Morgunblaðið - 30.08.1981, Page 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. AGUST 1981

Umsjónarmaður Gísli Jónsson
115. þáttur
Látum bréfritara hinn
óþekkta ljúka máli sínu.
Hann átti þetta ósagt:
„Tungumál hafa sífellt
meiri áhrif hvert á annað
sem von er. Öll tækni hefur
þessi áhrif. Það er hið talaða
og svo hið ritaða tungumál
sem varðveitist. Framburð-
urinn er svo þungur á met-
unum að þið íslenskumenn
megið ekki leggjast gegn því
öllu lengur að mæla með
góðum samræmdum fram-
burði. Eða má spyrja: Er
samræmdur framburður til
ills? Er það í raun og veru
þess virði að vera gegn tillög-
um dr. Björns? Gætum að
því að tillögur hans eru
engin hegningarlög fyrir t.d.
Vestfirðinga.
Eigum við ekki líka að
gera þær kröfur til ríkisút-
varpsmanna að þar sé talað
og flutt gott og fallega fram
borið mál?
Jæja, ég ætla ekki að hafa
þetta lengra. Ég held ég
undirriti ekki einu sinni. Það
er ekki kurteislega að farið,
en þetta á að vera alveg
ópersónulegt þannig að þú
metir ekki innihaldið eftir
bréfritaranum — eða öfugt.
Ég þykist skilja vanda ykkar
íslenskumanna og það er
vissulega á ykkur deilt, oft af
ósanngirni og óréttlátlega.
Hættið hins vegar að gera of
mikið úr áhrifum umheims-
ins, snúið vörn í sókn, það
eru innviðirnir sem lengst
standa ef rétt er byggt.
Með bestu kveðjum og góð-
um óskum."
Svo mörg voru þau orð, og
þakkir færi ég bréfritara
fyrir eldmóð hans, efnivið og
góðar óskir. Um flest, sem
máli skiptir, erum við á einu
máli. Hvað eftir annað hef ég
látið í ljós þá skoðun, að
framburður málsins, ekki
síst áherslur og tónn, séu nú
eitt helsta viðfangsefni ís-
lenskra málfræðinga og
málverndarmanna.
Um hitt, hvort óæskilegar
breytingar á framburði séu
ættaðar úr okkar eigin búk
eða aðfluttar fyrir áhrif er-
lendis frá, má sjálfsagt
margt segja og lengi deila.
Ég fer þó ekki svo glatt ofan
af því, að áherslubreytingar,
flutningur aðaláherslu af
fyrsta atkvæði t.dv eigi upp-
tök sín erlendis. Ég tel mig
ekkert vera í vondum félags-
skap svokallaðra „íslensku-
rnanna", en sá hópur er
reyndar ekki afmarkaður né
skilgreindur. En hvað um
það. Ég er bréfritara
hjartanlega sammála um, að
framburður í víðasta skiln-
ingi orðsins er nú meginvið-
fangsefni og tel að í skólum
þurfi að leggja mun meiri
rækt við hið talaða orð en
lengi hefur tíðkast.
Um mállýskumun og sam-
ræmdan framburð hef ég oft
áður fjallað í íslenskuþáttum
mínum. Ég ítreka enn þetta
meginatriði: Að svo miklu
leyti sem mállýskumunur er
við lýði vegna þess að í
einhverjum landshluta hefur
varðveist eitthvað það sem
var sameiginlegur fram-
burður þjóðarinnar áður
fyrr, þá er slíkur mállýsku-
munur af hinu góða og ber að
varðveita hann eftir föngum.
Ef samræmdur framburður
á að ganga af slíkum mál-
lýskumun dauðum, þá er ég á
móti samræmingunni. En
æfing í fallegum framburði
með réttum áherslum og tóni
þarf ekki að vera á kostnað
þess mállýskumunar sem ég
nefndi. Að þessu ley.ti vil ég
að sjálfsögðu viðhalda norð-
lensku p, t, k, hörðu og
fráblásnu milli sérhljóða og í
lok orða. Sumt í hinu langa
máli bréfritara flokkast allt
eins undir stafsetningu sem
aðra þætti íslensks máls, en
stafsetningu leiði ég löngum
hjá mér í þáttum þessum.
Að svo mæltu kveð ég hinn
óþekkta bréfritara með
þökkum. Meðan nógu margir
hans makar eru til með þjóð
vorri, brennandi í andanum
að varðveita tunguna óspillta
og myndarlega, þurfum við
ekki að kvíða því, að mál vort
líði undir lok eða verði að
hörmulegu hrognamáli.
En stundum kenni ég
nokkurs kvíða, þegar
smekkleysurnar og málgall-
arnir hrannast yfir mig, því
að sjaldan er ein báran stök.
í fréttum útvarps og sjön-
varps fyrir skömmu voru
með skömmu millibili nokk-
ur hryggileg dæmi þessa.
Skylt er að geta þess að
meirihluti þessara dæma er
kominn úr munni viðmæl-
enda fréttamannanna, ekki
fréttamannanna sjálfra.
Talað var um að reka
sýningar í stað þess að halda
þær. Talað var um að hafa
sölugallerí. Orðið gallerí
þykir mér heldur hvimleitt í
íslensku og hef lagt til í stað
þess myndhús eða öllu held-
ur listhús. ef menn vilja
selja listaverk í þvílíkum
húsum, er hjægt að segja frá
því á margan veg, svo að
betur fari en „hafa sölugall-
erí“. Opnar sýningin klukk-
an 9 var sagt. Hvað opnar
sýningin? Mér skilst að ætl-
unin hafi verið að opna
sýninguna. Hún er þolandi
verknaðarins og opnar
hvorki eitt né neitt (í ger-
mynd). Ef menn þola ekki
þolmynd, þá má við una, að
sýningin opnist (miðmynd,
og þó í þolmyndarmerkingu).
Enn var í þessari fréttahrinu
rætt um að starfrækja
mæla. Fínt skal það vera. Eg
stend í þeirri meiningu að
mælar, og þvílík tól, séu
einfaldlega notaðir.
Ekki miklu síðar birtist á
sjónvarpsskerminum þessi
dularfulli textahluti:
„upphaf frækorn að val-
kosti“, og skilji nú hver sem
betur getur.
Að lokum er þess getandi,
að vinur minni Sverrir Páll
nefndi við mig ágætt orð í
staðinn fyrir pickup-bíl, sem
ég hef reynt að kalla snattbíl
eða snata, en aldrei verið
ánægður með. Þetta er orðið
pellingur, vitanlega dregið
af pallur. Mæli ég nú með því
að pellingur verði festur í
málinu í þessari merkingu.
Sverrir Páll minntist einn-
ig á það leiktæki barna sem í
daglegu tali hefur gjarna
verið nefnt vegasalt, en í
hátíðlegra máli saltvog
(hvorugt orðið finn ég í bók
Menningarsjóðs). Sverrir
Páll hefur lært af hafnfirsk-
um börnum að nota um þetta
fyrirbæri kvenkynsorðið
ramha. í fleirtölu römbur.
Þetta þykir mér ekki galið.
Hvað finnst ykkur?
r
KVNNING
ÞJOFAVARNIR — BRUNAVARNIR
Dagana 2. og 3. sept. kynnum viö þjónustu okkar og ýmsan ||l
búnaö til þjófa- og brunavarna aö Hótel Loftleiöum. UU|
Haldnir veröa sérstakir fundir fyrir ýmsa sérhópa, s.s. hönnuði, y?.
stjórnendur fyrirtækja og stofnana og forráðamenn banka-
stofnana.
Þeir aöilar, sem áhuga hafa á aö mæta, eru beönir aö hafa
samband viö skrifstofu okkar í síma 37393 á morgun
(mánudag).
Ný sending Túrbanar
glæsilegt úrval. Hattabúð Reykjavíkur.
Pólýfónkórinn
Vetrarstarf Pólýfónkórsins hefst í lok september.
Hin heimsfræga ítalska söngkona Eugenia Ratti
heldur 2ja vikna námskeiö meö kórfélögum í byrjun
starfsársins. Viöfangsefni: Mattheusarpassía J.S.
Bachs. Aö auki er fyrirhugaöur flutningur stórverks á
listahátíö 1982 og hljómleikaför til Spánar á næsta
sumri meö þátttöku í tónlistarhátíð Granada.
Nýir umsækjendur gefi sig fram í síma 26611 á
skrifstofutíma eöa 43740/40482 á kvöidin.
Pólýfónkórinn.
GENGI VERÐBREFA 29. ÁGÚST 1981
VERÐTRYGGÐ
SPARISKÍRTEINI
RÍKISSJÓÐS:
1969 1. Ilokkur
1970 1. flokkur
1970 2. flokkur
1971 1. flokkur
1972 1. flokkur
1972 2. flokkur
1973 1. flokkur A
1973 2. flokkur
1974 1. flokkur
1975 1. flokkur
1975 2. flokkur
1976 1. flokkur
1976 2. flokkur
1977 1. flokkur
1977 2. flokkur
1978 1. flokkur
1978 2. flokkur
1979 1. flokkur
1979 2. flokkur
1980 1. flokkur
1980 2. flokkur
1981 1. flokkur
Meóalávöxtun spariskírteina
tryggingu er 3,25—6%.
Kaupgengi
pr. kr. 100.-
7.013,49
6.562.54
4.801,84
4.316.37
3.745,59
3.186.55
2.364,23
2.178.03
1.503.39
1.230.40
926,69
877,87
709,40
658.84
551.85
449,76
354,96
300.17
232,89
177,74
140.18
123,35
umfram verö-
VERÐTRYGGÐ
HAPPDRÆTTISLÁN
RÍKISSJÓÐS
A — 1972
B — 1973
C — 1973
D — 1974
E — 1974
F — 1974
G — 1975
H — 1976
I — 1976
J — 1977
Kaupgengi
pr. kr. 100.-
2.414,86
1.988,89
1 699,37
1.447,73
996,86
996,86
667,65
638,16
488,70
456,15
Ofanskráó gengi er m.v. 4% ávöxtun
p.á. umfram verötryggingu auk vinn-
ingsvonar. Happdrœttisbréfin eru gef-
in út á handhafa.
HLUTABRÉF
Eimskipafélag
íalanda
Tollvöru-
geymslan hf.
Skeljungur hf.
Fjárfestingarf.
Islands hf.
Kauptilboó
óskast
Kauptilboó
óskast
Sölutilboó óskast
Sölutilboó
óskast.
VEÐSKULDABREF
MEÐ LANSKJARAVÍSITÖLU:
iipgengi m.v. nafnvexti 2»/»% (HLV) 1 afb./éri 2 afb./éri Ávöxtun umfram verótr.
1 ár 97,62 98,23 5%
2 ár 96,49 97.10 5%
3 ár 95,39 96,00 5%
4 ár 94,32 94,94 5%
5 ár 92,04 92,75 5Vi%
6 ár 89,47 90,28 6%
7 ár 86,68 87,57 6Vi%
8 ár 83,70 84,67 7%
9 ár 80,58 81,63 7%%
10 ár 77,38 78,48 8%
15 ár 69,47 70.53 8’/4%
VEÐSKULDABRÉF
ÓVERÐTRYGGÐ:
Kaupgengi m.v. nafnvexti
12% 14% 16% 18% 20% (HLV) 40%
1 ár 68 69 70 72 73 86
2 ár 57 59 60 62 63 80
3 ár 49 51 53 54 56 76
4 ár 43 45 47 49 51 72
5 ár 38 40 42 44 46 69
TÖKUM OFANSKRÁO VERO-
BRÉF í UMBOOSSÖLU
MkNITHKMPáM ÚUMMHft
VERÐBRÉFAMARKAÐUR, LÆKJARGÖTU 12 R.
Iðnaöarbankahúsinu. Sími 28566.
Opiö alla virka daga frá kl. 9.30—16.
Núllgrunnsáætlanagerð
Fyrsta námskeið Stjórnunarfélagsins á þessu hausti
verður erlent námskeiö um Núllgrunnsáætlanagerö
(Zero-Base Budgeting). Námskeiöíö veröur haldiö í
Kristalssal Hótel Loftleiða 14. september kl. 10:00—
15:00 og 15. september kl. 09:00—14:00.
Markmiö námskeiösins er aö gefa heildaryfirlit yfir
hvaö núllgrunnsáætlanagerö er auk þess aö fjalla um
einstaka þætti þessarar aðferðar viö áætlanagerö.
Námskeiöiö er ætlaö fjármálastjórum, starfs-
mönnum hagdeilda og áætlanadeilda fyrirtækja og
opinberra stofnana. Námskeiöiö hentar einnig vel
fyrir þá sem fara meö æösta ákvaröanavald viö
fjárlaga- og fjárhagsáætlanagerð opinberra aöila.
Námskeiö þetta er fengiö frá American Management
Association og veröur leiöbeinandi á því dr. Allan
Austin, rekstrarráögjafi og höfundur þekktra bóka
um núllgrunnsáætlanagerö.
Þátttaka tilkynnist til Stjórnunarfélags íslands, Síöu-
múla 23, sími 82930.