Morgunblaðið - 31.10.1981, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. OKTÓBER 1981
„Get ekki séð að veruleg stefnu-
breyting verði í kjaramálum“
„l’að sjá allif, að það lifír
in af rúmum fiinm |>ústin<l
krúna mánadarlatmwm, sem eru
almenn laun Sóknarfélaga í dag.
I*aó veróur því aó gera ráóslaf-
anir vió knmandi kjarasamninga
aó (ryggja kaupmátt launa-
lólks," sagói Aóalheióur
Bjarnfreósdóttir fnrmaóur
Starfsmannafélagsins Sóknar, í
viótali við Morgunblaðið.
„Stærsti hópurinn innan Sóknar
er láiílaunakonur, en virkir félag-
ar eru rúmir 3.000 talsins. Þetta
eru konur, sem hafa fyrir heimili
að sjá. Þær vinna störf á sjúkra-
húsum, barnaheimilum, við heim-
ilisþjónustu og við ræstingar. Þær
vinna ekki ákvæðisvinnu heldur
verða að lifa af almennum dag-
launuip."
„Tekjut nar næga ekki
l'yrir þörfum heimilisins"
„Um 'A hluti þessara kvenna
vinna fulla vinnu og vaktavinnu,
ef hún fæst. Hinn hlutinn vinnur
hluta úr degi, eru það einstæðar
mæður, sem komast ekki út til að
vinna allan daginn og konur sem
treysta sér ekki til að vinna fulla
vinnu og svo konur, sem eru gift-
ar, en tekjur eiginmannsins nægja
ekki fyrir þörfum heimilisins. Því
það er langt frá því, að allir verka-
menn hafi mannsæmandi laun. Ef
ég tek sem dæmi verkamann, sem
er í ágætum launaflokki, þá er
hann með 5.641,- krónur í dag-
vinnu á mánuði eftir taxta
Dagsbrúnar. Mánaðarlega eru
teknar af honum 967 krónur í út-
svar, þannig að hver maður sér að
þessar tekjur nægja ekki til að
reka heimili. Það er þetta lág-
launafólk og fólk, sem vinnur við
fiskvinnu, og að ýmsum iðnaði
sem alltaf situr eftir við kjara-
samningana."
Það ríkir mikið launamisrétti
innan Verkamannasambandsins
sjálfs. Munur á ha'stu og lægstu
Rætt við Aðalheiði
Bjarnfreðsdóttur
formannn Starfs-
mannafélagsins
Sóknar
launum innan þess er 73%. Mun-
urinn hjá konum er 63% en vinnu-
vika þeirra er 10 tímum styttri.
„Minnihlutahópur,
sem kemur málum sínum
ekki á framfæri“
„Astæðurnar fyrir þessum lágu
launum eru eflaust margar, en að-
alástæðuna tel ég vera, að það hef-
ur aldrei verið samið um að fólk
geti lifað af tímakaupinu heldur
gert ráð fyrir að hægt sé að hækka
tekjurnar með ýmiss konar
ákvæðisvinnu.
Það voru iðnaðarmennirnir, sem
fyrst unnu eftir slíku kerfi og voru
þá gjarnan nefndir uppmælingar-
aðallinn. Nú er ákvæði komið yfir
á almenna verkamannavinnu bæði
í fiski og iðnaði. Þó eru enn til þeir
hópar fólks, sem eru fyrir utan
ákvæðisvinnukerfið og verða að
lifa af daglaunum og er það þetta
fólk, sem er hið raunverulega lág-
tekjufólk, sem ég er að tala um.
Hér er um að ræða minnihluta-
hópa innan verkalýðsfélaganna,
sem koma málum sínum ekki nógu
vel á framfæri. Það ríkir ekki
lengur sá andi í verkalýðshreyf-
ingunni, að það sé einn fyrir alla
og allir fyrir einn. Þeir sem hafa
ákvæði ofan á timakaupið láta sig
það of litlu máli skipta, hvað kem-
ur út úr tímakaupinu. Eg verð nú
samt að segja það, að mér finnst
það vera farið út í öfgar, að kenna
forystunni sífellt um þetta ásand,
því forystan er spegilmynd af
fólkinu í verkalýðshreyfingunni og
hún er góð eða vond eftir aðstæð-
um. Það verður að hafa það í huga
í þessum umræðum, að það verða
engir samningar til nema félags-
menn samþykki þá.“
„Konur verða að hætta að
velja karla til forystu
í blönduðu félögunum“
„Það má einnig kenna félags-
legri deyfð um ástandið í launa-
málunum, einkum á þetta við um
konur. Það er ennþá svo, að
ábyrgðin á heimilunum hvílir á
konum og dregur úr þeim þrótt, til
félagsstarfa. Það er ekkert tillit
tekið til þessarar aðstöðu kvenna,
þegar fundartímar eru ákveðnir,
þannig að þær eiga ekki eins auð-
velt með að gegna ýmsum nefnd-
arstörfum. Konur verða að hafa
ódrepandi áhuga, ef þær eiga að
geta unnið úti fulla vinnu, sinna
heimilisstörfum og gegna svo fé-
lagsstörfum þar að auki. Það
þyrfti að breyta fundartímum
þannig að þeir henti konum eða
hreinlega gera vinnutímann
sveigjanlegri.
Það er líka svo, að karlar sitja
fyrir konum í stjórnum og nefnd-
um þar sem þær gætu haft áhrif.
En karlar sitja líka hverjir fyrir
öðrum, því það gefur engin eftir
sæti sitt baráttulaust. Ég tel að
konurnar verði að byrja á réttum
stað í sínum félögum og hætta að
velja karla til forystu í blönduðu
félögunum. Ég veit um nokkur fé-
lög þar sem eru nokkrir karlar í
félaginu og það er segin saga, að
karlarnir eru strax komnir í for-
svar innan félaganna og það eru
konurnar, sem kjósa þá. Það er
hrein vitleysa, að konur vilji ekki
axla ábyrgð, því þær eru vanar að
bera mikla ábyrgð þar sem heimil-
in eiga í hlut. Því þær sjá um
barnauppeldið og fjármál heimil-
anna og ferst það vel úr hendi. Ég
tel það mikinn skaða, að konur
eigi ekki meiri þátt í fjármála-
stjórn landsins, því þær fara í
flestum tilvikum betur með fé en
karlmenn."
„Sjáum því ekkert
til fyrirstöóu að hefja
samninga nú þegar“
„Það sem ég tel að þyrfti að ger-
ast er, að það þarf að leggja
áherslu á tímalaunin þannig að
fólk geti lifað af þeim. Ef til vill
ætti að taka upp sérstaka reikni-
tíjlu fyrir ákvæði og aðskilja hana
frá tímavinnunni. Eða setja lög
um lágmarkslaun, því það er ekki
hægt að una því í þjóðfélagi eins
og okkar, að það skuli ekki vera
hægt, að lifa af venjulegum dag-
launum. Þetta tel ég þó ákveðna
uppgjöf og kysi aðra leið, sem
verkafóik kæmi sér saman um.
Ég tel ákvæðisvinnu yfirleitt
erfiða vinnu, sem fer illa með fólk
og ég sæi ekki eftir því þó hún yrði
afnumin. Af hverju sækir fólk í
ákvæðisvinnu? Hér er um að ræða
vandamál, sem verður að skoðast í
víðara samhengi. Ungt fólk, sem
er að stofna heimili á fárra kosta
völ. Hér er erfitt að fá leigt og því
verða flestir að kaupa sér hús-
næði. En þpð er erfitt að koma
yfir sig þaki vegna þess að aðeins
er hægt að fá skammtímalán til
húsbygginga og vextir af þessum
lánum eru miklir. Til að geta klof-
ið slík kaup fjárhagslega verður
fólk að vinna myrkranna á milli
og sækist því í vinnu þar sem pen-
ingarnir eru fljótteknari."
„Fólk hugsi utn faglegu
hlidina en láti stjórn-
málaflokkana ekki hafa
of mikil áhrif á sig“
„Það hefur ennþá komið afar
iítið upp á yfirborðið, hver stefnan
verður í komandi kjarasamning-
um en ég get þó ekki séð, að það
ætli að verða veruleg stefnubreyt-
ing. Ég hef ekki ennþá rekið mig á
neinn ágreining innan miðstjórn-
ar ASÍ þar virðast öll mál af-
greidd með einhverju samkomu-
Iagi. Ég er því hrædd um að það
fari ekki eftir flokkslit, hvort fólk
vill viðhalda þeim launakjörum,
sem ríkja. Það er ekki nóg að tala
um jafnlaunastefnu, menn verða
að fylgja henni eftir í eigin félagi.
Ég hef alltaf verið því fylgjandi,
að fólk hugsi um faglegu hliðina
fyrst og fremst en láti stjórnmála-
flokkana ekki hafa þar of mikil
áhrif. Því ég fæ ekki betur séð en
það sé sama hverjir stjórni það
hefur alltaf verið krukkað í kaupið
og er ekki hægt að benda á ein-
staka flokka, hvað þetta varðar,
þeir eru allir meira eða minna
sekir.
Konur eru jafn sekar og karlar
um að láta flokkana hafa áhrif á
stefnu sína í launamálum. Á síð-
asta Alþýðusambandsþingi þá
voru konur á hlaupum innan sinna
flokka í stað þess að kalla saman
og mynda samtök þeirra kvenna,
sem voru á þinginu og athuga
hvort ekki væri hægt að ná sam-
stöðu um ákveðnar konur til að
bjóða fram og kjósa. Það má ségja
að ég hafi verið jafn sek og aðrar,
því ég gerði ekkert til að mynda
samtök enda hef ég bitra reynslu
af því, að það er flokkurinn sem
blífur ekkert síður hjá konum en
körlum. Ég get þó ekki lokið við
þetta samtal án þess að lýsa
ánægju minni á því að tvær konur
skuli hafa verið kosnar til for-
mennsku svæðasambanda, eins og
átti sér stað stað á Alþýðusam-
bandsþingum Vesturlands og
Norðurlands og tel ég að þar sé að
finna gott fordæmi."
IIE.
Reynt
að gá
til góðs
Ein er hamingja stærst í mann-
legum heimi og ætti að vera sam-
eign allra er hann byggja. Hamingj-
an sem felst í heilbrigði og gjörvi-
leik barnanna er í hann fæðast.
Þar sem engin eru vopnin og frið-
ur ríkir verða mannlíf og heilbrigði
meira virði og samfélagsleg viðhorf
mótuð af meiri lotningu fyrir lífinu,
þott það verði ekki alltaf fundið í
daglegum skiptum.
Litla velferðarþjóðfélagið okkar
hér á íslandi hefur sannarlega
glaðst yfir heilbrigðum börnum sín-
um, æsku Iands síns. Og af því leiðir
gæfuríkt framtak að vaka á verðin-
um fyrir heill þeirra og hamingju.
Við viljum allt fyrir þau gera — og
gerum það — glöð og reiðubúin til æ
sta'rri átaka, þótt um það sé deilt
hvort við viljum alltaf réttar leiðir.
Kins og hamingjan er mikil yfir
hverju heilbrigðu barni — er sorgin
sár þegar andleg eða líkamleg veik-
indi eða hvort tveggja hertaka þess-
ar litlu sálir — og gera þeim ófært
að geta notið neins sem lífið hefur
að bjóða á annan hátt en til þeirra
er borið og við þau er rækt.
Allar sorgir stórar og smáar eiga
það sameiginlegt að um leið og þær
kremja hjarta og sál, búa þær þeim
er hoggin hljóta einangraða og
skilningslausara umhverfi. Heim-
urinn er af heilbrigðum ákvarðaður
fyrir þá fyrst og siðast. Allir aðrir
raska og íþvngja. Og því eru þeir
liiDKiiiitimiiiiihiuuu
Svo skulum
viö til
gleöinnar gá
Umsjónarmaöur Jenna
Jensdóttir rithöfundur
fáir sem í raun reynast vinum sín-
u nt.
Viðbrögð þjóðfélagsins verða í
samrætni við það. Gagnvart van-
máttugum verður það óglaðara og
átakaminna í athöfnum sínum' og
stillir öllum kröfunt þeirra á lægra
plan. Ástúð og virðing í umhverfi
barnanna er fyrst og fremst komin
frá foreldrum og öðrum sem elska
þau og finna í þeim — oftlega —
innri þroska og greind sem hvorki
sést né ræktast án sérstakrar alúð-
ar og óþrjótandi hjálpsemi á öllum
sviðum. Sem betur fer hefur bar-
átta foreldranna ásamt góðum vilja
og skilningi margra annarra er
málum ráða, leitt af sér mikla og
árangursríka hjálpsemi á undan-
förnum árum hér á landi. Viðhorfin
gagnvart þroskaheftum og fötluð-
um börnum hafa stórum breyst til
batnaðar þegar á allt er litið.
Og þjóðfélagið gerir þeim margt
gott til meðan þau eru enn á barns-
aldri. En þegar þau stækka og
þroskast og verða ofurefli heimila
sinna á þann hátt að hægt sé að
veita þeim besta aðhlynningu taka
málin að skiptast á annan veg . ..
- O -
Eoreldrasamtök barna með sér-
þarfir er félagseining í Þroskahjálp.
Það telur um 180 félaga og eru þeir
dreifðir um alla landsbyggðina. Nú-
verandi formaður Foreldrasamtak-
anna er Unnur Hermannsdóttir.
Við ræddum lítið eitt saman:
— Hvaða kostur er við það að
hafa svona smáeiningar innan fé-
lagsins Þroskahjálp?
— Það eru ýmsir kostir við það.
Málefnin eru harla ólik í eðli sínu
og misjafnar þarfir barna eftir því
llihlD HmtMili li1. .1
um hvaða þátt fötlunar er að ræða.
Smærri hópar skapa óneitanlega
meiri innbyrðis kynni. Og einn besti
þáttur.inn er sá sem verður til af
þrotlausu starfi sem byggist á
hjálpsemi hvers einstaklings innan
samtakanna.
— Er langt síðan þú fórst að
vinna að málefnum þeirra barna er
við ræðum hér um?
— Já, það er nú langt síðan. En
sem virk í félagsskap var ég nokkru
eftir að Foreldrasamtök barna með
sérþarfir var stofnað. Okkar sam-
eiginlega starf fyrstu árin var að
koma upp gistiheimilinu í Braut-
arholti fyrir foreldra utan af landi
er komu með börnin til st.vttri dval-
ar vegna rannsóknar og læknis-
hjálpar. Allur tími og kraftar fóru í
rekstur þess hjá okkur og nú höfum
við séð mikinn árangur af því starfi,
þar sem gistiheimilið í Melgerði í
Kópavogi er og öll aðildarfélög
Þroskahjálpar eiga hlutdeild í. Þó
er margt eftir enn.
— Viðhorfin — hafa þau breyst
frá því þú byrjaðir?
— Tvímælalaust, og það hefur
gert okkur sem viljum standa og
falla með velferð þessara barna
okkar stórum léttara um vik.
Markmið okkar nú er að vinna að
málum barna með sérþarfir að þau
fái á öllum sviðum þá þjónustu er
þeim ber, og þjóðfélagið hefur í
raun viðurkennt sem stórt réttlæt-
ismál. Flestir félagsmenn eiga fjöl-
fötluð börn og mörg þeirra eru á
skólaskyldualdri. Spurningin er
hvað tekur við hjá þeim þegar því
lýkur að hætt sér afskiptum af þeim
innan fræðslukerfisins og þau kom-
ast á æskuárin.
— Sum börnin eru þegar komin á
æskuár. Hvað veitir þjóðfélagið
þeim, sem talist getur hliðstætt við
það sem gert er fyrir þeilbrigða
unglinga, þegar tillit er tekið til
margvíslegrar fötlunar?
— Eg get því miður ekki nefnt
þér neitt.
— Hvar eiga þau helst athvarf
utan sinna heimila?
— Á Skálatúni og Kópavogshæl-
inu.
— Nú, já. En Örvrkjabandalag-
ið?
— Þeir unglingar sem við ræðum
hér um eru of fjölfatlaðir til þess að
hægt sé að taka við þeim þar vegna
aðstæðna.
— Er þá nútimaþjóðfélag á ís-
landi ekki í stakk búið til þess að
taka á móti börnum, eins og við
sáum í ntyndinni frá Reykjadal um
daginn, þegar þau komast á æsku-
árin og þurfa þá ýmissa aðstæðna
vegna að hverfa úr foreldrahúsum,
þar sem þau enn búa við ástúð og
öryggi?
— Nei, það er einmitt okkar sam-
eiginlega sorg sem eigum og elskum
þessi börn, að það er enginn staður
til fyrir þau sem foreldrarnir geta
litið á sem hliðstætt góðu heimili.
F.vrir slíku heimili viljum við berj-
ast og leggja alla okkar sameigin-
legu krafta þar til.
— Eitthvað hefur heyrst um að
nokkurt fé sé inni hjá Fræðsluráði
borgarinnar til félagsstarfa í skól-
um. Hafa börn með sérþarfir notið
f.vrirgreiðslu þaðan til gleði og
gagns fyrir sig og sína?
— Mér er hvorki kunnugt um fé
borgarinnar til æskulýsstarfsemi
né að tilboð hafi komið um að börn
með sérþarfir njóti þar góðs af.
Mörgu þarf líklega að breyta til
þess að svo verði.
— Getum við verið bjartsýn í
þessu efni?
— Við getum alltaf vonað það
besta. En okkar brennandi löngun
er sú að unglingar með sérþarfir
eignist heimili þar sem þau geta
dvalið við svipaða aðhlynningu og
heima hjá foreldrum sínum.
Unnur Hermannsdóltir