Morgunblaðið - 03.03.1982, Blaðsíða 7

39
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. MARZ 1982
I)agný Hildisdóttir
Karl Njálsson
Ingimundur Þ. Gudnason
Sigurdur Ingvarsson
Júlíus Baldvinsson
t'nnar Már Magnússon
Prófkjör hjá H-listanum í
Garðinum um næstu helgi
(tardi, 1. marz.
UM NÆSTII helgi fer fram prófkjör
IHistans, lista sjálfstæðismanna og
annarra frjálslyndra. Átta manns
eru í framboói, 6 karlmenn og tvær
konur.
Kosið verður í Dagheimilinu og
verður kjörstaður opinn á laug-
ardag milli kl. 10 og 18 en á sunnu-
dag frá kl. 10—19. Á kjörskrá eru
allir stuðningsmenn H-listans
sem hafa náð 18 ára aldri á kjör-
dag.
Eftirtaldir eru í framboði:
Dagný Hildisdóttir húsmóðir og
verkamaður, Melbraut 21, Finn-
bogi Björnsson framkvæmdastjóri
Sjóefnavinnslunnar hf., Melbraut
6, Ingimundur Þ. Guðnason raf-
tæknifræðingur, Hraunholti 4,
Júlíus Baldvinsson meindýraeyðir,
Lyngbraut 2, Karl Njálsson fram-
kvæmdastjóri, Melbraut 5, Kristín
Eyjólfsdóttir húsmóðir, Heiðar-
braut 4, Sigurður Ingvarsson raf-
verktaki, Sunnubraut 8, og Unnar
Már Magnússon húsasmíðameist-
ari, Lyngbraut 15.
Kjósendur eiga að merkja við 5
frambjóðendur og á að númera frá
1—5. Kjörseðill sem ekki er
merktur með a.m.k. 5 tölustöfum
er ekki gildur.
Talning fer fram á sunnu-
dagskvöld og verða úrslit þá kunn.
Fimm menn sitja í hreppsnefnd
Gerðahrepps. — Arnór
Vigfús B. Jónsson
þegar ósköpin dundu yfir í Pól-
landi. AUt kom þó fyrir ekki.
Þetta eru alveg stórmerkilegir
fuglar þessar friðardúfur. Þær þrá
kannski bara hinn afganska frið?
Ja, og þá er það nú blessað kvóta-
kerfið hjá okkur bændunum.
Það er nú ekkert smáræðis stýri
og sem verst er, þá sýnist vera
einhvers konar bannsett hlaup í
því þannig að réttlætið er tekið að
rása fyrir ofan garð eða neðan að
því er virðist sumstaðar a.m.k.
Það er þó ekki víst að hér sé um
bilun að ræða, heldur séu bara of
margar hendur á því, en því þarf
eitthvað að gera ef við þetta á að
notast um langa framtíð. Annars
eru margir hræddir um að þetta
stýrisapparat eigi eftir að valda
þverrandi endurnýjun í bænda-
stéttinni og taki brátt að virka
sem hemill á hvers konar hagræð-
ingu í landbúnaðinum.
Já, og þá þykir nú mörgum leiði-
gjarnt að mega ekki kaupa sér svo
sem 4—5 tófur án þess að herja út
leyfi við skrifborð suður í henni
Reykjavík svo ekki sé nú talað um
ef hefja á almennilegan búskap.
En af því að ég nefni endurnýj-
un í landbúnaðinum, þá minnist
ég þess að frumbýlingar draga
áfram lífið með hörmungum og
hafa til orðs að hætta baslinu. Ég
held að þeir ættu bara að fara út í
fiskiskipakaup í staðinn því það er
mun léttara. Það er bara verst,
hvað loðnu-skinnið hefur hlaupið
útundan sér og reyndar alveg
óskiljanlegt eins og veiðunum hef-
ur verið vel stjórnað að undan-
förnu.
Afleitt sumar
Ef þú vilt eitthvað heyra hvern-
ig búskapurinn gengur, þá er nú
þetta helst. Sumarið var alveg af-
leitt sérstaklega í lágsveitunum.
Það voru þurrakuldar frameftir
öllu en svo varla þurr dagur á
slætti og þrátt fyrir alla tæknina
er háarslægjan öll undir snjó enn-
þá og sömuleiðis mikið af græn-
fóðri og garðávöxtum. Það leifir
ekki af heyjunum hjá mörgum og
sumir eru tæpir. Menn hafa gefið
mikinn fóðurbæti í vetur og verða
sjálfsagt margir að stórauka
hann, ef allt á að bjargast.
Blessaður ef þú sérð hann
Pálma, þá biddu hann að kippa af
okkur fóðurbætisskattinum núna í
harðindunum. Auðvitað á þessi
skattur fullan rétt á sér en það er
ekki nauðsynlegt að nota hann
undir öllum kringumstæðum.
Fyrirgefðu Siggi minn, að ég veð
nú úr einu í annað eins og vant er.
Mér skilst að þeir séu með ein-
hverja þingsályktun í Alþingi
núna um gróðurvernd og landnýt-
ingu, enda mun ekki af veita. Þá
beinast nú spjótin auðvitað að
vesalings sauðkindinni þessari
líka voðaskepnu, sem búin er að
fæða og klæða okkur íslendinga
um aldaraðir. Hins vegar er því
ekki að neita að hún getur verið
gróðurlendinu skeinuhætt, en það
eru nú bara fleiri.
Hestafjöldi
og arðsemi
Mér finnst alveg furðulegt, að
það skuli aldrei vera minnst á
hesta í sambandi við gróðurfar og
landnýtingu, þegar svo er komið
að beitarþörf þeirra er um helm-
ingur af beitarþörf alls sauðfjár í
landinu eftir því sem fróðir telja.
Spurningin er hvort hestafjöldinn
í landinu er ekki umfram skyn-
samleg takmörk miðað við arð-
semi þeirra. Fyrir mitt leyti tel ég
sjálfsagt að þéttbýlisbúar fái að
hafa hesta, en finnst svona einum
og hálfum of mikið að á sama tíma
og bændur standa kengbognir unir
framleiðsluþakinu geti einstakl-
ingar í þéttbýli sankað að sér
hestum svo tugum skiptir án þess
að nokkur láti sér það við koma.
Þú ættir nú að nefna þetta við ein-
hverja þarna fyrir sunnan. Já, og
ef þú sérð hann Gunnar Thor-
oddsen, þá segðu honum að okkur
hérna í sveitinni hafi þótt vænt
um að sjá hann þarna i Póllands-
þættinum um daginn. Því þótt
kommarnir viti ekki fyrir hvers
hönd hann talaði, þá vita flestir
hér að hann talaði fyrir hönd allra
frelsisunnandi íslendinga.
Það var alveg stórkostlegt að
heyra, að Geysir skuli vera farinn
að gjósa á ný. Ég held að þú gerðir
alveg stór þarft verk Siggi minn,
ef þú kæmir því til Ieiðar að
Geysisnefndin væri lögð niður og
heimamönnum í Haukadal falið
að sjá um hverinn.
Það er víst von á einu Kröflu-
gosinu enn að því að fróðir telja,
en vonandi fá menn að vita það
með 50—10 mínútna fyrirvara ef
af verður.
Jæja líklega er þá best að hætta
klórinu. Ég þarf að fara að gefa
rollunum. Þær eru sjálfsagt hálf
leiðar greyin, enda búnar að
standa inni síðan um mánaðamót
september og október.
Vertu svo marg blessaður og
mundu að senda mér eitt blað af
Speglinum, ef hann fer að koma út
aftur, sem mér finnst nauðsyn-
legt.
Laxamýri 15, febrúar 1982.
Vigfús B. Jónsson.
Forn færeysk
boðsending
Eftir Árna Björnsson
þjóðháttafræðing
Robert Joensen heitir hinn
ágætasti alþýðufræðimaður fær-
eyskur sem býr í Klakksvík. Hann
er nú nær sjötugu, en hefur á síð-
ustu fjörutíu árum skrifað á ann-
an tug bóka og bæklinga um fær-
eyska þjóðhætti, atvinnu- og
byggðasögu.
Þrjú svið menningarsögunnar
hefur Robert öðru fremur fengist
við. I fyrsta lagi sögu Klakksvíkur
(1942), útróðra þaðan (1946) og
siglingaleiðir til og frá (1959). I
öðru lagi hefur hann kannað hag-
nýtingu sauðfjárafurða, en af
þeim toga eru bækurnar Royvið
1958, Greivabitin 1960, Býta seyð og
fletla 1968 og Vambarkonan 1972.
Hinum ýmsu ritsmíðum hans
varðandi þetta efni var síðan
steypt saman í danska útgáfu,
Fáreavl pá Færoerne 1979, sem
hinn kunni danski þjóðfræðingur
Holger Rasmussen sá um og telur
með hinu besta, sem skrifað hefur
verið af þessu tagi.
I þriðja lagi hefur Robert að
sjálfsögðu fengist við grindhvala-
veiðina í Færeyjum og í því sam-
bandi boðsendingakerfið, sem not-
að var í eyjunum til að gefa til
kynna, ef grindavaða var á ferð-
inni. Þetta var háþróað kerfi og í
almennu brúki fram til ársins
1910, þegar símasamhand komst á
milli þorpa og leysti gamla vita-
kerfið af hólmi. Um þau efni fjalla
bækurnar At glaða og brenna vita
1961 og Grindaboð í Havn 1962.
Nýjasta bók hans heitir einmitt
Forn foroysk boðsending, sérstak-
lega í sambandi við grindaboð, og
var gefin út af færeyska vísindafé-
laginu á síðasta ári.
I bókinni, sem er 146 bls., er
fyrst yfirlit um hvalveiðar í
Norður-Atlantshafi frá því eyjar
þess byggðust. Þá eru rakin dæmi
um fornar boðsendingaraðferðir
víðsvegar í heimi, t.d. á ferjustöð-
um. En bál og reykmerki til að
boða hvalavöðu eru þekkt allt
austur til Japan og suður til Asór-
e.vja.
Bál (vitar) og reykmerki í Fær-
eyjum voru fyrr á tímum einnig
notuð til að vara við sjóræningj-
um, en merkasta heimildin um
grindaboð er reglugerð um grinda-
veiði frá 1832. Eyjunum var frá
fornu fari -skipt í nokkur (6) hval-
veiðasvæði, og ekki var skylda að
senda boð út fyrir heimasvæðið.
En í reyndinni voru þau send
miklu víðar og t.d. ævinlega til
Þórshafnar.
Frá fornu fari voru líka tiltekn-
ir vogar og víkur viðurkennd og
síðar lögskipuð sem slátrunar-
staðir grindhvala. Er þar um að
ræða 20—30 staði, en um þriðj-
ungur þeirra gaf jafnan mestan
arð. Eru það einkum þeir, sem
kunnir hafa verið frá fyrstu tíð.
Tafla fylgir um alla þessa staði og
fengsæld þeirra frá 1584—1883.
Lengsti hluti bókarinnar fjallar
um boðsendinguna í hverri sýslu
fyrir sig, sem eru Norðoya, Eyst-
uroyar, Streymoyar, Vága, Sand-
oyar og Suðuroyar sýsla. Með
fylgja kort og töflur yfir allar boð-
leiðirnar. ___,v
Til boðsendinga voru mest not-
uð bál á fastákveðnum stöðum og
þó einkum reykurinn af bálinu.
Blautt hey gaf frá sér mestan
reyk, en lyng og hálmur annars-
konar reyk. Með reykmerkjum var
einnig unnt að gefa til kynna all-
nákvæma staðarákvörðun hvala-
vöðunnar. En auk reykmerkja
voru stundum breidd lök á áber-
andi staði og með fjölda þeirra og
staðsetningu mátti líka gefa bend-
i ingu um ferð hvalagöngunnar. Þá
var sú aðferð til að rista torf og
velta því við, svo að svart sárið
blasti við augum í næstu byggð-
| úm, NágrannaWlíSðirnar áttu að
svara í sömu mynt til að staðfesta
móttöku boðsendingarinnar og
„I>etta er stutt en
merkilegt rit um hugvit-
samlega lausn á fjar-
skiptavandamálum lið-
innar tíðar. Lítið er
kunnugt um samsvar- -
andi merkjakerfi hér á
landi, nema helst
breiðslur og veifur til að
kalla fólk í mat, beiðni
um ferju yfir fljót og
þvíumlíkt.“
senda hana síðan áfram til næstu
byggða og svo koll af kolli. Ef
reykur eða annað sást ekki milli
byggða, varð að notast við sendi-
boða á fæti eða báti, hróp og köll.
Birt er einskonar skipurit yfir
tíðni boðsendingaraðferða í ýms-
um sýslum.
Þótt grindaboðin væru langal-
gengust og mikilvægust, var
margt fleira gefið til kynna með
reykmerkjum og lakbreiðslu, ef
umhendis var að láta mann flytja
boðin. Þar gat. verið um að ræða
fyrirspurn um týndan bát eða til-
kynningu um að bátur væri fund-
inn, að kalla menn heim úr róðri
vegna óvæntra atburða eða yfir-
vofandi ofsaveðurs, eða tilkynna,
að ólendandi væri fyrir brimi.
Beðið var um hjálp með merkjum,
t.d. ef menn vantaði flutning yfir
sund eða fjörð vegna veikinda, eða
ef allur eldur dó í byggðinni. Einn-
ig voru send boð um guðsþjónust-
ur, fjallferðir og skipakomur, —
fyrir utan það að kveðja fólk til
matar, sem var við vinnu sína of
langt burtu til að köll gætu heyrst.
Sérhvert tilefni hafði sitt merkja-
mál, sem byggðist m.a. á merki-
staðnum, fjölda merkja o.m.fl.
í bókarlok er listi yfir 119 heim-
ildarmenn höfundar úr öllum
sýslum, skrá um heimildarit og
útdráttur á ensku.
Þetta er stutt en merkilegt rit
um hugvitsamlega lausn á fjar-
skiptavandamálum liðinnar tíðar.
Lítið er kunnugt um samsvarandi
merkjakerfi hér á landi, nema
helst breiðslur og veifur til að
kalla fólk í mat, beiðni um ferju
yfir fljót og þvíumlíkt. Aðstæður
voru hér auðvitað aðrar og líklega
ekki sama þörf fyrir slíkt kerfi. Þó
má merkilegt heita, ef ekkert af
þessu taginu hefir verið til siðs í
Breiðafjarðareyjum. En þaðan er
sem stendur ekki vitað um nema
eitt dæmi þess, að menn hafi
kveikt bál til að kalla á hjálp.
Ilæmi um hið sama er reyndar til
frá Flatey á Skjálfanda, en bæði
eru þau frá því snemma á þessari
öld.
Að lokum skal þess getið, að
bókin er tileinkuð Lúdvík okkar
Kristjánssyni, en Robert Joensen
segir í formála, að Lúðvík hafi
hvatt sig mjög til verksins og veitt
sér margháttaða og mikilvæga að-
stoð.
Árni Björnsson