sagðir
driffjöðrin í umbótakröfum
pólskrar alþýðu, sem einnig er út
í hött og barnaleg einföldun á
ástandinu í flokknum.
Yfirlýsingu Katowice-hópsins
var ákaft mótmælt í Póllandi og
þá ekki síst af blaðamönnum við
Trybuna Ludu, málgagn pólska
kommúnistaflokksins. Nú er það
ólíklegt, að þeir hefðu komist upp
með það án samþykkis einhvers
háttsetts manns í flokknum í
Katowice og reyndar birti forysta
flokksins í Katowice yfirlýsingu
þar sem ekki var tekið af eða á
um nokkurn hlut. Sami tvískinn-
ingurinn virðist einnig vera hjá
flokksforystunni í Varsjá í af-
stöðunni til „Varsjár 80“.
Hvað er hér á ferðinni? Er
verið að reyna að koma á fót
öðrum harðlínuflokki? Eða er
bara verið að reyna að hafa hemil
á umbótasinnunum? Fyrri tilgát-
an virðist ólíkleg eins og málum
er nú háttað í Póllandi en sú
seinni er e.t.v. ekki fjarri öllum
sanni.
- MARK FRANKLAND