Morgunblaðið - 01.11.1981, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. NÓVEMBER 1981
25
I>órðiir Sigurðsson, varðstjóri, á
fangaklefaganginum.
Borgarnes:
Sýsluhús-
ið vígt
Borgarncsi, 20. október.
Á FÖSTUDAGINN var nýja sýslu-
húsið í Borgarnesi vígt og formlega
afhent sýslumannsembæUinu til
notkunar.
Hóf sem haldið var í þessu til-
efni og boðið var til fjölda gesta,
m.a. öllum oddvitum og hrepp-
stjórnum lögsagnarumdæmisins,
hófst á því að Rúnar Guðjónsson
sýslumaður lýsti byggingu hússins,
aðdraganda hennar og byggingar-
sögu. Friðjón Þórðarson dóms-
málaráðherra tók til máls og af-
henti húsið formlega embættinu til
notkunar. Asgeir Pétursson bæj-
arfógeti í Kópavogi, fyrrverandi
sýslumaður Borgfirðinga, tók og til
máls ásamt Guðmundi Ingimund-
arsyni oddvita Borgarneshrepps.
HBj
Nýja sýsluhúsið í Borgarnesi.
Gamla lögreglustöðin.
Kúnar Guðmundsson, sýslumaður, í skrifstofu sinni.
Ljósm.: Kristján
hættu, sem af því stafar, að ríkis-
valdið taki þegnana í sína vörslu
með lymskulegri áróðurstækni
nútímans. Þessi hætta hefur ekki
minnkað heldur aukist síðan, eitt
öflugasta vopnið til andófs gegn
yfirgangssemi ríkisins er að koma
í veg fyrir, að það sitji eitt að yfir-
ráðum yfir öflugustu tækjunum til
áróðurs. Slík einokun leiðir að
sjálfsögðu til mjög brenglaðs mats
bæði á áröðurstækinu og efni því,
sem það á að flytja. Fyndist
mönnum eðlilegt, að starfsmanna-
félag ríkisfjölmiðlanna gengi fram
fyrir skjöldu til að halda utan um
einokunina? Nei, að sjálfsögðu
ekki, enda yrði slík afstaða einok-
uninni ekki til framdráttar.
Skynsamlegasta leið ríkisfjölmiðl-
anna til að vernda einokunina er
auðvitað sú að misnota hana ekki,
leyfa öllum sjónarmiðum að njóta
sín og draga ekki taum eins eða
neins.
Krafan um einhliða kjarnorku-
afvopnun í Vestur-Evrópu hefur
hljómað hátt víða um lönd undan-
farið og vikan 18. til 25. otkóber
var sérstök baráttuvika í þágu
þessarar kröfu. Það var engin til-
viljun, að alla þá viku var því
haldið á loft í fjölmiðlum, sérstak-
lega þó þeim, sem vilja ekki
st.vggja um of einhliða afvopnun-
arsinna, ummælum Ronald Reag-
ans, Bandaríkjaforseta, frá föstu-
deginum 16. október í viðtali við
bandaríska utanbæjarritstjóra,
þegar hann var spurður, hvort
hann teldi, að uniit væri að halda
kjarnorkuvopnaátökum innan ein-
hverra marka eða þau yrðu
óhjákvæmilega að heimsátökum.
Forsetinn sagði:
„Ég veit það satt að segja ekki.
Aldrei hefur verið til vopn, sem
einhver hefur ekki reynt að verj-
ast. En svo gæti farið — og eina
vörnin væri, þið skjótið ykkar og
við skjótum okkar. Og fyndist enn
ekki nein lausn, get ég séð fyrir
mér, að á vígvellinum yrði beitt
kjarnorkuvopnum gegn árásar-
sveitum, án þess að annað hvort
risaveldanna ýtti á hnappinn."
Eins og áður sagði ræddi forset-
inn við blaðamennina á föstudegi,
en það var ekki fyrr en á mánu-
degi, sem blöð utan Bandaríkj-
anna tóku við sér og alla afvopn-
unarvikuna var um það rætt,
hvort Bandaríkjaforseti hefði
virkilega átt við það, að Banda-
ríkjamenn ætluðu að heyja tak-
markað kjarnorkustríð í Evrópu.
Úr samhengi
Hin lauslega þýðing á umdeild-
um orðum Bandaríkjaforseta sýn-
ir, að þau eru næsta samhengis-
laus og greinilega ekki mælt af
þeirri alvöru, sem vænt hefði
mátt, ef forsetinn hefði verið að
tilkynna gjörbreytta stefnu í
kjarnorkumálum. Hefði hann not-
að blaðamannafund með utanbæj-
arritstjórum í Bandaríkjunum til
að tilkynna Evrópumönnum, að
Bandaríkjamenn stefndu að því að
heyja takmarkað kjarnorkustríð í
Evrópu? Þeir, sem halda að stjórn
veraldarinnar sé eitt allsherjar
samsæri, líta auðvitað þannig á,
að forseti Bandaríkjanna geti ekki
valið betri vettvang en einmitt
einhvern slíkan til að afhjúpa
samsæri sitt.
Þegar áróðursstríðið hófst í af-
vopnunarvikunni, var strax sagt
af hálfu bandarískra stjórnvalda,
að orð forsetans yrði að túlka í
samhengi við þá varnarstefnu Atl-
antshafsbandalagsins, að með
sveigjanlegum viðbrögðum skuli
brugðist við innrás inn í banda-
lagsríkin. Þessi stefna var form-
lega samþykkt í NATO 1967 og
síðan hefur engin launung hvílt
yfir því, að með stigmögnuðum
varnaraðgerðum ætla NATO-ríkin
að verja lönd sín og frelsi þjóða
sinna. Ráðist Sovétmenn með
skriðdrekum vestur yfir landa-
mæri Austur-Þýskalands og
Tékkóslóvakíu, verður þeirri árás
ekki svarað með því að skjóta eld-
flaugum á Moskvu. Það verður
reynt að hemja sókn innrásarliðs-
ins sem næst þess eigin landi og
gripið til þeirra ráða í þeim til-
gangi, sem bestum árangri skila í
von um að innrásaraðilinn dragi
sig í hlé. Séu orð Reagans skoðuð í
þessu samhengi, má skilja þau á
þann veg, að heimsstyrjöld verði
ef til vill ekki forðað nema innrás-
araðili í Vestur-Evrópu geri sér
Ijósa þá staðfestu Vesturlanda, að
þau muni verja sig með öllu afli
sínu.
Án afls verjast menn ekki og
grundvallarskoðun þeirra, sem
Atlantshafsbandalagið styðja, er
sú, að sameiginlegt afl bandalags-
þjóðanna fæli hugsanlegan árás-
araðila frá illum áformum sínum.
Einhliða afvopnunarsinnar halda
hinu gagnstæða fram og því færir
stefna þeirra Norðurálfubúa og
heiminn allan nær styrjöld, en
styrkir ekki friðinn, eins og Carr-
ington lávarður, utanríkisráð-
herra Breta, benti á í rökföstum
fyrirlestri, sem birtist að hluta
hér í blaðinu í vikunni.
Óbreytt stefna
En það voru ekki aðeins einhliða
afvopnunarsinnarnir, sem nýttu
sér samhengislaus ummæli Reag-
ans til hins ýtrasta, sjálfur
Brezhnev kvaddi sér hljóðs í
Prövdu til að lýsa friðarást sinni
og samstöðu með þeim, sem vilja
helst engar varnir á Vesturlönd-
um. Á leið sinni til fundar um
málefni þróunarlandanna í Can-
cun í Mexíkó svaraði Ronald Reag-
an fyrir sig, og í hans nafni var
birt í samhengi lýsing á stefnu
Bandaríkjastjórnar í kjarnorku-
málum. Þar segir meðal annars:
„Stefna Bandaríkjanna, sem
miðar að því að koma í veg fyrir
átök í Evrópu, hefur ekki breyst í
meira en 20 ár. Stefna okkar er
hin sama og áður og byggist á
sveigjanlegum viðbrögðum: Að
viðhalda þeim herstyrk, sem er
nauðsynlegur til að fæla Var-
sjárbandalagið frá árás — hvort
heldur með kjarnorkuvopnum eða
venjulegum vopnum — og halda
þessum herstyrk í lágmarki.
Það hefur verið skoðun allra
forseta Bandaríkjanna á kjarn-
orkutímum, að beiting kjarnorku-
vopna gæti haft hinar hörmu-
legustu afleiðingar. í kjarnorku-
styrjöld myndi aílt mannkyn tapa.
Málum er í raun þannig háttað, að
hinn hroðalegi eyðingarmáttur
kjarnorkuvopnanna og sú áhætta,
sem tekin yrði með því að beita
þeim, fælir menn helst frá því að
grípa til þess örþrifaráðs.
Það er helber blekking að gefa
til kynna, að Bandaríkin létu sér
það jafnvel til hugar koma, að
heyja kjarnorkustríð á kostnað
Evrópu. Þungamiðjan í kjarn-
orkuvopnastefnu Bandaríkjanna
er einmitt sú, að engum árásarað-
ila komi til hugar, að beiting
kjarnorkuvopna yrði einskorðuð
við Evrópu. Aðeins sameiginleg
skuldbinding Evrópubúa og
Bandaríkjamanna um að standa
saman í varnarmálum tryggir
frið.
Við lítum því á allar hernaðar-
legar hótanir í garð Evrópu sem
hótanir við Bandaríkin. í Evrópu
eru 375 þúsund bandarískir her-
menn og þeir eru lifandi staðfest-
ing á þeirri óbifanlegu skuldbind-
ingu Bandaríkjanna að leggja sitt
af mörkum til að tryggja frið og
öryfCRÍ í Evrópu."
Saga Cooks
Hinn heimsfrægi blaðamaður,
Alistair Cook, hefur um langan
aldur flutt Bretum og raunar
heiminum öllum fyrir tilstilli
breska útvarpsins fréttir frá
Bandaríkjunum. I vikulegum
þætti sínum, Bréf frá Ameríku,
um síðustu helgi í BBC drap Cook
á uppnámið vegna yfirlýsingar
Reagans fyrir rúmum hálfum
mánuði og sagði þessa sögu af því
tilefni:
í kringum 1950 var ég á blaða-
mannafundi með Harry Truman
forseta í Hvíta húsinu. Þá var
hann spurður, hvort hann ætlaði
að beita kjarnorkuvopnum í
Kóreu. Forsetinn svaraði án þess
að láta sér bregða, og ég sá engan
stríðsglampa í augum hans, að
auðvitað myndu Bandaríkjamenn
grípa til þeirra vopna, sem þeir
teldu nauðsynleg miðað við stöð-
una hverju sinni. Við blaðamenn-
irnir skrifuðum þetta yfirvegaðir
niður og fljótlega lauk fundinum í
ró og spekt. En næsta dag ætlaði
alit um koll að keyra, því að þá var
bv: ^lpgið yfir þvera forsíðu eins
dagblaðanna, að Truman íhugaði
að kasta kjarnorkusprengju á
Kóreu. Við blaðamennirnir á
fundinum, sem ekki höfðum fund-
ið þennan punkt í svari forsetans,
urðum skömmustulegir í undrun
okkar. Málið þróaðist síðan stig af
stigi og svo fór að lokum, að Att-
lee, forsætisráðherra Breta, taldi
sig knúinn að fara sérstaklega frá
London til Washington í því skyni
að fá Truman ofan af áformum
sínum. Sögu sinni lauk Cook með
því að segja, að líklega hefði þó
Truman sjálfur orðið mest undr-
andi yfir látunum út af ummælum
hans, sem allir töldu saklaus, þeg-
ar þau voru sögð.