Morgunblaðið - 13.06.1981, Síða 37

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. JÚNÍ1981
37
Minning:
Kristín Sigrún
Sigurðardóttir
frá Skógarnesi
Fædd 21. október 1893.
Dáin 7. júní 1981.
Það hefur verið sagt að lífs-
hlaup manna grundvallist á minn-
ingum. Sumar þeirra líða hjá jafn
óðum og þær eiga sér stað, aðrar
renna hægar um hugskotin, en svo
eru þær, sem markast í hugum
okkar og ekkert fær afmáð þær.
Við andlát Kristínar Sigrúnar
Sigurðardóttur hrannast upp
minningar æskuáranna þar sem
hún og eiginmaður hennar Krist-
ján Kristjánsson, eru miðdeplar
þeirra.
Heimili þeirra hjóna var að
Syðra-Skógarnesi í Miklaholts-
hreppi, Snæfellsnes- og Hnappa-
dalssýslu. Býli þetta er við Löngu-
fjörur, sjávarjörð, þar sem allt er
á iði, bæði mannlíf og annað líf.
Jarðir sem þessar voru matarkist-
ur fyrr á tímum og aldrei þurfti að
kvíða matarskorti. Til þess að það
gæti orðið þurfti að taka til
hendinni. Mikil og vandasöm störf
lágu að baki þessara matfanga.
Ekki þarf að fjölyrða um það hér
svo mjög sem um þennan þátt
mannlífs á íslandi hefur verið
rætt. Eitt langar mig rétt að
skjóta hér inn í til þess að sýna
hversu stutt er síðan að sjórekin
matvæli voru mikilvægur þáttur í
lífsbjörg manna. Það var á milli
1930—1940, að tungu af hval,
sennilega af steypireyði, rak á
fjörur í Skógarnesi. Þar sem að
líffæri slíkra dýra geta orðið allt
að 3 tonn á þyngd var fljótlega
látið vita á næstu bæi, að tiltæk
matvæli væru til reiðu. Ég minn-
ist alltaf þess straums fólks, ýmist
með trúss- eða vagnhesta, til þess
að ná sér í björg í bú. Þannig var
samhjálpin í þann tíð. í þá daga
var samhygðin svo sjálfsögð, að
það þótti lasti næst að krefjast
fjármuna fyrir tilvik eins og að
framan getur. Þegar þurfti að
byggja hlöðu eða gera veg þótti
sjálfsagt, að nágrannar kæmu og
veittu aðstoð án fjárhagslegrar
þóknunar. Það var ekki talað um
það. í þessu andrúmslofti voru
unglingar í Syðra-Skógarnesi al-
dir upp. Ekki veit ég hvað margir
þeirra hafa dvalist í Syðra-Skóg-
arnesi sumarlangt. Þeir voru
margir. Kristín Sigrún annaðist
þá með þeim hætti að þeir urðu að
betri einstaklingum og nutu þess-
arar lífsreynslu alla ævi. Sá, sem
þetta ritar getur sannarlega stað-
fest þessa fullyrðingu. Þegar heim
var komið eftir hvers konar svað-
ilfarir, eins og t.d. þegar sóttir
voru hestar um langa og blauta
vegu. Alltaf var komið að hlýjum
og mildum örmum hvernig sem á
stóð, og ætíð með því viðmóti að
ógerlegt er að gleyma.
Aldamótakynslóð hefur reynt
meira en nokkur önnur frá því á
landnámsöld. Hvaða unglingur í
dag getur gert sér í hugarlund við
hvaða ástand var að etja, þegar
Kristín Sigrún fæddist í þennan
heim? Fyrir aldamót var tækni-
þróun landsmanna varla komin
nokkuð lengra en það sem gert var
á söguöld. Þvílík gjörbylting fyrir
þá, sem hafa reynt eða andað að
sér andrúmslofti hins forna og svo
annars vegar kjarnorku, tungl-
lendingu, örtölvuvæðingu og þar
fram eftir götum. Við, sem erum á
miðjum aldri gerum okkur vissu-
lega grein fyrir þessu. Astæðan er
einfaldlega sú, að við erum á
jöðrum þessara kapitula í sögu
lands okkar og heimsins alls.
Því minnist ég á þetta, að ég,
sem drengur reyndi margt það er
hafði lítið breyst allt frá land-
námsöld. Bæjargöng, hlóðareld-
hús, baðstofa svo að eitthvað sé
nefnt. Þá er að minnast á stórþýfð
tún, engjaslátt, heyflutninga á
klifjahestum og ótal margt annað.
Allt þetta hefur nú í blámóðu
fjarlægðinnar tiltekið seiðmagn,
og stundum hefur maður jafnvel
óskað sér að tíminn hefði staðið í
stað, þrátt fyrir sk. velsæld nútím-
ans.
Mikið var nú brallað og hent að
mörgu gaman. Ekki þurfti til þess
fjölmiðla eða hjálp annarra. Af
nógu var að taka, af heimatilbún-
um gleðskap og glensi. Kristín
Sigrún í Skógarnesi átti mikinn
þátt í því að gera tilveruna
fjölbreytilega. Flest allt var
heimatilbúið og einfaldleikinn var
ráðandi. Ef til vill var það, sem
varðaði mestu. Það var metið sem
gert var. Allir voru þátttakendur.
Kristín Sigrún var oftast með í
leiknum.
Eins og fyrr var sagt þá hrann-
ast minningarnar saman í iðul-
ausan straum, en upp úr stendur
Stína Sigrún, eins og hún var
oftast nefnd, sem ás þess lífs, er
hrærðist í Syðra-Skógarnesi,
hvernig sem á stóð. Ég veit ekki af
neinum, sem gæddur var þeim
eiginleika að sinna málefnum ann-
arra með eins mikilli einlægni og
hún Stína Sigrún.
Einhvers staðar segir að eilífð-
arverur séu á Snæfellsnesi. Ef
slíkar verur eru til, þá hefur hún
Stína Sigrún í Syðra-Skógarnesi
vissulega verið ein af þeim.
Arni Waag Iljálmarsson
Kristín fæddist að Syðra Skóg-
arnesi í Miklaholtshreppi á Snæ-
fellsnesi. Þar bjuggu þá foreldrar
hennar, Guðríður Magnúsdóttir og
Sigurður Kristjánsson. Kristín
var yngst fimm barna þeirra
Skógarnesshjóna, sem upp kom-
ust, og síðust þeirra hverfur hún
nú héðan.
Æskuheimili Kristínar stóð
föstum fótum á bjargi gamallar
bændamenningar með opnar dyr
fyrir úrræðum þeirrar samtíðar
sem var að rísa frá örbirgð til
bjargálna. Þó að foreldrar Krist-
ínar yrðu aldrei auðug þá gerðust
þau nógu rík til þess að verða
veitul og líknsöm þeim er hjá þeim
þurftu að fá skjól. Á mannmörgu
heimili í þjóðbraut hefur yngsta
barnið á bænum áreiðanlega átt
marga ljúfa stund á bernskuárun-
um þó að þar félli snemma á
skuggi slyss er leiddi til þess að
telpu á fjórða ári hvarf sjón á öðru
auga. En af öllum æskuminning-
um held ég að Kristínu hafi verið
einna hugljúfastar þær unaðs-
stundir sem hún átti í fjölbreyti-
leik fjörunnar því að þangað
beindi hún oft síðar för okkar
unglinganna og hlustaði jafnan
hugfangin á frásagnir okkar af
ferðalögum niður á Dyrasand,
suður að Þórishamri, ævintýra-
ferðir út í Tjaldurseyjar eða aðrar
fjarlægar slóðir á leikvelli ungra
og forvitinna gistivina í Skógar-
nesi.
Tvítug hóf Kristín nám í Hvít-
árbakkaskóla og lauk því tveim
árum síðar með lofsamlegum vitn-
isburði. Minntist hún jafnan
skólastjórans, Sigurðar Þórólfs-
sonar, með mikilli aðdáun og
þakklæti. Að lokinni dvöl á Hvít-
árbakka var Kristín einn vetur við
störf í Reykjavík. Tvo vetur ann-
aðist hún barnakennslu í Eyja-
hreppi við ágætan orðstír.
Árið 1918 kom ungur og efni-
legur maður til starfa á búinu í
Skógarnesi. Það var Kristján son-
ur Elínar Jónsdóttur og Kristjáns
Þórðarsonar frá Rauðkollsstöðum.
Þau Kristín og Kristján felldu
hugi saman og gengu í hjónaband
hinn 29. ágúst 1922. Að móður
Kristínar, Guðríði, látinni varð
það að ráði að ungu hjónin tækju
við búsforráðum í Skógarnesi vor-
ið 1923, en Sigurður, faðir Kristín-
ar, bjó þar hjá þeim þangað til
hann andaðist árið 1933.
Einkabarn þeirra Kristínar og
Kristjáns, Guðríður, fæddist árið
1933. Rúmum tveimur áratugum
síðar er kominn að Skógarnesi
eiginmaður Guðríðar, Trausti
Skúlason. Þá hófst sambýli ungu
og eldri hjónanna í Skógarnesi
sem stóð í rúma tvo áratugi. Á því
árabili var haldið af kappi áfram
við margvíslegar framkvæmdir og
jörðin keypt. Komst hún þannig
aftur í eigu þeirrar sömu ættar
sem sennilega hefur búið í Skóg-
arnesi nær samfellt allt frá land-
námsöld.
Eldri hjónin í Skógarnesi nutu .
þess að sjá fjögur mannvænleg
börn Guðríðar og Trausta vaxa úr
grasi og fylgjast síðar með þroska
fjögurra barna elstu systkinanna
tveggja sem eru nú búin að stofna
eigin heimili.
Árið 1978 hafði heilsufari þeirra
Kristínar og Kristjáns hrakað svo
að þeim var orðin þörf meiri
umönnunar en þeirrar sem unnt
var að veita á fámennu sveita-
heimili. Þess vegna var ákveðið að
útvega þeim vist á dvalarheimili
aldraðra í Borgarnesi. Þau fluttu
þangað í maímánuði 1978 og hafa
bæði verið þar síðan allt til þess er
Kristín andaðist þar að kvöldi sl.
hvítasunnudags. Eigi verður þess-
um minningarorðum lokið án þess
að færa öllu starfsfólki dvalar-
heimilisins innilegar þakkir fyrir
þá frábæru ástúð og umhyggju
sem Skógarnesshjónin nutu á
heimilinu. Þau voru einnig svo
gæfusöm að eignast marga ágæta
vini í hópi vistfólksins, en allt
þetta, að ógleymdum tíðum heim-
sóknum ættingja og fjölmargra
vina, olli því að síðustu æviárin
gleymdust Kristínu oft þær þján-
ingar sem hinn hrjáði líkami
hennar olli og lifið varð á ný ljúft
og unaðslegt í upprifjun gamals
fróðleiks og góðra ævintýra.
Það er að sjálfsögðu nauðsyn-
legt að gera grein fyrir látnum
samferðarmanni með því að rifja
upp nokkra helstu áfanga á ævi-
ferli hans. En þegar til þeirra er
horft, sem hér hafa verið nefndir,
og hugsað til Stínu Sigrúnar, eins
og hún var oft kölluð, þá er
augljóst að eyktamörkin ein segja
enga þá sögu sem við viljum nú
muna og vert er að geyma í
þakklátri endurminning og til
góðs fordæmis. Þar er að mínu viti
eitt sem ber langhæst yfir alla þá
fjölmörgu eðliskosti sem Kristín
var gædd. Það er hin einstæða
hjartahlýja hennar og góðleikur
sem var svo frábær að vegna hans
átti jafnvel hún það til að verða
ekki nægjanlega óvilhöll ef hún
var látin ein til vitnisburðar. Þess
voru sem sé mörg dæmi, að ef
réttilega var fundið að ávirðingum
manna þá var óbrigðult að þá
skyldi hún alltaf koma auga á
eitthvað sem færa mátti til máls-
bóta. Þess vegna voru mannlýs-
ingar hennar einar saman oft
vilhallar, en alltaf á einn og sama
veginn. Eitthvað gott skyldi fyrst
uppi haft áður en hins væri leitað
— jafnvel þar sem horft var til
hins spaugilega. En þar olli því rík
kímnigáfa, að þá átti Kristín
stundum mjög í vök að verjast og
lét það þá eftir sér að grípa hönd
fyrir auga og hlæja af hjartans
lyst. En svo gerðist hún aftur
alvörugefin og fann blessuðum
slysamanninum einhverja afböt-
un, eitthvað gott í hans fari. Og á
þetta góða og jákvæða í öllum
mönnum var hún ótrúlega fund-
vís, l.vgilega nösk, og reyndist þá
vitanlega bæði sannorð og réttsýn.
Og það lætur að líkum að kona
sem búin er þessum óvenjulegu
eðliskostum, leitar alltaf fyrst
hins góða, hún laðar aldrei fram
annað en það sem gott er í fari
samferðarmanna sinna. Þess
vegna var Kristín elskuð af öllum
sem af henni höfðu einhver kynni.
Allar götur frá fyrstu búskapar-
árunum og allt til þeirra síðustu
var alltaf fullt hús af sumárbörn-
um hjá Kristínu í Skógarnesi,
raunar einnig tökubörnum, sem
voru þar langdvölum. Og öll bera
þau henni áreiðanlega eina og
sömu söguna. I vitund þeirra
verður hún ekki einungis hin
sístarfandi og veitula húsmóður.
Hún verður þeim fyrst og fremst
ímynd hins algera góðleika. En
það táknaði vitanlega ekki uppgjöf
andspænis því illa. Þvert á móti.
Hún kenndi unglingunum sínum
sannarlega að þekkja mun góðs og
ills. En hún gerði það alltaf með
þeim góðleik sem er andhverfa
hins illa. Þess vegna verður hún
þeim — og öllum öðrum —
ógleymanleg.
En vitanlega verður Kristín
einnig mörgum minnisstæð vegna
þess hver hafsjór hún var af
fróðleik um menn og málefni,
stálgreind og stálminnug allt
fram í andlátið. Það var sannar-
lega ekki eintómt gustukaverk að
fá að heimsækja þau Skógarnes-
hjónin á dvalarheimilið í Borgar-
nesi. Nei. Það var fyrst og fremst
mikill munaður að mega eiga þess
kost að blanda þar geði við þau.
Þess vegna var oft gestkvæmt í
litlu stofunni þeirra.
í dag verður hinn þreytti líkami
Kristínar frá Skógarnesi lagður
til hvíldar í ættbyggð hennar milli
Ljósufjalla og Dyrasands þar sem
forfeður hennar erjuðu, unnust og
dóu í ellefu aldir. Megi nú Guð
gefa henni góða heimkomu um
alla eilífð.
Sig. Magnússon
Hafliði Guðmundsson
kennari — Minning
Fanidur 24. febrúar 1921.
Dáinn 16. maí 1981.
«AA hryxKjast »K Kloðjast
hér um fáa da«a.
aA heilsast ok kvedjast
þaA er lifsins sa«a.~
í þessum ljóðlínum Páls Jóns-
sonar Árdals eru fólgin alkunn
sannindi, er ófáir upplifa með
angurværð og trega. Og nú eigi
alls fyrir löngu var dóttursonur
hans, Hafliði Guðmundsson, kenn-
ari á Siglufirði, kvaddur hinstu
kveðju.
Vissulega hafði þess verið
vænst, að menn fengju notið
samvista við hann fleiri daga. Um
það sem orðið er tjóar þó ekki að
tala og það hefði hann enda eigi
sjálfur viljað, að vinir sínir hefðu
uppi harmatölur. En víst er, að
margir sakna hans, hins glaða,
góða drengs, er svo gjöfull var á
marga grein.
Hann var Siglfirðingur að ætt
og uppruna, sonur hjónanna Guð-
mundar Hafliðasonar, hafnar-
stjóra og konu hans Theódóru
Pálsdóttur Árdal. Faðir Hafliða
og afi voru kunnir borgarar í
Siglufirði, er settu svip á bæinn,
móðir hans var frá Akureyri, vel
gefin kona, sem hún átti kyn til,
glaðvær og gestrisin.
Átti Hafliði góða æsku í skjóli
ástríkra foreldra, félagsskap
mannvænlegra systkina og góðra
granna. Fjölskyldan naut al-
mennra vinsælda í bænum og
virðingar. Kom þar hvortveggja
til, mannkostir feðranna og ágæti
niðjanna. Góður hugur er gulls
ígildi og í Siglufirði var löngum
hlýr andblær í lofti, notalegur
bæjarbragur, þótt veðráttan gæti
verið harðhnjóskuleg og vetur
langir.
I þessu umhverfi óx Hafliði
Guðmundsson úr grasi, bjartleitur
sveinn, brosmildur og hlýr, karl-
mannlegur og heill.
Hugur hans stóð til mennta —
hann lagði leið sína til Akureyrar
og lauk stúdentsprófi frá MA
liðlega tvítugur að aldri. Að því
loknu hóf hann nám í lyfjafræði,
en hvarf frá því, hélt aftur heim
til Siglufjarðar og átti þar heima
allar götur síðan að kalla. Er
óhætt að staðhæfa, að hann auðg-
aði heimabæ sinn á margan hátt,
svo fjölþættar sem gáfur hans
voru, svo greiðvikinn sem hann
var og veitull í öllum skilningi.
Höfuðstarf hans var kennsla við
gagnfræðaskólann. Naut hann sín
þar vel, átti vinsældum að fagna
af hendi samkennara sinna og
nemenda. Af honum stóð ylur og
birta, alúðin var óþvinguð og
eðlileg, hann var eins við alla.
Hann kunni vel þau fræði, sem
hann kenndi og átti auðvelt með
að miðla öðrum af þekkingu sinni,
svo skýr sem hugur hans var, svo
vel sem honum lét að tjá sig, hvort
heldur var í töluðu máli, eða með
táknum töflunnar.
Á yngri árum gegndi Hafliði
löngum löggæslustörfum á sumr-
in. Var það víst ekki alltaf heigl-
um hent á Siglufirði síldaráranna.
En þar reyndist hann farsæll í
starfi sem annars staðar, enda var
hann vaskleikamaður, í senn
lipurmenni og fastur fyrir, átti
óvenju auðvelt með að umgangast
alls konar fólk og laða hið besta
fram hjá náunganum.
í einkalífi sínu var Hafliði
hamingjumaður, kvæntist ungur
eftirlifandi eiginkonu sinni, Þuríði
Helgadóttur frá ísafirði. Einka-
sonur þeirra er Guðmundur, tann-
læknir í Reykjavík, kona hans er
Auður Yngvadóttir, sellóleikari.
Hér var áður að því vikið,
hvernig Hafliði svaraði kröfum
daganna, þar sem hann gekk að
störfum, en heima var best —
hvergi naut hann sín betur en þar,
hvort heldur hann sinnti hugðar-
efnum. í einrúmi eða fagnaði
gestum, sem hann kunni flestum
betur. Á góðra vina fundi var
hann hrókur alls fagnaðar og hélt
gleði hátt á loft.
Með Hafliða Guðmundssyni er
góður drengur genginn, er margt
var til lista lagt. I sambandi við
hann er margs að minnast og
mikið að þakka, þótt hér verði eigi
frekar rakið. Við vorum samkenn-
arar einn vetur á kirkjuloftinu í
Siglufirði og hittumst ekki oft
eftir það, en vel minnugur þeirra
löngu liðnu daga, vildi ég gjarna
leggja lítið blað á leiði hans.
Ástvinum hans sendi ég samúð-
arkveðjur. Sjálfur er hann Guðs
náðarorði falinn.
Þorbergur Kristjánsson.