Morgunblaðið - 05.09.1981, Síða 31

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. SEPTEMBER 1981
31
eftir Jóhönnu
Tryggvadóttur
Bjarnason
„Lífið er saltfiskur" sagði þjóð-
skáldið í Sölku Völku. Ergo, salt-
fiskurinn er e.t.v. nátengdari ís-
lenskri hagsögu en flest annað.
Þrátt fyrir framfarir undangeng-
inna áratuga á flestum sviðum
þjóðlífsins, vil ég leyfa mér að
halda því fram að alger stöðnun
hafi ríkt í saltfisksölumálum
okkar íslendinga sl. 50 ár. Þar er
við ríki alger einokun og öll þau
höft og ógnun er henni fylgja.
1 tilraunum mínum til að fá
útflutningsleyfi fyrir saltfisk á
þessu ári og hinu fyrra, hef ég
staðfastlega reynt að sýna fram á
að kjör og þar af leiðandi líf og
afkoma útvegsmanna, sjómanna
og fólks í fiskiðnaði gætu verið
mun betri ef að einokun Sölusam-
bands íslenskra fiskframleiðenda
verði aflétt á okkar saltfiskút-
flutningi.
Eins og kunnugt er hef ég bæði
samið við aðila i Portúgal og
Grikklandi um sölu á saltfiski á
mun hærra verði en SÍF fær fyrir
sinn fisk. Ekki er þar með sagt að
ég sé að rýra markaði SIF í
þessum löndum, heldur er hér um
nýja markaði að ræða, og er nóg
til af fiski hér til að verka og
flytja út í þeim tilgangi.
Viðskiptaráðherra, háttvirtur,
eyðilagði fyrir mér samning við
Portúgali á siðasta ári sem hljóð-
aði á um sölu á 7000 tonnum af
blautverkuðum saltfiski að and-
virði 20 milljón dollurum, og var
afhendingartími ágúst—desember
1980. Meðalverð á gengi dollarans
á þeim tíma var 542,49 gkr. og var
samningurinn að andvirði 10.849.
800.000 gkr. fyrir ein 7000 tonn.
Árssala SÍF til Portúgal á síðasta
ári var 23.642,3 tonn á 20.315.488.
700 gkr. samkvæmt Hagtíðindum.
Þessar tölur sýna að tal fram-
kvæmdastjóra SÍF um 20.000
tonna árssamning við Portúgali er
staðleysa. Ráðherra leyfði undir-
boð á umframmagni viðbótar-
samnings.
17. des. sl. samdi ég við gríska
aðila um sölu á 10—20.000 tonnum
af saltfiski (blautverkuðum) að
verðmæti frá 180.757.000 nýkr.
(18.757.000.000 gkr.) 10.000 tonn til
361.514.000 nýkr. (36.151.400.000
gkr.) 20.000 tonn. Afgreiðsla þessa
fisks átti að hefjast nú í ágúst, og
hefur viðskiptaráðherra enn ekki
afgreitt útflutningsbeiðni mína,
þrátt fyrir hina gífurlegu þjóðar-
hagsmuni sem hér eru að veði.
Þjóðarskömm
Meðferð þessa máls hjá Við-
skiptaráðuneytinu hefur verið
með þeim hætti að um þjóðar-
skömm er að ræða. Viðskiptaráð-
herra einn getur veitt þetta leyfi,
og hefur hann ekkert gert þrátt
fyrir þrýsting frá ráðherrum rík-
isstjórnarinnar og þingflokki sín-
um. Virðist svo vera að aðrir en
viðskiptaráðherra hafi tögl og
hagldir í saltfisksölumálum
okkar. Það liggur í augum uppi að
á meðan SÍF einokar saltfiskút-
flutninginn er verið að arðræna
íslensku þjóðina á þeim vettvangi.
íslenski saltfiskurinn sem seldur
er í verslunum í Portúgal er á
þre-fjórfalt hærra verði en út-
flutningsverð hans er. Þrátt fyrir
þá verkun sem gerð er á fisknum í
Portúgal og milliliði, þá er hér um
óeðlilegt bil að ræða á útflutnings-
og smásöluverði fisksins. Og hvert
fer þessi mismunur? Ekki til fólks
í fiskiðnaði á íslandi, og hingað vil
ég fá þennan mismun í beinhörð-
um gjaldeyri. (Þess má geta að
Dundas, aðalræðismaður Islands í
Lissabon og einkaumboðsmaður
SÍF þar í landi fær a.m.k. 1%
umboðslaun. Laun hans til júní-
loka á þessu ári eiga því að nema
samkvæmt Hagtíðindum um
4.000.000 nýkr. eða 400 milljónum
gkr.)
Grikklands-
samningur
I desember sl. náði ég samning-
um við Grikki eins og áður sagði.
Tilraunasending 100 tonn strax og
hægt var og síðan 10—20.000 tonn
árlega stæðumst við grískt gæða-
mat. SÍF var ekki lengi að komast
í mín skjöl í ráðuneytinu og degi
eftir að ég lagði inn útflutnings-
beiðni mína kom frétt frá þeim
um að þeirra verð væri hærra en
mitt. Eg hafði stuðst við tölur
gefnar Alþingi af viðskiptaráð-
herra sem svar við fyrirspurn
alþingismannanna Matthíasar
Bjarnasonar og Geirs Gunnars-
sonar.
Eg hafði strax samband við
viðskiptaráðherra vegna tilkynn-
ingar SÍF og vegna þess að þeir
kæmust óáreittir í mín skjöl í
ráðuneytinu. Lofaði viðskiptaráð-
herra mér því þá að ef ég fengi
hærra verð en SÍF fengi ég
umrætt útflutningsleyfi þar sem
mínir viðsemjendur hefðu inn-
flutningsleyfi og fjárráð í lagi. Um
leið og ráðherra hafði tjáð mér
þetta, hafði ég samband við
Björgvin Guðmundsson og fóru
hann og Stefán Gunnlaugsson í
Viðskiptaráðuneytinu strax á fund
ráðherra og fengu ummæli hans
staðfest, sbr. eftirfarandi bréf
mitt til ríkisstjórnarinnar frá 2.
mars sl.
Til Ríkisstjórnarinnar.
Hinn 17. des. siðastliðinn sótti
ég um útflutningsleyfi fyrir 300
tonnum af blautverkuðum þorski
á 1900 $ U.S.A., tonnið eða 808 £,
upp í væntanlegan sölusamning
um 10—20 þús. tonn. Sá samning-
ur gerir ráð fyrir 50% hækkun til
sjómanna og útgerðarmanna á
núgildandi verðlagsráðsverði sjáv-
arútvegsins.
Þeirri umsókn minni var synjað
á þeirri forsendu að verðið væri
ekki nægilega hátt. Fékk ég að
gefa Grikkjunum nokkra fiska,
sem stóðust grískt gæðamat.
„Sölusamtök, sem
ekki skila framleiðend-
um þeim peningum
fyrir þeirra afurð til að
útgerð og verkun beri
sig, geta ekki talist
hagsmunasamtök, held-
ur þvingunarsamtök;
úrelt í lýðræðisþjóðfé-
lagi. Hvers vegna fæ ég
ekki tækifæri til að
sanna mitt mál? Hvað
óttast einokunin?“
Mér var tjáð af tveim starfs-
mönnum viðskiptaráðuneytisins,
hr. deildarstjóra Stefáni Gunn-
laugssyni og hr. skrifstofustjóra,
Björgvini Guðmundssyni, að ef
ég fengi hærra verð en SÍF hafði
viðskiptaráðherra sagt að útflutn-
ingsleyfi yrði veitt.
Hinn 19. febr. síðastliðinn sótti
ég á ný um fyrstu 100 tonnin upp í
hin væntanlegu 10—20 þús. tonn.
Tókst mér að fá Grikkina til að
hækka verðið upp í 2300$ fyrir
gæðaflokk 40—60-III og 60-100-
III og var þá verðið hærra eins og
óskað hafði verið eftir af við-
skiptaráðuneytinu. Verð þetta er
1000 $ hærra á tonnið en selt var
af sama gæðaflokki til Portúgals í
fyrravor.
Samningur minn er í hættu ef
ekki fæst umsvifalaust svar. Bið
ég því háttvirta ríkisstjórn að
bregðast skjótt við og hjálpa
viðskiptaráðherra að standa við
sín orð.
Virðingafyllst,
Jóhanna Tryggvad.
Hinn 10. mars hunsar ráðherra
þennan samning með synjun.
Endurnýjaði ég beiðni mina fljót-
lega og stendur enn á svarinu.
Ilvað gengur á?
Viðskiptaráðherra leyfði mér að
senda Grikkjum tilraunasendingu
upp á 20 kíló. Ég sendi tilrauna-
sendinguna flugleiðis út og reyndi
að tryggja öryggi hennar á allan
hátt. Sendingin týndist hins vegar
á flugvelli í Hollandi og komst
ekki til skila í Aþenu fyrr en eftir
þrjá daga og var þá hætta á að
fiskurinn hefði eyðilagst vegna
hita. (Fiskurinn stóðst hins vegar
gríska gæðamatið, þrátt fyrir
þessar hrakfarir.) Iscargo flutti
pakkann út og fór framkvæmda-
stjórinn sjálfur með pakkann til
KLM í Hollandi, til að tryggja að
hann kæmist örugglega á leiðar-
enda. Þar hvarf pakkinn sporlaust
og þrátt fyrir mikla leit fannst
hann ekki fyrr en eftir þrjá daga
og hefur INTERPOL upplýst að
hann var kyrfilega falinn á flug-
velli í Hollandi og allar merkingar
rifnar af.
Þetta atvik minnir óneitanlega
á þegar ég sendi 22 tonn af
frystum þorskhausum til Portúgal
sl. sumar, og var sendingin kærð
til Reguladora, sem smygl á
þorski. Reguladora í Lissabon tók
mark á hinum ónefnda kæruaðila
og kærði áfram til tollyfirvalda.
Tollyfirvöld beittu sér þegar við
viðsemjendur mína og vofði yfir
þeim fangelsisvist og svipting á
verslunarleyfi þeirra reyndist
varningurinn vera smygl. Send-
ingin, 13.000 kassar af þorskhaus-
um var öll rifinn upp við mikinn
hamagang, og fannst að sjálfsögöu
ekki eitt einasta þorskflak. Þessi
atburður hefur haft gífurlega
neikvæð áhrif á sölu mína á
þorskhausum til Portúgal.
Þrýstingur ríkis-
stjórnar og þing-
flokks ómerkur
Ráðherrar lögðu hart að við-
skiptaráðherra að veita útflutn-
ingsleyfið á ríkisstjórnarfundi eft-
ir að ég hafði sent nokkrum þeirra
skeyti og beðið um viðbótarlið-
veislu í máli þessu. Einnig lagði
þingflokkur Framsóknarflokksins
allur að ráðherra rétt fyrir þing-
slit að veita mér útflutningsleyfið
og lofaði hann þeim þvi. Þing-
menn framsóknar höfðu þá kynnt
sér skýrslu frá Sveini Aðalsteins-
syni í Viðskiptaráðuneytinu, um
samanburð á saltfisksölu til
Portúgal og Grikklands.
Ljóst er að viðskiptaráðherra
einn hefur vald til ákvörðunar í
útflutningsmálum íslendinga og
kemur hann fram sem verndari
einokunar saltfisksölu. Þetta at-
hæfi ráðherra getur vart talist
lýðræðislegt. Ráðherra sem leyfir
útflutning fyrir 20% lægra verð
en ég gat fengið, og gengur auk
þess á bak orða sinna, sýnir að
honum virðist standa algerlega á
sama um hag útgerðar, sjómanna
og fiskverkunarfólks. Éða eru-
þarna e.t.v. önnur öfl að verki?
Tómas Árnason eyðilagði fyrir
mér 20 milljón dollara samning
minn við Portúgali í fyrra, með
því að leyfa viðbótarsölu SIF á
skíta prís. Talsmaður SÍF segir
þennan samning vera staðleysu,
en hins vegar ber tölum hans og
Hagtíðinda ekki saman. I Hagtíð-
indum kemur fram að SÍF seldi
3.642,3 tonnum meira en 20.000
tonna samningur þess við Portú-
gali hljóðaði upp á. Þessi viðbót
eyðilagði minn góða samning og er
viðskiptaráðherra einn ábyrgur
fyrir því. Og enn stendur við-
skiptaráðherra einn í vegi fyrir
bættum þjóðarhag. Grikkir vilja
stórauka kaup sín á saltfiski frá
íslandi sem þeir ætla síðan að
selja Grikkjum bæði heima og
erlendis. Saltfiskinn á að afhenda
á tímabilinu ágúst ’81—marsloka
’82. Mínir viðsemjendur vilja
greiða svo ríflegt verð að það
nægir til að greiða fyrir blaut-
verkaðan saltfisk af 1., 2., og 3.
gæðaflokki, 40—60, og 60—100.
Þótt skáldið segi „saltfiskinn
vera lífið" sér viðskiptaráðherra
engin tengsl milli saltfisks og
betra lífs á íslandi.
Embættisrekstri ráð-
herra ábótavant
Af framansögðu má sjá að
viðskiptaráðherra hefur haldið
svo á málum þessum að við
hneyksli jaðrar. Hann lofar þing-
flokki sínum að veita umrætt
leyfi, en tefur afgreiðslu mánuð
eftir mánuð, og er nú Grikk-
landssamningur minn á heljar-
þröm. Æ ofan í æ hefur hann tjáð
mér að hann hafi ekki gert upp
hug sinn. Hann leyfði SÍF að
undirbjóða mig þannig í fyrra að
íslenska þjóðin stórtapaði. Maður
sem hugsar fyrst og síðast um
þjóðarhag leyfir ekki slíkt undir-
boð.
Ég mun fara þess á leit við
Alþingi að látinn verði fara fram
opinber rannsókn á sölumálum
SIF. ísiendingar njóta aðeins
hluta af útsöluverði okkar dýr-
mæta lífgjafa, saltfisksins, á er-
lendum mörkuðum. Sölusamtök
sem ekki skila framleiðendum
þeim peningum fyrir þeirra afurð
til að útgerð og verkun beri sig,
geta ekki talist hagsmunasamtök,
heldur þvingunarsamtök; úrelt í
lýðræðisþjóðfélagi. Hvers vegna
fæ ég ekki tækifæri til að sanna
mitt mál? Hvað óttast einokunin?
Einnig mun ég fara þess á leit
við Alþingi, að það leggi fyrir
Landsdóm, samkvæmt lögum
númer þrjú frá 1963, um embætt-
isrekstur ráðherra, það athæfi
viðskiptaráðherra að hann leyfir
útflutning fyrir 20% lægra verð
en samningar mínir kváðu á um,
og komi þannig í veg fyir að
sjómenn, útvegsmenn og fólk í
fiskiðnaði fái hærra verð fyrir
fiskinn, betri laun og styttri
vinnutíma.
Hafnarfirði 3. sept. 1981,
Jóhanna Tryggvadóttir
Bjarnason.
SALTFISKUR
OG BETRA LÍF
Rotaryklúbburinn veitir viðurkenningar
Breiðás 1, eigendur Ásrún Guðbergsdóttir og Kristján P.
Viihelmsson.
Rotaryklúbburinn
Görðum hefur veitt viður-
kenningar fyrir fagra
skrúðgarða í Garðabæ.
Eigendum tveggja garða
voru veittar slíkar viður-
kenningar.
Þær hlutu hjónin Kristín Guð-
mundsdóttir og Ingibjartur
Þorsteinsson fyrir vel skipulagð-
an og vel hirtan skrúðgarð að
Espiiundi 1 og einnig hjónin
Ásrún Guðbergsdóttir og Krist-
ján P. Vilhelmsson fyrir fagran
skrúðgarð með fjölbreyttum
gróðri að Breiðási 1.
Garður Kristinar Guðmundsdóttur og Ingibjarts Þorsteinssonar
að Espilundi 1. Ljúsm. MM. RAX.