Morgunblaðið - 10.07.1982, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. JÚLÍ 1982
Drykkjuskapur ís-
lendinga erlendis
Eftir Jóhannes
Proppé
Ég rak augun í auglýsingu frá
tveim stórum ferðaskrifstofum
hér í Reykjavík í Morgunblaðinu í
morgun. Boðið var upp á ódýrar
ferðir til Amsterdam og var vænt-
anlegum fórnarlömbum boðið upp
á gull og græna skóga, m.a. er eft-
irtalið innifalið: „Flug, gisting,
morgunverður, kynningarskál (let-
urbr. mín), ferð um síkin, flaska af
víni hússins með kvöldverði í mat-
stofu hótelsins (leturbr. mín), auk
annars."
Girnileg auglýsing eða hvað?
(Er ekki annars bannað að aug-
lýsa áfengi í ísl. blöðum?)
Þessi auglýsing varð til þess að
ég ákvað að festa nokkur orð á
pappír, um drykkjuskap íslend-
inga erlendis, sem er heimsfrægur
eins og öllum er kunnugt sem
eitthvað hafa ferðast.
Einfaldasta skýringin á þessu
fyrirbæri, eða minnsta kosti sú
skýring, sem fullir íslendingar
erlendis halda fram, er sú, að hér
á landi sé ekki hægt að drekka
„mannsæmandi", þ.e'. að kaupa
áfengan bjór, þessvegna gái hinir
saklausu íslenzku „hófdrykkju-
menn“ ekki að sér er þeir koma út
í hinn „frjálsa drykkjuheim".
Finnst ykkur að þarna sé komin
skýringin á hinum heimsfræga
drykkjuskap íslendinga erlendis?
Hver svari fyrir sig. Ég ætla ekki
núna að fara nánar út i einstök
atriði þessa vandamáls, almennt,
þar mætti skrifa margar og lengri
Jóhannes Proppé
greinar en þessi á að verða.
En mig Iangar til að nefna eina
ástæðu, sem í mínum huga á stór-
an þátt í að auka drykkjuskap ís-
lendinga erlendis, og það er þáttur
íslenzkra ferðaskrifstofa.
Ég hef farið þó nokkuð oft er-
lendis, kannske ekki vítt og breitt
um veröldina, heldur reynt að
finna mér staði, þar sem mér og
mínum liði vel, öryggis gætti og
við gætum notið þess að vera til.
Ég hef reynt að forðast hópferðir
ísl. ferðaskrifstofa eftir fremsta
megni, af hverju? Það er of langt
mál, en m.a. hefur auglýsingaflóð
þeirra, hástemmd lýsingarorð og
„Fyrsta daginn á Kan-
aríeyjum, var allur hópur-
inn kallaður saman til að
kynna „prógrammið" og
þar var að „sjálfsögðu“
séð um að nóg væri að
drekka af áfengu glundri,
frítt fyrir alla, og farar-
stjóri gleymdi aldrei að
hrópa skál, með ekki of
löngu millibili. Síðan end-
aði ferðin á heljarmikilli
„grísaveislu“ þar sem víni
var bókstaflega hellt oní
fólkið.“
vafasöm kostaboð fælt mig frá
þeim. Ég vil þó taka fram að mjög
gott getur verið að njóta þjónustu
þeirra að öðru leyti.
Margar af minum utanlands-
ferðum, hafa verið vegna starfs
míns, og eru þær ekki sérstaklega
til umræðu hér. Hér áður fyrr,
þegar við hjónin vorum yngri, fór-
um við oft í frí til Englands, einu
sinni til Danmerkur, og þá að
mestu leyti á eigin vegum. Einn
Heklutúr til Glasgow var farinn á
vegum Ferðaskrifstofu ríkisins,
1949. í öllum þessum ferðum var
ég oftast meira og minna undir
áhrifum áfengis (bjórinn?), og þó
einna mest í Hekluferðinni, og þá
kemst ég loks að efninu.
Árið 1973 fór ég ásamt konu
minni, í okkar fyrstu „sólarlanda-
ferð“, loks hafði ég efni á slíkum
ferðum, enda verið allsgáður í
nokkur ár.
Þessi fyrsta „sólarlandaferð" lá
til Kanaríeyja og keypti ég
farseðlana hjá Flugfélagi Islands,
taldi mig ekki þurfa á aðstoð
ferðaskrifstofu að halda.
Að vísu komst ég að raun um að
ég var að vissu leyti á vegum ís-
lenzkrar ferðaskrifstofu meðan á
dvöl okkar þarna stóð. M.a. bauð
ferðaskrifstofan upp á allskonar
ferðir um eyjarnar (ferðist núna,
nóg að borga þegar þið komið
heim), og fór ég í nokkrar þeirra.
Sameiginlegt með öllum þessum
ferðum var það, að vandlega var
séð um að þræða þær leiðir, sem
lágu um „fræg“ veitingahús þar
sem hægt var að éta óæta geitar-
osta en aðallega að smakka á sem
flestum víntegundum, en oft
sleppt að heimsækja áhugaverða
staði sem gaman hefði verið að
skoða.
Fyrsta daginn, á Kanaríeyjum,
var allur hópurinn kallaður saman
til að kynna „prógrammið" og þar
var að „sjálfsögðu" séð um að nóg
væri að drekka af áfengu glundri,
frítt fyrir alla, og fararstjóri
gleymdi aldrei að hrópa skál, með
ekki of löngu millibili. Síðan end-
aði ferðin á heljarmikilli „grísar-
veizlu" þar sem víni var bókstaf-
lega hellt oní fólkið.
Við sem ekki drukkum, yngstu
börnin og ég, fengum að vísu
„Coke“ en stundum var erfitt að
útvega slikan „óþverra". Ég fór í 4
slíkar ferðir til Kanaríeyja, alltaf
með konunni og stundum var
yngsta dóttir okkar einnig með, og
átti hún, og við, oft í erfiðleikum
með að forðast ýmsar „uppáhell-
ingar“ af áfengum drykkjum,
þrátt fyrir það að hún væri þá að-
eins krakki.
Allar þessar ferðir voru mjög
líkar i allri uppbyggingu og stíg-
anda. Varð ég vitni að mörgum
harmleik, þar sem góður ásetning-
ur fór forgörðum vegna „gest-
risni" þeirra sem skipulögðu ferð-
irnar. Þar endaði mörg „fjölskyld-
uferðin" sem stofnað var til í eft-
irvæntingu og tilhlökkun, í skelf-
ingu og sorg.
Árið 1976 var síðasta ferðin far-
in til Kanaríeyja, það sama ár
þurfti ég að fara til Bandaríkj-
anna og síðan hefur leið mín legið
þangað árlega í sumarfríum mín-
um. Ein ferð var þó farin, á vegum
ferðaskrifstofu, og lá leiðin til
Grikklands. Þarna var um aðra
ferðaskrifstofu að ræða en ég
hafði áður skipt við á Kanaríeyj-
um, en þar endurtók sig mikið til
sama sagan og áður er lýst, nema
þarna voru ekki haldnar „grísa-
veizlur". En fundurinn með hópn-
um gleymdist ekki og þar var
áfengi veitt af mikilli rausn og vel
gætt þess að aðeins örfá orð voru
sögð á milli „skála". Ekki margir
ódrukknir eftir þann fund. —
Ferðin var samt mjög skemmtileg
því Grikkir eru svo elskuleg þjóð,
þjóð sem lét ferðamanninn í friði,
en reyndi ekki að troða inn á hann
allskonar óþarfa. Lokin á þeirri
ferð voru nær því að enda með
leiðindum en með hörku og hótun-
um tókst okkur að láta ferða-
skrifstofuna standa við gerða
samninga og ég komst heim í tæka
tíð. En síðan hef ég ekki farið á
vegum islenzkra ferðaskrifstofa.
Eg vil þó taka fram að flest af
því starfsfólki hjá hinum ýmsu
ferðaskrifstofum sem ég hef haft
afskipti af, hefur verið alveg
prýðilegt og lagt sig í líma við að
þóknast duttlungafullum ferða-
mönnum og oft haft miklar
áhyggjur og armæðu af framkomu
þessara skjólstæðinga sinna.
Þetta starfsfólk fer aðeins eftir
skipunum vinnuveitenda sinna,
hvað allt skipulag snertir.
Mínar árlegu ferðir síðan 1976,
til Bandaríkjanna, hafa að mestu
legið til sama staðar, St. Peters-
burg Beach, Florida. Þó hef ég
dvalið á fleiri stöðum þar, t.d.
Sarasota, New Smyrna Beach,
einnig Cape Cod, New Orleans o.fl.
Konan og stundum yngsta dóttirin
hafa verið, með, en alltaf höfum
við ferðast á eigin vegum. Hvergi
hef ég komið þar sem ég og við öll
höfum mætt eins miklum vin-
gjarnlegheitum og hjálpsemi, allir
reiðubúnir til að aðstoða, ef beðið
er um, og mikið væri gott að við
Vandamál liðins tíma
og líðandi stundar
Eftir Hjalta Jónsson,
Víðiholti
Þegar talið var úr kjörkassa á
Sauðárkróki við Alþingiskosn-
ingarnar 1978 kom miði úr kass-
anum með eftirfarandi vísum:
Kerfið er rotið og komið að falli
og kollxteypu hlýtur að fá.
Sanngirnismál er að steypa af stalli
þeim styttum er enginn vill sjá.
Ýmsu að breyta og afnema galla,
á því er nauðsyn og þorf:
Vel á að launa þá verkamenn alla,
sem vinna hin erfiðu störf.
Jöfnuður ætti og réttlæti að ríkja
svo rætint úr almennings hag.
Hátekjumönnum úr hásætum víkja
er hagstjórnar köllun í dag.
Þær voru merktar stöfunum
HJV.
Þá um vorið höfðu spellvirki
verið unnin með ólöglegum hætti
og hnefaréttur látinn ráða (út-
flutningsbann Verkamannasam-
bandsins) til að hnekkja gengi
stjórnar Geirs Hallgrímssonar
þrátt fyrir viðleitni þeirrar stjórn-
ar til að bæta kjör þeirra lægst
launuðu en halda i við þá, sem í
hærri launastigum voru.
Vísurnar munu hafa verið birt-
ar í Mjölni 17. júní 1978, og að
líkindum hafa alþýðubandalags-
menn tekið þær sér til framdrátt-
„Eru ekki flestir íslend-
ingar meira og minna
ruglaðir í ríminu? Mér
virðist allt þeirra há-
tterni, kröfuharka,
sjálfshyggja, tillitsleysi
um annarra hag og al-
gert vanmat á stað-
reyndum, oft og einatt,
sýna óumdeilanlega að
svo hafi verið á liðnum
árum og fari síst minnk-
andi.“
ar, og byggt það á þessari máls-
grein:
Sanngirnismál er að steypa af
stalli þeim styttum er enginn vill
sjá.
Þeir hafa talið að þar væri átt
við fráfarandi ríkisstjórn. Sú mun
þó ekki hafa verið meiningin,
heldur átt við ýmsa þá stólpa og
styttur, sem tróna hátt í valda-
miklum stöðum í „kerfinu" g
beita bolabrögðum — ef annað
bregst — til að halda í sína mjúku
stóla og stöður, sem gefa þeim að-
stöðu til að ganga flibbaklæddir
dag- og árlangt án þess að dýfa
hendi í kalt vatn, hirða sín laun á
þurru — og væntanlega hærri en
þeirra, sem þeir þykjast bera fyrir
brjósti og eru ráðnir til að vinna
fyrir — meðan þeir sem skítverkin
vinna við undirstöðuatvinnuvegi
þjóðarbúsins, sem öll yfirbygging-
in (piramítinn) hvílir á, súpa
dreggjarnar af veigunum.
í kjallara Dagblaðsins & Vísis
þann 18. júní sl. skrifar Vilmund-
ur Gylfason athyglisverða grein,
sem ráðherrar, leiðtogar atvinnu-
rekenda, forkólfar Alþýðusam-
bandsins, samninganefndarmenn
32ja og 72ja manna nefndanna —
og yfirleitt allir aðrir, sem leiða
hugann að þeim málum, sem þar
er fjallað um, ættu að þaullesa og
draga svo sínar ályktanir af.
Greinin er rituð í léttum tón
með bitru háði en þungri undir-
öldu alvöru og ádeilu á kerfið og
þann sýndarleik sem settur er á
„svið“ í útvarpi, sjónvarpi, blöðum
og viðtölum og sem fjöldi manna
er búinn að gera sér grein fyrir, að
er ekkert annað er blekkingarvef-
ur og látalæti.
Þó að ég sé skoðunum Vilmund-
ar ekki sammála nema að tak-
mörkuðu leyti, vil ég eindregið
hvetja menn til að lesa greinina og
þá sérstaklega þann hluta, sem
heyrir undir fyrirsögnina:
Um hvað eiginlega?
Þá vil ég leyfa mér að birta hér
lokaorð greinarinnar:
„Svo koma penir piltar, Þor-
steinn og Ásmundur, og láta sem
þeir séu að tala um kjaramál
fólksins. Þá kemur Guðmundur J.
og flytur sömu velluna, sem hann
hefur flutt í þrjátíu ár.
En sérhver ræða þeirra fjallar
ekki um kjaramál nema á ysta yf-
irborði. I þeim er dýpri tónn. Þeir
eru að verja valdakerfi, verja völd
sín og stofnana sinna. Þorsteinn
og Ásmundur hafa auðvitað báðir
rétt fyrir sér, þegar þeir segja
þetta sem þeir segja alltaf: Launin
hafa ekki haldið í við verðbólguna,
kaupmátturinn hefur rýrnað. En
þeir nefna ekki ástæðuna: Kerfið
sem þeir sjálfir halda dauðahaldi
í.“
Svo mörg eru þau orð.
Þarna er stungið í kýli, mein-
semdina, sem þjáir þjóðfélagið og
allir vita um, en flestir líta fram-
hjá viljandi eða óviljandi, draga
bara annað augað í pung og blína
hinu út í bláinn.
En það er ekki nóg að stinga í
kýlið, það þarf að nema mein-
semdina burt úr þjóðarlíkamanum
og það fyrr en síðar.
Én þá er spurningin, hvað á að
gera?
Svarið er einfalt: Valdamenn
þjóðfélagsins, ráð og nefndir eiga
að setjast að samningaborði, ná
samkomulagi um að kasta þessu
„snarvitlausa" kerfi fyrir björg og
byrja frá grunni, fyrst og fremst
með hliðsjón af því að jafna hið
gífurlega launamisræmi sem við-
gengst í okkar litla þjóðfélagi, þar
sem hátekjumennirnir hafa allt
upp í fimm- til sexföld laun þeirra,
sem erfiðisverkin vinna: Sjó-
manna, iðnaðarmanna, almennra
verkamanna, bænda o.fl. o.fl. sem
vinna þau störf, er öll afkoma
þjóðarbúsins hvílir á.
Það hefur verið í gildi, er í gildi
og mun verða í gildi — ef svo held-
ur sem horfir — að: Hátekju-
mönnum úr hásætum víkja er ha-
gstjórnarköllun í dag.
Það má láta sér koma margt í
hug, setjum upp lítið dæmi af
handahófi. Setjum svo, að lægst
launaði verkamaðurinn hefði níu
þúsund kr. í mánaðarlaun fyrir 40
klst. vinnuviku, hámarkið væru
þau þreföld, kr. 27 þúsund.
Gæti verkamaður lifað „mann-
sæmandi" lífi af níu þúsundum, þá
er burgeisnum engin nauð að lifa
sínu hátekjumannslífi af 27 þús-
undum.
Hugsið ykkur breytinguna inn-
an þjóðfélagsins, ef þetta, eða
eitthvað í þessa átt, yrði stað-
reynd. Allir Islendingar gætu lifað
lúxuslífi, svo framt að atvinna
yrði næg.
Þjóðin sæi nýjar glæsisýnir og
hillingar framtíðarinnar eins og
Hannes Hafstein um aldamótin,
hún yrði samstæð með örugga trú
á mátt sinn og megin, gæði Iands
og gjöfulleik fiskimiða. Menn
hættu að flýja land, (hér gæti ég
hugsað mér að margir stansi við
og segi sem svo, — landflóttinn
myndi aukast — en það yrðu að
teljast óþjóðhollir íslendingar,
sem mættu fara veg allrar verald-
ar og ættu ekki að eiga aftur-
kvæmt, þegar allt væri komið í
réttar skorður og batnandi lífskj-
ör farin að segja til sín) lífsafkom-
an batna, þjóðin lyfta Grettistök-
um með einhug, festu og samstillt-
um vilja, verðbólgubálið kulna,
lífsgleði vaxa — og vonandi
„Hrunadansinn“ kringum hinn