Morgunblaðið - 30.08.1981, Page 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. ÁGÚST 1981
Laker-flugfélagið og Pan American hafa verið
talsvert í fréttum að undanförnu vegna fjárhags-
erfiðleika þeirra beggja. Sir Freddy Laker og
forsvarsmenn Pan Am hafa sitt í hvoru lagi setið
á ströngum fundum með stjórnendum viðskipta-
banka sinna. Sir Freddy þurfti að fá greiðslu-
frest á afborgunum af lánum að upphæð 240
milljónir dollara. og Pan Am á í miklum
rekstrarfjárörðugleikum.
Sir Freddy hyggst segja bankastjórunum fyrir verkum.
-V
Sir Freddy
hyggstmarka
tímamót í banka-
viðskiptum
Margslungnir
erfioleikar
hrella stjórn-
endur Pan Am
Það vandamál, sem Sir Freddy
á við að glíma, er í því fólgið, að
hann tók framangreind lán til að
kaupa fimm flugvélar af gerð-
inni DC-10 og þrjár af gerðinni
Airbus A-300. Lánið tók hann í
dollurum í janúar sl., og í
greiðsluáætlunum sinum reikn-
aði hann með sterlingspundinu
miklu sterkara en það er í dag.
Að ráði viðskiptabanka sinna
reiknaði hann pundið samsvara
2,25 dollurum, en í dag fást ekki
nema 1,87 dollarar fyrir það.
Standi bankarnir hart á því að
hann borgi af lánunum á tilsett-
um tíma, verður hann fyrir sex
milljón sterlingspunda gengis-
tapi. Afborgunin í janúar nk.
hljóðar upp á 42 milljónir doll-
ara.
Sir Freddy hefur beðið um sex
mánaða greiðslufrest, óskað eft-
ir meiri sveigjanleika varðandi
afborganirnar, þannig að hann
geti borgað af lánunum þegar
það hentar fyrirtækinu betur,
þegar meiri peningar koma inn.
Vill Sir Freddy að tekið verði
tillit til þess, að flugrekstur
gengur í bylgjum, ef svo má að
orði komast. Inntektin er mest
um sumartímann, en minni yfir
vetrartímann. Hefur hann óskað
að fyrstu afborguninni, sem er í
janúar 1982, verði frestað fram í
júní. Viðskiptabankar Lakers
hafa tekið hugmyndum hans
með varúð, og óttast að þeir
muni veita hættulegt fordæmi
með því að fallast á þær. Og þótt
sterlingspundið eigi ef til vill
eftir að styrkjast í sessi, telur
Sir Freddy ekki ráð nema í tíma
sé tekið og er hann bjartsýnn á
að hann vinni bankana á sitt
band. í þessu sambandi er eftir-
farandi eftir honum haft: „Ég
sagði við sjálfan mig: „Laker, þú
markaðir tímamót á sviði flugs-
ins. Nú er að því komið að þú
gerir slíkt hið sama á sviði
bankaviðskipta.““
Fróðir menn segja, að við-
skiptabankar Sir Freddys eigi
ekki annarra úrkosta völ, en
fallast á beiðni hans, fyrst um
sinn a.m.k. Laker lét þá hafa veð
í flugvélunum, en vegna hinnar
hörðu samkeppni í fluginu og
samdráttar, eru flugvélar ekki
jafn góð veð og áður.
Laker býst við
hagnaði
Sir Freddy Laker á við fleiri
erfiðleika að stríða en framan-
greinda. Hagur hans hefur
versnað, eins og reyndar flest-
allra flugfélaga, vegna hinnar
afarhörðu samkeppni í fluginu.
Á reikningsárinu sem lauk 31.
marz 1980, var hagnaður Lakers
aðeins 317.000 sterlingspund,
miðað við 4,87 milljónir punda
árið áður. Á reikningsárinu var
framreitt hlutafé aðeins rúm
hálf milljón punda og sjóður
hluthafa 18 milljónir punda, og
hefur það því vakið mikla at-
hygli að Sir Freddy- skyldi gera
samninga um kaup á nýjum
flugvélum að verðmæti 275
milljónir punda.
Heimildir herma, að Sir
Freddy hafi hagnast um 3,2
milijónir punda á árinu sem lauk
31. marz 1981, en aðrar segja að
ekki sé búið að ganga frá reikn-
ingunum. Sérfræðingar segja, að
tæplega hafi Sir Freddy sloppið
fram hjá þeim erfiðleikum sem
önnur flugfélög eiga og hafa átt
við að stríða. Til marks um það
hvað við er að etja, hafa alþjóða-
samtök flugfélaga (IATA) spáð
því, að sameiginlegt tap flugfé-
laga er sinna áætlunarflugi,
verði 2,5 milljarðar dollara á
þessu ári. Laker býst hins vegar
við hagnaði.
Sagt er, að Sir Freddy hafi
sannfært viðskiptabankana um
að hann gæti alltaf selt Airbus-
vélarnar með hagnaði ef hann
yrði tilneyddur, og því fengið
lánin án mikillar fyrirhafnar.
Erfiðleikar flugfélaganna
hafa hins vegar gert það að
verkum, að framboð er mikið af
notuðum flugvélum, einkum Tí-
um, en af þeim á Laker ellefu. Þá
hafa bæði SAS og L.ufthansa
reynt að selja Airbus-vélar, en
ekki fundið kaupendur, og mörg
flugfélög hafa endurleigt þær
vélar.
Sá orðrómur komst reyndar á
kreik, að Sir Freddy hefði ákveð-
ið að selja Airbus-vélar sínar
vegna rekstrarerfiðleika félags-
ins en hann á þrjár slíkar og
þrjár aðrar í pöntun. Vísaði
hann fregnunum á bug, sagði
vélarnar ekki falar, menn seldu
ekki breiðþotur heldur keyptu,
menn seldu hins vegar draslið,
eins og hann komst að orði. Þar
hefur hann líklega átt við eldri.
og óarðbærari flugvélar sínar,
en hann auglýsti nýverið sex
slíkar til sölu, fjórar af gerðinni
BAC One-Eleven og tvær Boeing
707. Losaði Sir Freddy sig við
eina BAC fyrir skömmu og þær
fjórar sem hann á eftir eru falar
fyrir jafnvirði tíu milljóna doll-
ara.
Samdráttur hjá Laker
Vegna örðugleikanna hefur
Sir Freddy fækkað ferðum bæði
til Los Angeles og New York og
hvíldartími áhafna á fyrrnefnda
staðnum hefur verið styttur í 24
stundir í stað 36.
En Sir Freddy er maður fyrir-
hyggjunnar, og er nú farinn að
hugsa til ferðamannatímabilsins
á næsta ári. Hefur það spurst að
hann hafi boðið betri kjör en í ár
til þess að sópa til sín viðskipt-
um, því ferðaskrifstofurnar
borga fyrirfram, og því er hon-
um hagur í því að gera samninga
sem fyrst.
Sérfræðingar segja, að Sir
Freddy geti hæglega keppt um
þessi viðskipti, því flugfloti
hans, einkum Airbus-vélarnar,
séu sparneytnari og hagkvæmari
í rekstri en flugfloti annarra
brezkra flugfélaga.
Laker pantaði reyndar Air-
bus-vélarnar til að hefja meiri-
háttar áætlunarflug til 36 borga
í Evrópu og hefur tæpast nokkuð
að gera fyrir þær þrjár Airbus-
vélar sem hann fær afhentar á
næsta ári nema hann fái tilskilin
leyfi til áætlunarflugsins. Beið-
num hans í þeim efnum hefur
verið hafnað. Sagt er, að neyð-
arkall Lakers nú, sé ekki aðeins
ætlað gegn bönkunum, heldur
einnig ríkisstjórnum í Evrópu.
Miklir erfiðleikar
Pan Am
Erfiðleikar Pan Am eru af
öðrum toga en erfiðleikar Lak-
ers. Pan Am er í miklum rekstr-
arfjárörðugleikum. Félagið hef-
ur nýverið tilkynnt 10% sam-
drátt í áætlunarflugi. Á síðasta
ári seldi það skýjakljúf sinn á
Manhattan og fyrir skömmu
afpantaði félagið átta nyjar þot-
ur frá Boeing-verksmiðjunum,
er sparaði a.m.k. 150 milljónir
dollara. Að vísu varð félagið að
borga háar refsigreiðslur til
Boeing fyrir vikið. Forsvars-
menn Pan Am hafa að undan-
förnu setið erfiða fundi með
lánadrottnum sínum, sem sett
hafa ströng skilyrði, er fróðir
menn segja að kunni að ganga af
félaginu dauðu.
Bankarnir hafa boðið upp á
nýja lánafyrirgreiðslu, er hljóð-
ar upp á miklu lægri upphæðir
en áður. Vextir verða hækkaðir
og yfirdráttarheimildir skertar.
Þá hafa bankarnir sett það sem
skilyrði fyrir frekari lánum, að
starfsmenn Pan Am taki á sig
10% launalækkanir, eins og
skýrt hefur verið frá í fréttum,
en þrátt fyrir góðar undirtektir
skýrast þau mál ekki fyrr en
eftir tíu daga í fyrsta lagi.
Hótelin seld?
Af þessum sökum eru stjórn-
endur Pan Am tilneyddir til að
grípa til aðgerða, og það strax.
Eitt af því sem þeir eiga um að
velja er að selja Intercontin-
ental-hótelkeðjuna, sem Pan Am
á. Hótelin eru brunabótametin
upp á 136,4 milljónir dollara, en
víst er talið að Pan Am reyni að
selja þau á talsvert hærra verði.
Takist það, fær félagið örlítið
svigrúm til að klóra sig fram úr
aðsteðjandi erfiðleikum, ekki
sízt þarf félagið að losa um klær
bankanna. Félagið segist hafa
fengið tilboð í hótelin.
Að vísu eru hótelin eini arð-
bæri hluti Pan Am, hagnaðurinn
á rekstri þeirra fyrstu sex mán-
uði ársins nam 23,8 milljónum
dollara, sem er 21% hækkun frá
sama tímabili í fyrra. Pan Am
tapaði hins vegar 240,2 milljón-
um dollara á flugrekstrinum
fyrstu sex mánuði ársins, og
samtals 217,6 milljónum dollara
þegar allt er með talið, en það
þýðir að rekstrarhalli hefur auk-
ist um 35% miðað við fyrstu sex
mánuði síðasta árs. Samtals
nema langtímaskuldir Pan Am
1,3 milljörðum dollara.
Útlitið ekki gott
Og útlitið er ekki gott, því allt
stefnir í enn meiri hallarekstur.
Félagið hefur aldrei fyrr átt í
jafn miklum erfiðleikum, en það
er þó huggun harmi gegn fyrir
stjórnendur Pan Am, að þeir eru
ekki einir á báti. Bandarísk
flugfélög hafa aldrei verið í jafn
miklum kröggum, græddu sam-
tals 1,4 milljarða dollara 1978,
en urðu fyrir 200 milljóna doll-
ara rekstrartapi í fyrra. Þá
hefur IATA spáð að áætlunar-
flugfélög tapi 2,5 milljörðum
dollara á þessu ári sín á milli,
eins og getið er hér áður.
Pan Am keypti National Air-
lines í fyrra á 429 milljónir
dollara, og hafa kaupin enn ekki
haft neitt í för með sér nema
aukinn höfuðverk stjórnenda
Pan Am. Farskrárkerfi félag-
anna hafa enn ekki verið sam-
einuð og farþegum á flugleiðum
National hefur fækkað hraðar
en farþegum á alþjóðaleiðum
Pan Am. Seldar sætamílur Pan
Am fyrstu sjö mánuði ársins
voru 16,6 milljarðar, en það er
um 6,4% minnkun frá sama
tímabili í fyrra.
Flutningar fram og aftur
Þá er til umræðu að flytja
höfuðstöðvar Pan Am frá New
York til Miami á Flórída, en ekki
er ár liðið frá því rekstur
National var fluttur frá Miami
til New York. Voru það mjög
kostnaðarsamir flutningar fyrir
Pan Am.
Eins og að framan greinir eru
Pan Am og önnur bandarísk
flugfélög ekki ein um að eiga í
erfiðleikum. Rekstrartap British
Airways nam 365 milljónum
dollara á 18 mánaða tímabili,
fram til marz 1981. Meira að
segja Lufthansa í V-Þýskalandi
og Cathay Pacific í Ástralíu
töpuðu í fluginu. Lufthansa tap-
aði á flugrekstri sínum 114,9
milljónum marka í fyrra, miðað
við 24,8 milljóna hagnað 1979.
Fyrirtækið í heild var þó rekið
með hagnaði vegna góðrar af-
komu ferðaskrifstofu fyrirtækis-
ins og tryggingafyrirtækis þess.
Á næstu vikum má við því
búast, að bæði Pan Am og Sir
Freddy verði mikið í fréttum.
Ómögulegt er á þessu augnabliki
að spá um hvað drífa kann á
daga fyrirtækjanna umfram það
sem skýrt hefur verið frá hér.
Annað verður að koma í ljós.
— ágás tók saman úr
ýmsum heimildum.