Morgunblaðið - 30.08.1981, Page 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. ÁGÚST 1981
A
skíðum
suður
Bárðargöt
eftir Guðjón Ó. Magnússon og Þór Ægisson
v aiaieii tu nægn.

Undanfarin ár höfum við nokkr-
ir féiagar í Flugbjörgunarsveit-
inni í Reykjavík gert okkur það til
gamans að ganga á skíðum um
hálendið að vetrarlagi og yfirleitt
notað páskana til þess.
Síðastliðið haust, þegar farið
var að huga að næstu vorferð, kom
upp í huga okkar nafn á leið sem
farin var á landnámsöld, og ekki
er vitað til að hafi verið farin
mikið eftir það. Þessi leið er
Bárðargata og er hún kennd við
landnámsmanninn Gnúpa-Bárð,
sem flutti búferlum milli lands-
fjórðunga fyrir 1100 árum. Leið
þessi liggur upp úr Bárðardal, upp
með Skjálfandafljóti, um Von-
arskarð síðan suðvestan undir
Vatnajökli og niður á Síðu.
Ferðin hófst á því að flogið var
til Húsavíkur, og strax morguninn
eftir var okkur ekið inn að Svart-
árkoti, innsta bæ í Bárðardal. Þar
var tekið á móti okkur af mikilli
gestrisni. Þaðan var haldið af stað
í fylgd Harðar Tryggvasonar
bónda og fljótlega komið að
Suðurá. Hún reyndist meiri farar-
tálmi en við höfðum gert ráð fyrir,
en Hörður þekkti gott vað og
fylgdi okkur þar yfir og gaf okkur
síðan holl ráð um staðhætti og
leiðaval upp á hálendisbrúnina.
Snjóleysi
Við gerðum ráð fyrir að vera
8—10 daga í ferðinni, miðað við að
vera veðurtepptir 1—2 daga og
færi væri frekar þungt. Það kom í
ljós að færðin reyndist óvenju
erfið, miðað við það sem við er að
búast á þessum árstíma, þ.e.
páskarnir. Snjóleysi háði okkur
mjög í upphafi ferðarinnar og
reyndar af og til alla leiðina.
Sérstklega reyndist Suðurár-
hraunið okkur erfitt. Þar var mjög
snjólétt og þurftum við að bera
allan útbúnað, sem vóg hátt í 40
kg. á mann, á bakinu. Brúnin
lyftist þó heldur á okkur er við
komum að Skjálfandafljóti, því
það var ísilagt og hvergi vök að sjá
og þar gátum við stigið á skíðin.
Veður hafði verið gott allan dag-
inn, sv-vindstrekkingur og hiti en
lægði með kvöldinu u.þ.b. er við
náðum í gangnamannakofa sem
staðsettur er við fljótsbakkann.
Þar var prímusinn tekinn upp, og
á meðan þurrkað kjötið kraumaði
í pottinum hlustuðum við á fréttir
og veðurspá í útvarpinu. Veð-
urspáin gerði ráð fyrir áframhald-
andi landátt og biðum við því
komandi dags með eftirvæntingu.
Suður í
Vonarskarð
Við vöknuðum í bíti næsta
morgunn og héldum áfram inn
með fljótinu. Er við gengum undir
Hafurstaðahlíð kemur upp í hug
okkar frásögn um bæinn sem
hlíðin dregur nafn sitt af. Þarna
er talin hafa staðið bær á land-
námsöld og benda örnefni innar í
dalnum til þess að gróður hafi
Víða var mikill krapi á leiðinni og hér fer Guðjón yfir krapalæk.
Ljosmyndir Guðjón O.
ÆKÍsson. apríl 1981.
MaKnússon ok Þór
Nýi gangnamannakofinn i Öxnadalsdrögum. Snjó-
birta var mikil og til að forðast sólbruna er Þór þarna
með sólgrimu og jöklagleraugu.
verið gróskumeiri þar en nú er
(sbr. Smiðjuskógur). Stefnan var
nú tekin á Öxnadalsdrög og fórum
við upp á hálendisbrúnina vestan
við Sandmúla. Við Öxnadalsdrög
er nýr gangnamannakofi og
stefndum við að því að ná í hann
fyrir myrkur.
Eftir því sem við hækkuðum
okkur stækkaði sjóndeildarhring-
urinn og ýmis þekkt fjöll komu í
Ijós, Herðubreið í austri, Dyngju-
fjöll í suðaustri og Trölladyngja í
suðri. Bjart var í lofti og vægt
frost og skíðafæri erfitt vegna
klaka og harðfennis: Fátt mark-
vert gerðist þennan dag og náðum
við í skálann eftir 10 klst. göngu.
Daginn eftir var komin mikil
hláka og skálinn umflotinn vatni.
Hvass vindur var af suðri og
úrkoma hékk yfir suðurfjöllunum.
Við héldum þó af stað, en sóttist
ferðin heldur seint vegna þess hve
snjórinn var blautur og hvasst var
í fangið. „Hún er alltaf á sama
stað,“ varð okkur oft að orði, og
áttum við þá við hraundyngjuna
miklu, Trölladyngju, sem við höfð-
um á vinstri hönd allan daginn og
virtist lítið miða fram hjá henni.
Trölladyngja er með yngri eld-
fjöllum á landinu, um 10 km í
þvermál, mjög regluleg og hefur
hlaðist upp af þunnfljótandi
hrauni. Um kvöldið tjölduðum við
í hrauni skammt norður af fossin-
um Gjallanda, nálægt Gæsavatna-
leið. Hlýtt var um nóttina og
komst hiti ekki niður fyrir frost-
mark, þrátt fyrir hina miklu hæð,
um 850 m y.s. Þegar við litum út
um morguninn hafði létt til með
vestlægri átt. Við sáum nú vel til
Vonarskarðs og virtist það vera
nálægt okkur, þrátt fyrir að
landakortið segði okkur að það
væri dagleið í burtu. Ekki höfðum
við gengið langt þegar krapi fór að
gera okkur lífið leitt. Þurftum við
víða að krækja fyrir krapablár og
varð leiðin því í hálfgerðum
krákustigum. Eftir stutta göngu
komum við að Skjáifandafljóti og
var það autt svo langt sem við
sáum. Fyrir þá sem ekki þekkja
til, þá skal það tekið fram að
flestar ár á hálendinu hverfa að
jafnaði undir ís og snjó á vetrum.
Gengum við nú um stund upp með
fljótinu og fundum loks snjóspöng
sem okkur fannst við geta treyst.
Fórum við síðan þar yfir og fórum
nú að hækka okkur upp á Dverg-
öldu. Þaðan vissum við að sást
suður yfir Vonarskarð og var
okkur því tilhlökkunarefni að
komast upp á hæðina sem fyrst.
Það teygðist nokkuð úr þeirri leið
eins og oft vill verða, og vorum við
orðnir matar þurfi er upp kom.
Fengum við okkur nú bita af nesti
dagsins, sem samanstóð venjulega
af flatbrauði með kjarngóðu
áleggi. Meðan við sátum þarna og
nutum útsýnisins settust hjá
okkur nokkrir snjótittlingar. Voru
þeir óvenju gæfir og undruðust
eflaust jafn mikið að sjá þessa tvo
furðufugla á ferð og við að sjá
þessa harðgeru íbúa öræfanna á
þessum eyðilega stað.
Fyrir sunnan okkur blasti Vala-
fellið við okkur en austan í því
standa tveir mjög áberandi mó-
bergsstöplar sem nefnast Hnýflar.
Stefnan var nú tekin beint á þá og
komum við þangað eftir stutta
göngu frá Dvergöldu. Þegar að
þeim var komið voru þeir mun
tilkomumeiri að sjá en sýndist úr
fjarlægð. Stór björg lágu eins og
hráviði umhverfis drangana og
ákváðum við að hvíla okkur stutta
stund sunnan undir klettunum.
Þar hafði sólin brætt allan snjó
burt og sólbakaðir móbergsklett-
arnir mynduðu þarna eins konar
vin í þessari snjóvíðáttu. Trúlega
stóðum við aldrei í þessari ferð
nær fótsporum landnámsmanns-
ins en þarna við Hnýflana. Talið
er að nafnið Vonarskarð sé nafn-
gift Bárðar, hann hefur komist í
hann krappann norðan jökla, en er
hann kom í skarðið fór að sjást til
kennileita sunnan lands og gefið
honum vonir um góð ferðalok.
Þessi skýring er mjög sennileg og
urðum við fyrir sömu áhrifum er
við komum í Vonarskarð.
Sjóskíði í stað
gönguskíða
Við sátum þarna um stund og
nutum veðurblíðunnar og vissum
ekki fyrir en yfir okkur hvolfdist
köld og rök þoka sem byrgði fyrir
alla sýn. Héldum við þá strax af
stað og tókum stefnu suður í
Köldukvíslarbotna. Stuttu eftir að
við fórum frá Hnýflunum lentum
við í miklum vatnsflaum og virtist
okkur sem öll Vonarskarðssléttan
væri hulin nær samfelldri krapa-
blá. Þótti okkur nú loksins við
vera karlar í krapinu. Útlitið var á
þessu augnabliki hálf vonleysis-
legt sérstaklega vegna þess að
sjóskíðin höfðu gleymst heima.
Við urðum nú að snúa við og taka
á okkur stóran krók í norður og
eftir það fylgdum við austurhlíð-
um skarðsins suður í Köldukvísl-
arbotna. Við töfðumst mikið við
þetta og komumst ekki nema í
mitt Vonarskarð fyrir kvöldið. Þar
var tjaldað í meinlausu veðri,
hægvirði og þoku.
Næsta morgun var alskýjað og
hvasst af suðaustri og hiti vel yfir
frostmarki. Þessi dagur varð lang-
ur og strangur því krapi hafði
aukist talsvert og eftir að hfa
öslað efstu kvíslar Köldukvíslar
ákváðum við að fara yfir Köldu-
kvíslarjökul því þar þóttumst við
vita að væri enginn krapi. Er upp
á jökulinn kom jókst vindur veru-
lega og varð að stormi sem við
höfðum á hlið þessa 20 km leið
yfir jökulinn. Fegnir vorum við er
við tjölduðum í Tröllahrauni við
Hamarskrika, því bæði var það að
nú var aðeins dagleið í skála
Jöklarannsóknafélagsins í Jökul-
heimum og að það landslag er við
gengum um var einstaklega grá-
myglulegt og kaldranalegt enda
tók hvorugur okkar mynd þennan
dag.
Nú er það svart
maður, allt hvítt
Þegar við litum út um morgun-
inn var ósköp lítið að sjá. Logn-
drífa var og svartaþoka og nú voru
allar krapablár gærdagsins huldar
nýsnævi. Tröllahraunið sem í gær
hafði virzt mjög snjólétt hafði nú
hulizt þunnu snjólagi. Við lögðum
snemma af stað þennan skír-
dagsmorgunn eins og venjulega,
bjartsýnir á að ná snemma í
Jökulheima. Snjóhulan var ekki
þykkri en það að mjög grunnt var
á grjót og hraunnibbur í hrauninu
og lék það skíði okkar illa og tafði
för okkar. Lofthiti var um 1°C og
nýi snjórinn festist í hrúgum
undir skíðunum og dróg vægast
sagt úr rennslishæfni þeirra.
Þetta gekk þó hægt og bítandi hjá
okkur, en stundum neyddumst við
til að stanza alveg því þokan var
svo svört og snjóblindan mikil að
við greindum ekki landslagið um-
hverfis okkur. Eftir að hafa geng-
ið allan daginn eftir áttavita fór
snögglega að kula úr norðvestri.
Rifur komu í þokubakkann og
sólargeislar brutust í gegn, hurfu
og komu svo í ljós annars staðar.
Þokan mátti sín lítils gegn vindin-