Morgunblaðið - 01.05.1982, Side 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. MAÍ 1982
Sykurverk-
smiðja í
Hveragerði
eftir Hinrik
Guðmundsson
verkfrœðing
í Reykjavíkurbréfi Morgun-
blaösins 25. apríl 1982 er fyrirhug-
uð sykurverksmiðja i Hveragerði
gerð að umtalsefni. Þar gætir
grundvallar misskilnings um at-
huganir og undirbúning málsins
og gengið út frá því sem gefnu, að
skattgreiðendur hafi greitt kostn-
aðinn. Hið opinbera hefur aldrei
átt frumkvæðið í þessu máli, held-
ur er það til komið fyrir mitt
frumkvæði og á minn kostnað í
aldarfjórðung, uns ég beitti mér
fyrir stofnun Áhugafélags um
sykuriðnað hf., haustið 1978 til að
athuga þennan atvinnumöguleika
nánar í samvinnu við Finska Sock-
er AB. Síðan hafa þessi fyrirtæki
borið allan kostnað af athugun
málsins og þau eru sameiginlegir
eigendur að skýrslum og niður-
stöðum athugana sinna.
Saga samstarfs þessara fyrir-
tækja er í stuttu máli þannig:
Á árunum 1978—’80 lét Áhuga-
félag um sykuriðnað hf., og Finska
Socker AB fara fram athugun á
því, hvort tiltækilegt væri að reisa
og reka með árangri sykurvinnslu
í Hveragerði, sem notaði rófumel-
assa sem hráefni og jarðgufu sem
varmaorku. Rófumelassinn er
ódýrt og vannýtt úrgangsefni, sem
fellur til í venjulegum sykurverk-
smiðjum, sem framleiða sykur úr
rófum, og inniheldur um 50% syk-
ur, 20% vatn og 30% önnur efni.
Finska Socker AB hefur á siðustu
árum þróað aðferð til að vinna
meiri sykur úr melassanum en áð-
ur hefur verið gert, en til þess þarf
tiltölulega mikla gufu og jarðguf-
an í Hveragerði er hentug til
þeirra nota.
Áhugafélag um sykuriðnað hf.,
og Finska Socker AB sóttu sam-
eiginlega um styrk úr Norræna
iðnaðarsjóðnum í Stokkhólmi til
þessara athugana og verkefnið
þótti það álitlegt, að sjóðurinn
veitti fyrirtækjunum styrk að
fjárhæð skr. 250.000.-.
Sameiginleg skýrsla fyrirtækj-
anna um þetta verkefni lá fyrir
snemma árs 1980. Hún er á
sænsku, alls 104 vélritaðar blað-
síður með 56 fylgiskjölum, sem
eru samtals um 315 vélritaðar
blaðsíður auk 35 uppdrátta og
korta af mismunandi stærð.
Skýrslan er verk íslenskra og
finnskra sérfræðinga nokkurn
veginn að jöfnu.
Hún byggist á tiltölulega vand-
aðri og nákvæmri forhönnun, sem
kæmi að fullu gagni við fullnað-
arhönnun sykurvinnslu í Hvera-
gerði.
Ráðunautar Áhugafélags um
sykuriðnað hf., við þessa athugun
eru: Dr. Ásbjörn Einarsson, efna-
verkfræðingur, Fjölhönnun hf.,
verkfræðistofa, Jóhann Indriða-
son, rafmagnsverkfræðingur, Raf-
agnatækni, Sigurjón Arason,
efnaverkfræðingur, Teiknistofa
Karls-Eriks Rocksén, Verkfræði-
stofa Guðmundar & Kristjáns.
Allir þessir aðilar unnu að
verkinu af trúmennsku og
hreinskilni. Sama er að segja um
sérfræðinga Finska Socker AB.
Þeir voru einnig hreinskilnir og
ágætir samstarfsmenn. Öllum
þessum mönnum ber að þakka og
mér þykir rétt að taka fram, að
það er engin ástæða til að væna
þessa aðila um hlutdrægni eða
óvönduð vinnubrögð. Þar við ligg-
ur verkfræðingsheiður þeirra.
Athuganir á möguleikum á nýj-
um atvinnufyrirtækjum ber að
sjálfsögðu ekki að ræða með æs-
ingum í fjölmiðlum, heldur af
hófstillingu og með réttum rökum.
Nýir atvinnumöguleikar í jafn ör-
litlu samfélagi og því islenska eru
ekki auðfundnir og því síst ástæða
til að reyna að kveða þá niður með
sleggjudómum eða múgæsingum.
Málefnaleg gagnrýni er eðlileg og
gagnleg en hin aðferðin forkast-
anleg.
Höfundur Reykjavíkurbréfsins
vitnar í umsögn Arnar Hjaltalíns
rekstrarhagfræðings um sykur-
verksmiðjuna. Þessi umsögn hefur
birst áður og á öðrum vettvangi og
í hana hefur verið vitnað. Ég hef
gert athugasemdir við umsögn
Arnar og komið þeim á framfæri
við opinbera aðila og í Dagblaðinu
fyrir nokkru en þykir nú rétt að
þær birtist í Morgunblaðinu til
fróðleiks fyrir lesendur þess.
Athugascmdir við umsögn
Arnar Hjaltalín
um sykurverksmiðju
Umsögnin byrjar á hugleiðing-
um um heimsmarkaðinn fyrir syk-
ur og þykir mér of miklar ályktan-
ir dregnar af óljósum forsendum,
sbr. síðustu setninguna í fyrstu
málsgrein: „Þessi sífellda aukning
á sér stað þrátt fyrir að fram-
leiðsla sykurs gefur yfirleitt iítið
af sér.“ Til þess að varpa meira
ljósi á þessi mál þykir mér rétt að
benda á eftirfarandi orð í formála
að Zuckerwirtschaftliches Tasch-
enbuch 1981/’82: „Sykurfram-
leiðslan í heiminum var árin
1979/’80 og 1980/’81 minni en syk-
urnotkunin svo að birgðir minnk-
uðu og heimsmarkaðsverð hækk-
aði verulega. Þessi verðhækkun
dró úr aukningu á sykurnotkun.
Síðan um vorið 1981 hefur heims-
markaðsverð á sykri aftur farið
lækkandi." Sykurframleiðendur
bregðast auðvitað við ástandinu á
sykurmörkuðunum og gera ýmist
að draga úr framleiðslu eða auka
hana og fá þannig að jafnaði við-
unandi verð. Hér fylgir stöplarit
um sykurneysluna í heiminum
Hinrik Gudmundsson
fyrir strið og árið 1980. Þar sést
greinilega, að sykurneysla í Amer-
íku, Ástralíu og Evrópu að með-
töldum Sovétríkjunum öllum er
um og yfir 40 kg/mann á ári. Því
er ekki rétt að búast við aukinni
eftirspurn þar eftir sykri umfram
það, sem nemur fólksfjölgun. Hins
vegar er sykurneysla Afríku- og
Asíuþjóða langtum minni. I Asíu
er hún 8 kg/mann á ári, en í Afr-
íku tæp 15 kg/mann. í þessum
heimshluta lifa um % alls mann-
kynsins og sækja eftir mætti fram
til betri bjargálna. Þar munar að
sjálfsögðu mest um Kína vegna
mannfjölda og hæfni Kínverja. Af
þessum ástæðum tel ég líklegt, að
eftirspurn eftir sykri fari vaxandi
í heiminum umfram það, sem
nemur fólksfjölgun, á næstu ára-
tugum. í þessu sambandi má held-
ur ekki gleyma alþjóðlega sykur-
samningnum, sem gerð er grein
fyrir í skýrslu okkar Gumundar
Björnssonar frá 13. mars 1981, þar
sem sykurframleiðendur og sykur-
kaupendur semja um verðsvið og
markaðsaðgerðir, ef sykurverð á
uppboðsmörkuðum fer út fyrir
verðsviðið.
I töflum yfir sykurframleiðsl-
una í heiminum frá aldamótum og
til ársins 1980, svo og yfir sykur-
framleiðslulönd og framleiðslu-
magn þeirra kemur í ljós, að
Hawaii er ekki „eitt mesta
sykurræktarland heimsins" held-
ur í 23. sæti. Sykurframleiðslan á
Hawaii losar 1% af heimsframl-
eiðslunni. Þar er vaxtatími syk-
urreyrs til uppskeruþroska 18—22
mánuðir, en 7—9 mánuðir í
Louisiana í Bandaríkjunum og
10—12 mánuðir á Kúbu og Puerto
Rico og 12 mánuðir að jafnaði á
Jövu. En fleira kemur til en vaxt-
artími sykureyrsins, svo sem upp-
skerumagn/ha og sykurinnihald
reyrsins, sem hvort tveggja er
komið undir jarðvegi, veðurfari
o.fl. Líklegast þykir mér, að niður-
greiðslur á sykri á Hawaii séu
vegna landbúnaöarvandamála
þeirra Hawaiibúa, en það hefur
ekki sýnileg áhrif á það, hvort
hagkvæmt sé að reka melassasyk-
urvinnslu í Hveragerði fyrir ís-
lenskan markað.
í umsögninni er vikið að orku-
kostnaði hérlendis og þýðing hans
dregin i efa, m.a. með orðunum
„... í Bandaríkjunum er
orkukostnaður við sykurrækt
16—17 af hundraði af heildar-
framleiðslukostnaði“. Ég legg ekki
á það dóm, hvort hér er rétt frá
skýrt, enda er mér ekki ljóst, hvað
nákvæmlega í orðunum felst og
Grindavík:
Ungt fólk og dugmik-
ið í fískvinnslunni...
Vangaveltur i saltfiskinum.
Ungt fólk í aðgerð.
Hjá Hópncsinu i Grindavík vinna
um 25 manns að staðaldri í saltfisk-
inum, margt ungt fólk á aldrinum 20
til 25 ára. Sumt hefur staldrað við í
námi, aðrir vinna verkamannavinnu
að staðaldri og reyndar flestir hjá
Hópnesinu. „Þetta er dugmikið ungt
fólk og starfshópurinn hér er mjög
samstilltur, góður andi og dugnað-
arstemmning,” sagði Kristinn Bene-
diktsson, verkstjóri og Ijósmyndari
um árabil á Morgunblaðinu.
I vetur var unnið lengst til mið-
nættis þegar mestur afli barst á
land, en Hópnesið hefur tekið á
móti 1.930 tonnum í vetur, aðal-
lega af tveimur bátum, Hópnesinu
og Höfrungi II. Hópnesið hefur
eigin verbúkð, nýja, sem starfs-
fólkiö lætur vel af, en flestir
starfsmanna fyrirtækisins eru að-
komumenn, um það bil 8 eru
heimamenn.
Nú er vetrarvertíðin á síðasta
snúningi, enda voru menn farnir
að hafa orð á því að lokaballið
væri á næstu grösum.
-á.j.
Ljósmyndir:
Olafur K. Magnússon
Atast í körunum hji Hópnesinu á fullri ferð.
Kristinn Benediktsson.