Morgunblaðið - 03.03.1982, Blaðsíða 17

48
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. MARZ 1982
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. MARZ 1982
49
Að nota búnað skemmtileiks
til að segja harmsögu ...
Leiklist
Jóhanna Kristjónsdóttir
Sögur úr V ínarskógi
eftir Ödön von Horvath
l'ýóandi: I'orsteinn l'orsteinsson.
l'ýóandi Ijóóa:
BöÓvar Guðmundsson.
Tónlist: Jóhann Strauss o.fl.
Leikmynd og búningar:
Alistair Powell.
Leikstjóri: Haukur J. Gunnarsson.
Einhvers staðar sá ég á prenti,
að leikskáldið Peter Handke
hefði sagt, að Ödön von Horvath,
höfundur Sagna úr Vínarskógi,
væri betri leikritahöfundur en
sjálfur Berthold Brecht og var
þá væntanlega einnig verið að ía
að því að milli þeirra væri
ákveðinn skyldleiki sem leik-
skálda. Ég hef ekki séð önnur
verk eftir Ödön von Horvath en
þetta sem hér er fjallað um, en í
fljótu bragði fann ég ekki
brechtsbragð af leiknum, þótt
kannski megi segja að von Horv-
ath fari líkt að og Brecht í ýms-
um leikritum sínum og notfæri
sér að ákveðnu marki ytri búnað
skemmtileiks til að koma harm-
sögu til skila.
Ödön von Horvath skrifaði
þetta verk í kringum 1930, það
gerist í Austurríki, þegar naz-
isminn er að springa út fyrir al-
vöru, kreppan er skollin á, dýrð
keisaradæmisins fyrir bí, hrunið
og úrkynjunin blasir við hvar-
vetna, en eftir lifir blekkingin.
Einkunnarorð leiksins eru að
ekkert minni jafn sterkt á óend-
anleikann eins og heimskan ...
ég hef velt þessum orðum fyrir
mér síðan ég las leikritið og sá
það síðan, ég er ekki sammála
því að persónur leiksins séu
heimskari en gengur og gerist og
vegna heimsku verði lífið sum-
um raun, þetta er bara litla fólk-
ið í þjóðfélaginu, sem á ekki
margra kosta völ og neitar að
horfast í augu við veruleikann.
Auðvitað getur það verið í ætt
við heimsku að lifa í blekkingu,
en ætli séu þá ekki fleiri heimsk-
ir en persónur von Horvaths.
Við sögu koma margar persón-
ur, flagarinn Alfreð, töfrakóng-
urinn og Maríanna dóttir hans,
sem er trúlofuð Óskari slátrara,
en fellur náttúrlega fyrir flagar-
anum Alfreð og fer langt með að
láta hann eyðileggja líf sitt,
laganeminn Eiríkur, sem verður
í leiknum fulltrúi þeirrar kyn-
slóðar, sem nazisminn gagntók,
Valerie, kona sem á tóbaksbúð,
Valerie er kominn af léttasta
skeiði en hugnast að vera í ná-
vist ungra manna, við sögu koma
móðir Alfreðs og amma frammi
í Wachau og eru þá ekki allir
upptaldir. Um eitt tvö ár í lífi
þessa fólks snýst leikritið,
Alfreó og amrna. Hjalti Rögnvaldsson og Guóbjörg I'orbjarnadóttir.
skemmtileikur þótt grunnt sé á
alvörunni og mannvonzkunni.
Undurþýð tónlist Strauss á sinn
þátt í að setja svip rómantíkur
yfir verkið.
Sögur úr Vínarskógi var
ádeiluverk þegar það var skrifað
og sú ádeila er í gildi enn, og það
er væntanlega ein af ástæðunum
fyrir þeirri hylli sem leikritið
hefur notið eftir að verk von
Horvaths voru endurvakin eftir
að hafa fallið í gleymsku og dá
um langa hríð. Adeiluverk vegna
þess að sýndarmennskan og lág-
kúran fá duglega á baukinn,
aumleg staða konunnar og
niðurlæging hennar eru dregin
upp sterkum litum. Gyðinga-
hatrið smýgur í gegn, og svo
mætti áfram telja. En ádeilan
verður aldrei að prédikun, það er
mesti munur, og ekki allra að
þræða vandrataðan milliveginn í
því.
Sýning bjóðleikhússins var af-
ar þekkileg og ástæða til að
þakka leikstjóranum vel unnið
verk, mætti ég leyfa mér að orða
það svo að leikstjórnin hafi kom-
ið mér fyrir sem ljúf og sveigj-
anleg, staðsetningar fagmann-
legar og glæsilegar, hvert smá-
atriði í sýningunni þaulhugsað,
en á þann áreynslulausa hátt
sem er svo fjarska aðlaðandi.
Maríanna og Óskar. Tinna Gunnlaugsdóttir og Björn Karlsson.
Leikarar sýndu sérstaklega jafn-
an og ánægjulegan leik. Rúrik
Haraldsson í hlutverki töfra-
kóngsins var verulega snjall og
Valur Gislason, hlýr og nokkuð
vitur höfuðsmaður. Baldvin
Halldórsson lék hinn heim-
komna amríkana, hafði hæfilega
hveitibrauðslegt fas og prýðilega
mímik. Ég var ekki dús við túlk-
un Hjalta Rögnvaldssonar, hann
var að vísu sannfærandi sem
þorparinn Alfreð, en kvenna-
maðurinn datt einhvern veginn
upp á milli. Svo má auðvitað
velta fyrir sér, hvort ekki sé nú
fullmikið af því góða að láta
þann ágæta leikara sem Hjalti
er, leika eitt af aðalhlutverkum
hér, samtímis því sem hann er
með burðarhlutverkið i Húsi
skáldsins — er nauðsynlegt að
ofbrúka leikara svona, einhverj-
ir fleiri eru nú kannski til. Guð-
björg Þorbjarnardóttir var rétt
óborganleg amma, illúderaði svo
að ekki varð betur gert, atriðið
þegar hún snýr baki við áhorf-
endum og spilar á sítarinn var
unnið af stakri kúnst. Tinna
Gunnlaugsdóttir gerði margt
gott sem Marianna, en í því hlut-
verki er vandþræddari stígurinn
milli gríns og alvörunnar en hjá
flestum, Björn Karlsson var
reffilegur og skýrmæltur,
kannski þó ekki beint þannig
elskhugi að maður fengi í hnén.
Helga Bachmann skilaði Valerie
glæsilega; þau „hamskipti" sem
mér fannst hefjast í Helgu í
„Hvað sögðu englarnir" eru hér
fullkomnuð, það eitt var að, mér
fannst hún full ungleg og sæt.
Viðar Eggertsson hef ég ekki í
annan tíma séð betri. Frænkurn-
ar Herdís Þorvaldsdóttir og
Guðrún Stephensen voru frá-
bærar í litlum hlutverkum og
sama gildir um Jón Gunnarsson,
Steinunni Jóhannesdóttur og
Bríet Héðinsdóttur.
Ég hreifst ekki af leikmynd
Alistair Powells, mér fannst hún
dálítið tómleg og ekki í samræmi
við ákveðinn realisma sem er í
verkinu. Þorsteinn Þorsteinsson
þýddi leikritið, það hefur ugg-
laust verið vandavérk, sem hann
hefur skilað með fullum sóma.
Þá finnst mér ástæða til að geta
sérstaklega aðgengilegrar og
upplýsandi greinar um höfund-
inn sem Þorsteinn skrifar í
leikskrá.
Sýning á þessu plani er Þjóð-
leikhúsinu til sæmdar og á skilið
góðan gaum leikhúsgesta.
Píanótónleikar
Tónlist
Egill Friöleifsson
Kjarvalsstaðir 28. febrúar
Edda Erlendsdóttir píanóleikari
Efnisskrá: Píanóverk eftir E.
Chabrier, G. Fauré, C. Debussy, O.
Messiane og M. Ravel.
Edda Erlendsdóttir píanóleik-
ari efndi til tónleika á Kjar-
valsstöðum sl. sunnudag. Á efn-
isskránni voru eingöngu verk
eftir frönsk tónskáld, sem flest
eru kennd við impressionisma.
Sum þessara verka eru sjald-
heyrð og þá um leið forvitnileg á
tónleikum hérlendis, en önnur
kannast hver músikelskur mað-
ur við. Edda Erlendsdóttir hefur
getið sér gott orð að undanförnu
fyrir list sína og tónleikarnir á
sunnudaginn voru henni til mik-
ils sóma. Hún ræður yfir ágætri
tækni, sem hún beitir af hóg-
værð og smekkvísi, og meðferð
hennar öll á þessari viðkvæmu
frönsku músík var kúltiveruð og
sannfærandi. Það var áhugavert
að kynnast verkum Emmanuel
Chabrier og sömuleiðis hafði ég
alveg sérstaka ánægju af verki
Olivier Messiaen, sem hann
nefnir Koss Jesúbarnsins en
mörg verka þessa merka tón-
skálds eru mögnuð og dularfull.
Sem sagt, þetta var hinn
ágætasti konsert, enda listakon-
unni vel tekið af þakklátum
áheyrendum.
Edda Erlendsdóttir
„The Rest of
the Best“
Hljóm-
plotur
Finnbogi Marinósson
Tom Robinson Band
The Rest of the Best
EMI EMS 1005
Fáar hljómsveitir af nýrri
kynslóðinni hafa fengið jafn
góða og mikla umfjöllun í ís-
lenskum fjölmiðlum sem Tom
Robinson Band. Nú árið 1982 eru
liðin 2 ár frá því þessi merka
hljómsveit lagði upp laupana og
höfuðpaurinn Tom Robinson
stofnaði nýja hljómsveit (hún er
reyndar hætt). Eftir það sendi
TRB frá sér tvær plötur. Báðar
þessar plötur ættu okkur að vera
vel kunnar en þær eru: „Power in
the Darkness" og „TRB TWO“.
Óþarfi er að kynna Tom Robin-
son en vert er að minnast að
hann er enn jafn róttækur í
textagerð og áður og hefur ekki
misst baráttuandann sem var
svo áberandi hér áður.
Fyrir stuttu gaf EMI út safn
laga sem Robinson hefur valið
sjálfur og eru þetta bæði lög sem
hafa komið út áður og sem ekki
hafa heyrst fyrr á plötu. Hlið 1
hefst á laginu „sem breytti lifi
okkar“ eins og Robinson segir
sjálfur á plötuhulstrinu en það
er „2-4-6-8 Motorway". Á sínum
tíma var þetta lag geysivinsælt.
Næsta lag er „Bully For You“,
tekið af „TBR TWO“. Þau fjögur
lög sem fylla svo hliðina hafa
ekki komið út á stórri plötu áður
og er þar á meðal gamla Bob
Dylan-lagið „I Shall be Releas-
ed“ sem Tom Robinson fer vel
með. Seinni hliðin er öll tekin af
hljómleikum og hafa þessar upp-
tökur ekki komið út áður. Að
vísu hefur „The Winter of ’79“
komið út í stúdíó-útgáfu á plöt-
unni „Power in the Darkness".
Önnur merk lög á hliðinni eru
„Martin" og „Glad to be Gay“.
Tom Robinson Band var á sín-
um tíma þekkt fyrir kröftugt og
vel flutt rokk. Sjálfur er Tom
Robinson yfirlýstur kynvillingur
og er óhræddur við að koma
boðskap sínum á frambæri. Þeir
sem hann tekur málstað fyrir
eru einna helst, fyrir utan kyn-
villinga, ógiftar mæður, hippar,
innflytjendur, námumenn og að
ógleymdum vændiskonum og
kvenréttindahreyfingunni. Bar-
átta hans með „Rock Against
Racism“-hreyfingunni er þó
þekktust frá tónlistarferli hans.
Hreyfing þess berst fyrir
mannréttindum svartra í heimi
hinna hvítu. Það eru fáir texta-
smiðir sem komast með tærnar
þar sem Tom er með hælana og
eru þeir áreiðanlega það sem
valdið hafa vinsældum hljóm-
sveitarinnar.
„The Rest of the Best“ er góð
heimild um einhverja merkustu
hljómsveit seinni ára. Lagavalið
er gott og öllu gerð ágæt skil. Þó
mætti textablað fylgja fyrir þá
sem ekki ná textanum en þeir
eru undirstaða þess að hægt sé
að njóta tónlistar TRB.
FM/AM
Peninganna
virði
George Benson
THE GEORGE BENSON COLL-
ECTION
Warner Bros. Rec. K 66107
Nýlega kom út samansafn af
bestu og vinsælustu lögum
George Benson. Þetta er tveggja
plötu albúm og hefur að geyma
15 gömul lög sem svo eru krydd-
uð með tveimur nýjum lögum.
Það sem gerði Benson fyrst
frægan var plata hans „Breezin’"
en hún varð fyrst allra jazz-
platna til að seljast í yfir milljón
eintökum. Það að Benson skyldi
fyrstur jazzista fara yfir mörkin
olli deilum á sínum tíma. Spurt
var: „Hvers vegna George Ben-
son en ekki einhver þeirra sem á
undan honum komu (þeir skiptu
tugum). Eftir fjöldann allan af
lélegum lögum, skreyttum
strengjum og hornablæstri og
þar sem sölumennskan skín í
gegnum tónlistina, hvers vegna
varð hann þá þessa heiðurs að-
njótandi?" En hvers vegna ekki
hann? Platínuplata (Verðlaun
fyrir að plata hafi selst í meira
en einni milljón eintaka) er
verðlaun fyrir sölu en ekki heið-
ursverðlaun. Auk þess vill svo til
að Benson er besti núlifandi
jazz-gítarleikarinn. Hann er
geysilega vandvirkur og á flest-
um hans plötum leika bestu jazz-
og funk-stúdíóleikarar á mark-
aðnum. Þó var það söngurinn
sem gerði Benson frægan en ekki
gítarleikurinn.
Á þessari samansafnaplötu
má finna stórkostleg dæmi um
hversu góður gítarleikari Benson
er og einnig hve ljúfa og þægi-
lega rödd hann hefur. Ekki þarf
annað en að líta á lagalistann og
sjá þar titla eins og t.d. „Give me
the Night“, „On Broadway",
„The Greatest Love of All“ og
síðast en ekki síst „Breezin’".
Tveir gallar eru samt á
verkinu. Annar er alvarlegur en
hinn ekki. Verð plötunnar er
hrikalega hátt eða rúmlega 350
krónur og hitt er hvað það eyði-
leRKur stórgóðan heildarsvip
plötunnar að hafa „Her Comes
the Sun“ með, en það verður
hver og einn að meta sjálfur.
Mikill kostur er mjög vandaður
upplýsingabæklingur sem fylgir
með.
„The George Benson Collect-
ion“ er frábær safnplata og ef
einhver efast þá má segja hon-
um það að platan er 350 króna
virði og rúmlega það.
FM/AM

rrrbi
iif
Það er engum ofsögum sagt
af kæliskápaúrvalinu hjá okkur enda leitum við
fanga beggja vegna Atlantshafsins. Við höfum á lager
eða útvegum með stuttum fyrirvara 55 gerðir
af Philips og Phlico kæliskápum. Stærðir, litir og
notkunarmöguleikar þeirra fullnægja kröfum flestra.
Pú geturt.d. fengið lítinn byrjendakæliskáp með inn -
KÆUSKAPUM

: : í

HAFNARSTRÆTI 3 - 20455 - SÆTUN 8 - 1 5655

byggðu frystihólfi fyrir ísmola og lærissneiðar, tvískiptan
vísitöluskáp þar sem frystir og kælireru álika stórir,
eða ,,ekta amerískan'' með ísmolavél
ogöllutilheyrandi.
Taktu nú mál af „gatinu” og hringdu eða komdu og kynntu
þérúvarlið.
heimilistæki hf