Morgunblaðið - 13.06.1981, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. JÚNÍ 1981
EF þú VILT FÁ HANM þRlFINN AP
'' INMAN, SKALTU 0ARA SKRÓFA
RÚDORMAR NI-DUR."
Með
morgunkaffinu
HÖGNI HREKKVÍSI
Langspilið - þriggja
strengja Islandsfiðlan
Anna I»órhallsdóttir skrifar 12.
júní:
„Mér varð eðlilega starsýnt á
feitletraðar fyrirsagnir í Helgar-
blaði Vísis þ. 23. maí sl. og nú í
Morgunblaðinu þ. 11. júní, í Helgar-
blaðinu svohljóðandi: íslenska
langspilið rannsakað. í Morgun-
blaðinu, Langspil til tónlistar-
kennslu.
Bandarískur prófessor frá há-
skóla í Iowa er kominn til landsins,
styrktur af Fulbright-stofnuninni
til tveggja mánaðar dvalar vegna
rannsóknar á íslenska langspilinu.
Hann hefir nú kvatt sér til aðstoðar
fimm tslendinga. Það er auðséð að
mikið stendur til. Tónlistarmaður-
inn, dr. David Woods, hefir í
hyggju, ef rannsóknin tekst vel, að
láta nemendur sína í háskólanum
smíða sér langspil og nota það sem
kennslutæki. Það er alveg sérstök
ástæða fyrir mig að bjóða þennan
góða gest velkominn, ef hann og
aðstoðarmenn hans geta hrist slen-
ið af landsmönnum viðvíkjandi
þetta alþýðuhljóðfæri þeirra.
Ilorfið af sjónarsviðinu
um síðastliðin aldamót
Langspilið var látið liggja ónotað
í hálfa öld eða þar um. Enginn
kunni lengur að leika á það. Arið
1961 tókst mér að koma því aftur til
lífs, eftir harða baráttu. Danskur
sérfræðingur, Svend Jensen fiðlu-
smiður, fékk leyfi hjá stóru hljóð-
færasafni í Kaupmannahöfn til að
smíða eftir íslensku langspili sem
hafði varðveist í dönskum söfnum
frá árinu 1770. Þetta er talin vera
fullkomnasta gerð langspila og var
ekki til í íslenskum söfnum árið
1961. Síðan fór ég að æfa mig á
langspil. Ég kynnti mér smárit,
Leiðarvísi til að læra að leika á
langspil, eftir Ara Sæmundsen,
útgefið á Akureyri árið 1855. Þessi
pési er mjög merkur meðal annars
af þvi að í formála stendur að hann
sé útgefinn vegna þess að langspils-
leikur sé að leggjast niður sökum
kunnáttuleysis að leika á hljóðfær-
ið. Bjarni Þorsteinsson tónskáld
segir að langspilið hafi verið horfið
af sjónarsviðinu um sl. aldamót,
eftir það orðið safnmunur.
Anna Þórhallsdóttir með langspil. „Annars verður hljóðfærið að
liggja á borði þegar á það er leikið,“ sagði greinarhöfundur.
Ilefi reynt að vekja
athygli á hljóðfærinu
Þegar ég hafði rannsakað hljóð-
færið og æft mig á því í hálft ár
kom ég fyrst fram í Óslóar-
útvarpinu með það. Þar þótti mér
gott að spila og syngja gömul
íslensk þjóðlög. Móttökur voru
ógleymanlegar.
Því næst fór ég aftur til Kaup-
mannahafnar og söng með langspil-
inu, eitt hundrað gömul íslensk lög,
þjóðlög og sátma, en sú tónlist er
eins og sköpuð fyrir hljóðfærið.
Upptaka á segulband var gerð í
upptökusal His Masters Voice. Ég
kom heim til íslands 19. júli 1961
með þennan kjörgrip. Hér heima
heyrðist fyrst í langspilinu, eftir
þyrnirósarsvefninn, i Ríkisútvarp-
inu þ. 15. nóvember sama ár. Nú
eru liðin tuttugu ár og margt hefir
gerst á þessu tímabili. Þegar tæki-
færi hefur gefist hefi ég reynt að
vekja athygli á hljóðfærinu og
hvatt fólk til að smíða sér langspil
til heimilisnotkunar og læra að
leika á það eftir þeirri fyrirsögn
sem ég lærði að leika á það. Þá
kennslu hefi ég látið í té í fjölmiðl-
um. Sjálfsnám er hollt hverjum
manni og hæfileg einbeiting hugans
lengir lífið.
Þrátt fyrir viðleitni mína eru enn
til menn á Islandi sem spyrja:
Langspil, hvað er það? Þessi spurn-
ing var lögð fyrir mig árið 1961.
Allir sem vilja kynnast sögu þjóð-
arinnar rekast á sögusagnir um
langspilið í bókum vorum, fornum
og nýjum.
Neitunarbréíið þótti
mér sárt að fá
Fljótlega eftir heimkomuna frá
Danmörku, vildi ég kynna hljóðfær-
ið í barnaskólum höfuðborgarinnar,
og leitaði til fræðslufulltrúa
Reykjavíkurborgar. Hann vísaði á
skólastjóra Barnamúsikskólans,
sem þurfti að ráðfæra sig við
Söngkennarafélagið. Skólastjórinn
boðaði synjun á þeim forsendum, að
enginn tími væri laus í skólanum til
kynningar á svona verkfæri. Hefir
skólastjórinn sem er einn af aðstoð-
armönnunum breytt um skoðun á
gildi langspilsins? Nokkrum árum
síðar fór ég fram á styrk frá
menntamálaráðunrytinu til að
gefa út litla kennslubók í langspils-
leik. Það sýndi sig að bók Ara
Sæmundsen er ekki alveg aðgengi-
leg og mikilsverð atriði var ekki þar
að finna. Einnig ætlaði ég að rekja
sögu langspilsins og þýðingu þess
fyrir þjóðfélagið á þeim tíma þegar
fá eða engin hljóðfæri voru til í
landinu og lítið hægt að gera sér til
skemmtunar. Ég hafði í hyggju að
láta gera fagteikningu af þessu
fullkomna hljóðfæri mínu sem ég
hafði þurft að sækja til annars
lands. Ekki var þarna „Albjartan"
styrk að finna. Neitunarbréfið þótti
Fyrirspurn til
vegamálastjóra
Hestamaður úr Reykjavik Ekki um annað að
skrifar: ræða en snúa við
„Um hvítasunnuna fórum við
ríðandi nokkrir saman austur í
sveitir.
Ekki man ég hversu oft við
höfum leitt saman hesta okkar í
þessu skyni, en það hefur alltaf
verið fastur liður í þeim ferðum að
æja í Ölfusrétt í Hveragerði, til að
hvíla menn og skepnur. Og okkur
hefur þótt vænt um þessa hefð. 1
umrætt skipti var öðruvísi tekið á
móti okkur en vant hefur verið.
Við riðum niður gamla Kamba-
veginn, því að hestamenn mega
ekki vera á þjóðbrautum, og héld-
um sem leið lá eftir gamla þjóð-
veginum í áttina að Ölfusrétt. Nú
er þess að geta að komnar eru
íbúðarhúsabyggingar báðum meg-
in við þennan vegarkafla og ná
ióðirnar út að veginum. Þegar við
vorum komnir langleiðina að rétt-
inni, varð girðing fyrir okkur og lá
þvert yfir veginn á milli áður-
nefndra lóða. Var því ekki um
annað að ræða en snúa við og finna
aðra leið að réttinni.
í réttina komumst við
Þegar halda skyldi af stað
strunsaði í átt til okkar maður
nokkur, sem sýnilega hefur álitið
sig eiga nokkuð undir sér, því að
hann þóttist hafa efni á að hella
yfir okkur úr skálum reiði sinnar,
sagðist búa þarna við veginn, þetta
væri engin hrossagata, það gætum
við bókað. Og hann fylgdi okkur
duglega eftir með skömmum.
Þarna bar síðan að almennileg-
heitamann sem benti okkur á að
taka lykkju á leiðina út í ógreið-
fært hraunið aðeins sunnar og
vestar og í réttina komumst við.
Með vitund og sam-
þykki vegamálastjóra?
En nú loksins kemur þá fyrir-
spurn sú, sem mig langar að biðja