Morgunblaðið - 03.03.1982, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. MARZ 1982 4 3
Mornunblaðið/Emilía.
Lindiwe Mabuza í húsakynnum kramsóknarflakksins, þar sem hún ræddi við blaðamenn. Hjá henni situr
Atli Asmundsson.
Blökkumenn
fangar í eigin landi
ám, eins og Miðfjarðarám: með 60
km langt ársvæði. Samkvæmt
korti yfir veiðistaði, sem gert var
árið 1954, voru 65 staðir á svæð-
inu. Hins vegar eru nafngreindir
135 veiðistaðir á samskonar plaggi
frá 1963, sem þáverandi leigutaki
lét útbúa. Þetta er eðlilegt vegna
þess að þróun á sér stað, eftir því
sem árin líða, í sambandi við
veiðiskap í ánum og aukin þekking
og reynsla fæst. Líklegt er, að
veiðistaðir í Miðfjarðarám séu
rúmlega 150 talsins þegar öll kurl
eru komin til grafar eða að meðal-
tali 2,5 veiðistaðir á hvern kíló-
metra eftir straumvatninu, sem
dreifast auðvitað misjafnlega um
árnar og eru misgóðir. Til viðbótar
skal þess getið, að í Laxá í Kjós
eru 3,0 veiðistaðir á hvern kíló-
metra ánna að jafnaði.
Fiskræktin
Á vatnasvæði Miðfjarðarár hef-
ur vgrið unnið að fiskrækt á
hefðbundinn hátt: seiðaslepping,
auðveldun á göngu fisks og veiði-
eftirlit. Á fyrstu árum félagsins
var klakstarfsemi með lax í
tengslum við gamalt klakhús, sem
fljótlega lagöist af, en haldið var
áfram að setja laxaseiði í árnar.
Fyrst voru það kviðpokaseiði, síð-
ar þroskaðri seiði og loks göngu-
seiði af laxi þegar þau urðu á
boðstólum. I heild hefur miklum
fjölda seiða af ýmsum stærðum
verið sleppt í svæðið, þó að mis-
mikið magn hafi verið sett í árnar
einstök ár, bæði smá og stór seiði.
Félagið hafði haft áhuga fyrir að
upp risi stór klak- og eldisstöð í
Húnavatnssýslu og gerðar sam-
þykktir í þá veru hjá félaginu. Fé-
lagið tók því þátt í undirbúningi
fiskeldisstöðvar að Hólum í
Hjaltadal og er nú eignaraðili að
stöð Hólalax hf.
Framkvæmdar hafa verið lag-
færingar á gönguleiðum laxins í
Vesturá. Þar voru fyrst gerðar
umbætur 1941 á fossi á þremur
stöðum. Sprengt var þá í
svonefndri Kistu, Kollufossi og
Hlíðarfossi. Síðar, 1965, var unnið
að frekari lagfæringum í Hlíðar-
fossi. Aðgerðin í Kollufossi og
Hlíðarfossi 1941 opnaði laxi leið
upp í efri hluta árinnar, sem áður
hafði að mestu leyti verið honum
lokuð. Þannig stækkaði landnám
laxins um 150% frá því sem áður
hafði verið í Vesturá.
Möguleiki til að gera fiskveg um
Kambsfoss í Austurá hefur verið í
athugun, en fossinn er 20 metra á
hæð. Þá hefur félagið beitt sér
fyrir því, að fiskifræðileg athugun
væri gerð á ánum ofan við ófisk-
genga fossa og á stöðuvötnum á
svæðinu með tilliti til laxræktar
þar. Slíka könnun framkvæmdu
fiskifræðingar Veiðimálastofnun-
ar og er upplýst, að góð uppeld-
isskilyrði séu víða á svæðinu. Sl.
sumar var sleppt 50 þúsund sum-
aröldum laxaseiðum frá Hólastöð-
inni á þessi svæði.
Þá hefur veiðifélagið í mörg ár
átt aðild að ráðningu veiðieftir-
litsmanns í sýslunni sem veiðifé-
lögin hafa kostað að mestu leyti,
og félagið hefur auk þess kostað í
samvinnu við aðra að öllu leyti
annan veiðieftirlitsmann síðustu
árin.
Auk fiskræktar hefur veiðifé-
lagið staðið fyrir vegagerð að
veiðistöðum og merkingu þeirra
og fleiru til umbóta veiðinni og
nýtingu hennar. Félagið hefur átt
aðild að Landssambandi veiðifé-
laga frá upphafi.
Laxveiðin
Meðalveiði á 40 ára tímabilinu
eru 1072 laxar á ári, en mesta veiði
1977 2581 lax. Hins vegar er árs-
meðaltal sl. 10 ár 1536 laxar, en í
sumar veiddust 1213 laxar. Á lax-
veiðisvæði Miðfjarðarár er einnig
göngusilungur: bleikja og urriði,
og hefur verið nokkur silungsveiði
jafnframt laxveiðinni, en silungs-
veiði hefur hrakað seinni áratugi.
I stöðuvötnum, sem tengjast
vatnakerfinu, eru bleikja og urr-
iði. Sum stöðuvatnanna eru gjöful
á veiði, eins og Arnarvatn.
Góðar veiðitekjur
og skipting þeirra
Það gefur auga leið, að jafn öfl-
ugt laxveiðisvæði og hér er um að
ræða, skilar góðum arði. Á þessu
ári, 1981, munu heildartekjur af
sölu veiðileyfa hafa numið kr.
l. 500.000.-. Tekjum þessum, að
frádregnum rekstrarkostnaði,
m. a. vegna fiskræktar, verður
skipt upp milli jarða í félaginu,
samkvæmt arðskrá. I arðskrá
kemur fram hlutur hverrar jarðar
í veiðinni eða arði af henni.
Grundvöllur arðskrár er veiði-
aðstaða fyrir landi hverrar jarðar,
hrygningar- og uppeldisskilyrði og
landlengd.
Böðvar Sigvaldason
bóndi, Barði, formaður
Fyrsti formaður veiðifélagsins
var Friðrik Arnbjarnarson bóndi,
Stóra-Ósi, og var hann formaður
til 1948, er hann lést. Þá tók við
starfinu Benedikt Guðmundsson
bóndi, Staðarbakka, sem átti sæti
í stjórn félagsins frá upphafi og
hafði verið einn af frumkvöðlum
að stofnun félagsins á sínum tíma.
Gegndi Benedikt formennsku til
ársins 1973, eða í tæpan aldar-
fjórðung, að hann baðst undan
endurkjöri og Böðvar Sigvaldason
bóndi, Barði, (dóttursonur fyrsta
formannsins) tók við starfinu og
er enn formaður Veiðifélags Mið-
firðinga. Með Böðvari í stjórn eru
þeir Sigfús Jónsson bóndi, Lind-
arbrekku, og Helgi Valdimarsson
bóndi, Fosshóli.
• Samskipti veiðimálastjóra og
annarra starfsmanna Veiðimála-
stofnunar og forustumanna veiði-
félagsins hafa alla tíð verið einkar
góð í sambandi við félagsmál og
önnur atriði, er varða löggjöf um
lax- og silungsveiði.
Kinar Hannesson
lleKstu heimildir:
Benedikt Guðmundsson
Orkustofnun: Vatnamadin^ar
Veiðimálastofnunin
Hér á landi dvelur blökkukona
frá SuðurAfríku, Lindiwe Mabuza
að nafni, til að kynna íslendingum
ástandið í kynþáttaaðskilnaðar
málum í Suður Afríku og stefnu og
starfsemi afríska þjóðarráðsins
ANC í SuðurAfríku, sem eru elstu
þjóðfrelsissamtök blökkumanna í
SuðurAfríku.
Lindiwe Mabuza er bók-
menntafræðingur að mennt og
sögð gott ljóðskáld, hún er land-
flótta og vinnur á vegum ANC í
Svíþjóð við upplýsinga og
fræðslustarfsemi.
ANC, eða The African Nation-
al Congress of South Africa,
voru stofnuð árið 1912. Að sögn
Lindiwe Mabuza var aðal
markmið þjóðarráðsins að sam-
eina í eina heild hin ýmsu þjóð-
arbrot blökkumanna í Suður
Afríku gegn kynþáttamisrétti og
nýlendukúgun og koma á lýðræði
þar sem allir íbúar Suður Afríku
hefðu jafnan rétt. Framan af fór
barátta þjóðarráðsins friðsam-
iega fram og það studdist ekki
við vopnavald. Árið 1961 breyttu
þjóðarráðið um stefnu og kom á
fót her innan þess.
Árið áður höfðu samtökin ver-
ið bönnuð og eru þau bönnuð
enn. Því starfa þau leynilega í
heimalandi sínu og hafa helstu
forystumenn samtakanna verið
hnepptir í fangelsi, menn eins og
Nelson Mandela og Walter Si-
sulu, en þeir afplána lífstíðar-
fangelsi vegna starfa sinna í
þjóðarráðinu á Robben Island.
Hvíti minnihlutinn
ræður 87% af land-
svæði SuðurAfríku
Að sögn Lindiwe Mabuza þá
ræður hvíti minnihlutinn 87% af
landsvæði Suður-Afríku og er
hér um frjósömustu og auðug-
ustu landsvæðin að ræða en
blökkumenn búa á hinum 13%,
eða á svokölluðum heimalönd-
um. Þangað sæktu hvítir menn
vinnuafl sitt og væru laun
svartra verkamanna mun lægri
en hvítra. Þegar blökkumenn
væru orðnir gamlir eða hættir
að geta unnið af einhverjum sök-
um eða hefðu tekið þátt í verk-
föllum, þá væru þeir sendir aftur
til heimalandanna.
Sagði hún ennfremur að
blökkumenn gætu ekki ferðast
um Suður-Afríku öðruvísi en
með sérstaka passa, sem þeim
væri skylt að bera og sýna, þegar
þess væri krafist, því væru
blökkumenn í Suður-Afríku eins
og fangar í eigin landi.
Kvað hún her og lögreglu
einnig sýna blökkufólki yfirgang
og lenti þeim iðulega saman
jafnvel með þeim afleiðingum að
blökkumennirnir hefðu orðið ör-
kumla til lífstíðar.
Svartir þurfa að borga
skólagjöld en hvítir ekki
Ástandið í skólamálum
blakkra kvað hún bágborið. Um
eiginlega skólaskyldu þeira væri
ekki að ræða og þyrftu þeir að
greiða fyrir skólagöngu sína af
litlum launum meðan hvítir
fengju fría skólavist til 16 ára
aldurs.
I þessu sambandi minntist
Lindiwe Mabuza orða mennta-
málaráðherra Suður-Afríku,
sem sagði að börn blökkumanna
þyrftu ekki að menntast, því
fyrir þeim lægi hvort sem væri
ekki annað en erfiðustu og
lægstlaunuðu störfin.
Kvað hún einnig allt gert til
þess að má út og gera lítið úr
menningu og tungu blökku-
manna í Suður-Afríku. En til
þess að búa blökkubörn undir
meiriháttar störf, til að geta tek-
ið við þegar núverandi stjórn-
arháttum afléttir, þá tekur ANC
skóla í Tanzaníu.
Líflíkur blakkra í
SuðurAfríku með
því lægsta í heiminum
Lindiwe Mabuza sagði enn-
fremur að ástandið í húsnæðis-
málum og heilbrigðisþjónustu
Rætt við Lindiwe
Mabuza, sem stödd
er hér á landi til að
kynna starfsemi
afríska þjóðar-
ráðsins, ANC, í
Suður-Afríku
blakkra væri afar slæmt. Meðan
hvíti minnihlutinn byggi í rúm-
góðu og glæsilegu húsnæði hírð-
ust blakkir í hálfgerðum kofum.
Barnadauði t Suður-Afríku væri
mjög hár og líflíkur blakkra með
því lægsta sem gerist í heimin-
um, því læknaþjónustu væri
mjög ábótavant í heimalöndun-
um.
I félagslegu tilliti væri ástand-
ið einnig mjög slæmt, fjölskyld-
ur blakkra væru skildar í sund-
ur, því blakkir þyrftu oft á tíðum
að sækja vinnu langt frá heimil-
um sínum.
ANC vilja lýðræðis-
legt þjóðskipulag
Árið 1954 birti þjóðarráðið
stefnuskrá sína þar sem gert er
ráð fyrir markmiðum þess og
segir meðal annars að þjóðar-
ráðið vinni að því að koma á lýð-
ræðisþjóðfélagi þar sem svartir
og hvítir og menn af öðrum
litarháttum hafi söm og jöfn
réttindi og skyldur. í þessu sam-
bandi minntist Lindiwe Mabuza
orða leiðtoga þjóðarráðsins,
Nelsons Mandela, sem sagði:
„Við erum ekki að berjast gegn
borgurunum heldur hinni órétt-
látu þjóðfélagsskipan og við
munum berjast gegn blökku-
mönnum ef því er að skipta til að
ná takmarki okkar, sem er lýð-
ræði öllum til handa."
Lindiwe Mabuza sagði að kyn-
þáttaaðskilnaðarstefna stjórnar
Suður-Afríku mætti verulegri
gagnrýni ýmissa afla hvítra
manna í Suður-Afríku og nefndi
hún í því samband námsmenn,
kirkjuráðið þar í landi og ýmis
öfl innan hinna löglegu stjórn-
málaflokka í landinu.
Sagði hún að blað nokkurt í
Suður-Afríku hefði gengist fyrir
skoðanakönnun meðal hinna
ýmsu atvinnustétta í Suður-
Afríku og hefði komið í ljós að
ANC nyti mesta fylgisins eða
40%, þeirra sem spurðir voru,
enda þótt hreyfingin starfaði
leynilega eins og áður segir.
Hafa skrifstofur
um allan heim
Lindiwe Mabuza býr í Svíþjóð
þar sem Norðurlandadeild þjóð-
arráðsins hefur aðsetur en höf-
uðstöðvar ráðsins eru í Zambíu.
Ferðast hún um til að kynna
ANC og stefnuskrá þess, en
Þjóðarráðið rekur skrifstofur
víða um heim.
Kvað hún ANC leggja á það
áherslu að fá sem flest lönd til
að leggja blökkumönnum í
Suður-Afríku lið einkum á þann
hátt að sýna samstöðu með mál-
efnum þeirra og með því að beita
stjórn Suður-Afríku einhvers
konar viðskiptabönnum, en
árangur væri nokkuð misjafn
einkum ætti þetta við um þjóðir
sem hefðu mikilla viðskipta-
hagsmuna að gæta.
Sagði hún að lokum að stjórn
Suður-Afríku fylgdist með að-
gerðum ANC á erlendum vett-
vangi og þeir vissu til dæmis að
nú væri hún stödd á íslandi.
Sagði hún að þó að íslendingar
hefðu ekki mikil viðskipti við
Suður-Afríku þá kvaðst hún
vona að íslensk stjórnvöld
myndu beita áhrifum sínum
gegn kynþáttaaðskilnaðarstefnu
stjórnar Suður-Afríku á alþjóð-
legum vettvangi því stjórnin
legði við hlustirnar þegar hún
mætti gagnrýni á þeim vett-
vangi. HE.
Þjóðarbókhlaða
Tilboð óskast í að smíöa þak á Þjóöarbókhlöðuhús
við Birkimel. Húsiö er 4 hæðir, um 2600 fm að flat-
armáli. Mestur hluti þaksins er álklætt timburþak
ofan á steyptri plötu.
Hluta verksins skal lokið 1. ágúst, en öllu verkinu að
fullu 15. októþer 1982.
Útboðsgögn verða afhent á skrifstofu vorri gegn
1000.- kr. skilatryggingu. Tilboö veröa opnuð á sama
stað þriöjudaginn 23. mars 1982, kl. 11.00.
INNKAUPASTOFNUN RÍKISINS
BORGARTÚNI 7 SÍMI 26844 PÓSTHÓLF 1441 TELE-X 2006
rnT-H1
i