Morgunblaðið - 20.04.1982, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. APRÍL 1982
49
Textilverk eftir Ásgerði Búadóttur, sem verður á sýningunni „Scandinavia
Today“. Hún gerði það 1981 úr nll og hrosshárum.
Pétur Brynjólfsson Ijósmyndari í vinnustofu sinni. Myndin er tekin um 1906.
ur, Walker Art Center í Minneapoi-
is, er umsjónarmaður ljósmynda-
sýningarinnar sem haldin verður.
Markmið sýningarinnar er að gefa
nokkra innsýn í þróun ljósmyndun-
ar á Norðurlöndunum frá því fyrir
aldamót. Friedman heimsótti öll
Norðurlöndin í leit sinni að mynd-
um og kom hingað árið 1980. Áhugi
hans beindist einkum að ljósmynd-
um teknum fyrir síðustu aldamót.
Hann valdi hér um 50 myndir.
Nokkrar eru eftir Sigfús Ey-
mundsson, Pétur Brynjólfsson, Jón
Kaldal, Jón J. Dalman og Sigríði
Zoega. í sýningarskrá ljósmynda-
sýningarinnar skrifa auk annarra
Leifur Þorsteinsson og Guðmundur
Ingólfsson, báðir atvinnuljósmynd-
arar.
I kynningarbréfi ljósmyndasýn-
ingarinnar segir að reynt verði að
sýna þróun ljósmyndunar á Norð-
urlöndunum, allt frá fyrstu mynd-
um af ísbreiðum Grænlands og
Norðurpólsins, sem teknar voru af
norskum og dönskum landkönnuð-
um, til raunsærra mýnda síðustu
ára.
Ljósmyndasýningarnar verða á eft-
irtöldum söfnum:
Walker Art Center í Minneapolis
- 12. sept 1982, Wight Gallery,
UCLA í Los Angeles — 3. apríl
1983, Museum of Contemporary
Art í Chicago — 5. ágúst 1983 og
Portland Art Museum í Oregon —
5. júní 1983.
Listiðnaðarsýningin
David Revere McFadden list-
fræðingur við Cooper Hewitt-
safnið í New York hafði yfirumsjón
með vali verka á þessa sýningu, en
hann hefir tvisvar komið hingað til
lands. Á þessari listiðnaðarsýningu
verður að finna um 300 verk, hús-
gögn, gler, keramik og verk unnin í
málm. Verður þetta fyrsta sýning
sinnar tegundar í Bandaríkjunum í
25 ár.
Listiðn er frekar ung hér á landi
en elsta verk héðan sem verður á
sýningunni er útsaumaður púði frá
um aldamót og er eftir óþekktan
listamann.
Listiðnaðarsýningin „Scandinavian
Modern 1880—1980“ verður í:
Cooper Hewitt Museum í New
York og hefst 13. sept. 1982, The
Renwick Gallery í Washington —
24. júní 1983 og Landmark Center í
Minneapolis — 27. febr. 1983.
Málverkasýningin
„Turn of the Century" er nafnið
á málverkasýningunni umdeildu,
sem opnuð verður í Corcoran Gall-
ery í Washington 8. september
1982. Nokkurrar gagnrýni hefur
gætt með tímabil það, sem sýning-
in grundvallast á, þ.e. myndir frá
1880 til 1910.
Sú sem fyrst hafði með höndum
skipulagningu þessarar sýningar
heitir Jane Livingstone, en hún er
listfræðingur hjá Corcoran-safninu
í Washington. Hún ferðaðist um öll
Norðurlöndin og uppgötvaði á ferð-
um sínum að mikið er til af_af-
bragðsgóðum myndlistarmönnum
og málverkum frá millistríðsárun-
um 1918 til 1939. Hún taldi að
Bandaríkjamenn þekktu lítið sem
ekkert inn á málaralist þess tíma á
Norðurlöndum og gerði það því að
tillögu sinni að efna til sýningar á
málverkum millistríðsáranna.
En þar sem Miss Livingstone er
einkanlega sérfræðingur í nýlist,
dró hún sig til baka með skipulagn-
ingu sýningarinnar og skipulagn-
ingin var fengin í hendur listfræð-
ingi og prófessor við Brooklyn-
safnið í New York, Kirk Varnedoe.
Skipulagningu um myndval á
Norðurlöndunum hefur Knut Berg,
forstöðumaður þjóðarlistasafns
Noregs í Osló, með höndum. Varne-
doe fékk þá hugmynd að setja upp
sýningu á norrænum málverkum
sem gerð höfðu verið á árunum
1880 til 1910 sem fyrr segir. Það
kemur sér afar illa fyrir íslendinga
þar sem að á þessu tímabili er mál-
aralist okkar rétt að hefjast og er
varla um að ræða annað en að
senda tvær myndir eftir Ásgrím
Jónsson, sem hann málaði mjög
ungur og þrjú verk eftir Þórarin B.
Þorláksson, en alls munu vera um
80 verk á sýningunni.
Þessi mynd er tekin af Sigfúsi Eymundssyni um 1890 af fyrstu sundlauginni I Reykjavík í Laugardalnum. Piltarnir
voru nemendur í Lærða skólanum f Reykjavík.
Þingvellir. Málverk eftir Þórarin B. Þorláksson (1867—1924), sem hann gerði árið 1900. Málverkið verður á
málverkasýningu Scandinavia Today.
Stefna Varnedoe er að kynna
norræna listmálara í Bandaríkjun-
um sem þar hafa ekki verið kynntir
áður. Þetta hefur skapað mjög
mikinn úlfaþyt ekki aðeins hér á
landi heldur ekki síður á hinum
Norðurlöndunum. í samtali við þá
Tómas Karlsson og Kristin Halls-
son sem sæti eiga í sameiginlegri
nefnd Norðurlandaþjóðanna, sem
fjallar um Scandinavia Today, kom
fram að þeir hafa barist mjög ein-
dregið fyrir því að upphafleg
hugmynd Livingstones fengi að
halda sér, en ekkert hefur gengið.
Þá reyndu þeir að teygja tímann
lengra fram á tuttugustu öldina og
fá í gegn að málverk frá að
minnsta kosti 1925 verði á sýning-
unni, en það hefur heldur ekki
gengið. Þannig verða ekki verk á
sýningunni eftir Kjarval, Finn
Jónsson, Jón Stefánsson, Gunnlaug
Scheving og fleiri. Getum við litlu
ráðið þar um þar sem einn fjórði af
prósenti í heildarkostnaði hefur
ekki mikið að segja, sögðu þeir
Tómas og Kristinn.
Þykir mörgum það til lítils að
hafa sýningu á verkum manna frá
þessu tímabili þar sem þeir voru
rétt að byrja að mála.
Þáttur forseta íslands
Einn stærsti hluti íslands er
fólginn í því að forseti íslands,
Vigdís Finnbogadóttir, opnar
formlega menningarkynningu
Norðurlanda í þremur borgum
Bandaríkjanna, í New York, Wash-
ington og Minneapolis, en hinar
ýmsu listsýningar verða síðan
opnaðar af öðrum, meðal annarra
Margréti Danadrottningu 0({ Bertil
prins í Svíþjóð. Forseti Islands
flytur vígsluræður Scandinavia To-
day og talar fyrir hönd allra þjóð-
höfðingja á Norðurlöndum. Þá mun
forsetinn ferðast nokkuð um
Bandaríkin, m.a. til Seattle, Chic-
ago og kannski víðar.
Handrita- og bókasýning
Ástæðan fyrir því að handritin
og elstu bækur eru settar á sýningu
í Bandaríkjunum er m.a. sú að sögn
Tómasar og Kristins að þeim þótti
norrænar bókmenntir ekki fá við-
unandi umfjöllun á kynningunni.
Önnur ástæðan er sú sögðu þeir að
styrkleiki okkar í bókmenntum
kemur greinilega fram í handritum
okkar og hafa áhrif á bókmenntir
okkar enn þann dag í dag. íslend-
ingar eru stoltir af þessum forna
menningararfi, sem er nánast ein-
stæður í menningu þjóðar, sögðu
þeir Tómas og Kristinn.
Þegar þeir voru spurðir að því
hvers vegna ekki væru haldnar
sameiginlegar sýningar í tengslum
við Scandinavia Today á norrænum
bókmenntum og arkitektúr, sögðu
þeir að þegar rætt var um slíkt í
skipulagsnefndinni, sem þeir eiga
sæti í, voru ekki allir tilbúnir til að
taka þátt í slíkri sýningu. „Við bár-
um þetta upp hvað eftir annað á
fundum okkar með fulltrúum
hinna Norðurlandanna en fengum
engan stuðning. Hvers vegna það
var vitum við ekki. Málið var þann-
ig látið deyja drottni sínum,“ sögðu
Tómas og Kristinn. „Þeir vildu
eyða peningunum í annað. Þáttur
okkar íslendinga á sviði bók-
mennta verður þess vegna fyrst og
fremst handritasýningin."
Guðni Kolbeinsson sér um skipu-
lagningu handritasýningarinnar í
Bandaríkjunum. í samtali við blm.
Morgunblaðsins sagði hann að ekki
væri endanlega búið að velja hand-
rit á sýninguna. Liklega yrðu það
fimm eða sex Jónsbækur frá 14du
og 15du öld, ýmist heilar bækur eða
brot, en allt í allt verða það líklega
15 til 20 handrit, sem flutt verða
vestur. Þau verða flutt í férnu lagi
OR fjögur eða fimm í einu og fara
íslenskir sendimenn með þeim, en á
flugvellinum þegar vestur er komið
taka öryggisverðir Pierpoint
Morgan-safnsins við gæslu á þeim
og fylgja þeim í safnið í New York.
Guðni sagði að eina áhættan í
flutningi á handritunum væri ef
flugvél með þeim myndi farast, en
það eru hverfandi möguleikar. Þá
taldi Guðni upp fleiri handrit eins
og eitt íslendingasagna-handrit,
uppskriftir af Landnámu, sem sagt
ekki elstu handrit Landnámu og
eitt blað úr Njáluhandriti. Reynt
verður að hætta ekki allra dýrmæt-
ustu gripunum. Handritin verða á
safninu í New York í tvo mánuði en
verða síðan flutt rakleiðis til ís-
lands aftur.
Pierpoint Morgan-safnið sagði
Guðni að hefði mikla reynslu í
meðferð handrita og hafði hann
farið út til Bandaríkjanna til að
athuga allar aðstæður og leist hon-
um mjög vel á. Viidi hann bæta því
við og minna á vegna hugsanlegs
misskilnings að það eru ekki
Bandaríkjamenn sem eru að biðja
um að fá handritin heldur fáum við
inni á þessu merka safni með okkar
handrit.
Safnið er eitt virðulegasta safn í
Bandaríkjunum og allt sem þar fer
fram fær geysilega mikla umfjöll-
un í fjölmiðlum. Þetta er fyrst og
fremst safn fornra handrita og
bóka og eins eru þar fornir upp-
drættir og teikningar. Safnið er
staðsett í fyrrum íbúðarhúsi Pier-
point Morgans í New York en hann
var með ríkustu mönnum heims
um og eftir aldamótin síðustu og
var stórveldi í fjármálaheiminum.
Eftir lát sitt gerði Morgan safnið
að sjálfseignastofnun og gaf mikið
af hlutabréfum sínum til safnsins.
Það gefur út rit að staðaldri um
rannsóknir þess á ýmsum efnum.
Safnið mun standa fyrir ráðstefnu
vegna handritasýningarinanr og
býður til hennar öllum helstu
fræðimönnum um norræn tengsl og
menningu í Bandaríkjunum og
Kanada og mun það væntanlega
verða upphafið að fyrirlestraferð
um Bandaríkin, sem getið var hér
áður.
Tómas Karlsson og Kristinn
Hallsson sögðu í samtalinu við
Morgunblaðið að íslendingar hefðu
sennilega sjaldan fengið jafnmikið
fyrir jafnlítið og nefndu þeir sem
dæmi að fjögur íslensk tónverk af
14 norrænum verða frumflutt í
tengslum við menningarkynning-
una. Gagnrýnin hefur helst beinst
að málverkasýningunni, sem sumir
vilja kalla, vegna tímabilsins sem
valið er í myndlistinni, „Scandina-
via Yesterday".
— ai