Morgunblaðið - 02.09.1982, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 2. SEPTEMBER 1982
Baldur Eyþórsson
forstjóri — Minning
Fæddur 2. september 1917
Dáinn 26. ágúst 1982
I dag fer fram frá Fossvogs-
kirkju útför Baldurs Eyþórs Ey-
þórssonar, forstjóra Prentsmiðj-
unnar Odda. Hann hefði í dag orð-
ið 65 ára gamall ef ævibraut hans
hefði orðið lengri. Baldur fæddist
að Sólheimum í Vestmannaeyjum
2. september 1917.
Foreldrar hans voru Hildur
Margrét Vilhjálmsdóttir og Eyþór
Þórarinsson lengi verkstjóri í
Vestmannaeyjum og víðsvegar um
land í þjónustu Vitamálastofnun-
arinnar. Ég kynntist Eyþóri all-
náið seint á fjórða tug þessarar
aldar, þegar hann var verkstjóri
við hafnargerð í Hafnarfirði. Ey-
þór var harðduglegur, hygginn og
velmetinn verkstjóri, traustvekj-
andi, úrræðagóður, hvasseygur,
orðfár en athugull. Hann naut
óskoraðs trausts þáverandi vita-
málastjóra, sem þá var Emil Jóns-
son, áður bæjarstjóri í Hafnar-
firði.
Þessar eigindir Eyþórs erfði
sonurinn Baldur í ríkum mæli á
starfsferli sínum í áratugi.
Baldur Eyþórsson fluttist til
Reykjavíkur með foreldrum sínum
ungur að aldri og hóf prentnám í
Isafoldarprentsmiðju 1933. Námi
lauk hann frá Iðnskólanum í
Reykjavík 1937. Hann starfaði í
Isafoldarprentsmiðju til 1940 og í
Alþýðuprentsmiðjunni til 1943 og
hafði þá lokið sveinsprófi og hlotið
meistarabréf í prentiðn.
Eftir það var hann ekki lengur
ásáttur að vera annarra þjónn og
stefnan var mörkuð ákveðin og
krókalaust til forystu í sinni
starfsgrein. Því marki náði hann
með miklum sóma, þó að æviárin
yrðu ekki fleiri og þrálát sjúk-
dómsbarátta í þrjú ár að undan-
förnu hafi verið þrándur í götu
hins glaðsinna athafnamanns.
Árið 1943 stofnaði Baldur
Prentsmiðjuna Odda, ásamt
tveimur starfsfélögum sínum í
prentarastétt, Ellert Ágústi
Magnússyni og Björgvin Bene-
diktssyni og Finnboga Rút Valdi-
marssyni, er þá var framkvæmda-
stjóri Menningar- og fræðslu-
málaráðs alþýðu.
Var Baldur valinn af þeim fé-
lögum til þess að veita hinu nýja
fyrirtæki forystu og fram-
kvæmdastjórn.
Prentsmiðjan var fyrst til húsa
í leiguhúsnæði á Freyjugötu 41,
þar sem nú er Ásmundarsalur.
Fljótlega reyndist húsnæðinu of
þröngur stakkur sniðinn hinni ört
vaxandi starfsemi þeirra félaga.
Var þá ráðist í að kaupa húseign
Egils Vilhjálmssonar á Grettis-
götu 16 en þar óx starfsemin jafnt
og þétt og kom að því að þörf var á
enn stærra húsnæði og keypti
fyrirtækið þá húseign Sameinuðu
verksmiðjanna, er Magnús Víg-
lundsson, stórkaupmaður og verk-
smiðjueigandi, hafði reist við
Bræðraborgarstíg og einnig síðar
næstu húseign við sömu götu, þá í
eigu SÍBS.
Öll sagan er hér ekki rakin um
húsnæðisþrengsli Prentsmiðjunn-
ar Odda. Næst var hugað að ný-
byggingu og á síðastliðnu ári
fluttist prentsmiðjan í glæsilega
nýbyggingu, er reist hafði verið að
Höfðabakka 7 í höfuðborginni.
Þar er nú rekin ein stærsta og
fullkomnasta prentsmiðja á Norð-
urlöndum.
Sárþjáður og sjúkur, oft á tím-
um, ýmist í sjúkrahúsi eða heima
leysti Baldur þetta þrekvirki af
höndum. Að þeim störfum loknum
virtist heilsa hans á batavegi og
bjartari framtíð í lífi hans í sjón-
máli. En þá var klippt á örlaga-
þráð ævinnar.
Baldur Eyþórsson var mikill fé-
lagshyggjumaður, víðsýnn og vel
viti borinn, fylginn sér, áhuga-
samur og áræðinn. Oftast í
forystusveit og jafnan tillögugóð-
ur. Valdist hann til margháttaðra
trúnaðarstarfa, einkum meðal
stéttarfélaga sinna. í stjórn Hins
íslenska prentarafélags var hann
1939 til 1943, í stjórn Félags ís-
lenskra prentsmiðjueigenda frá
1945 og formaður frá 1954 til 1976.
Formaður var hann í skólanefnd
Iðnskóians í Reykjavík 1964.
Hann starfaði mikið í Alþýðu-
flokknum, átti sæti í miðstjórn
flokksins um hríð, var kjörinn
fulltrúi flokksins í bankaráði Bún-
aðarbanka íslands og átti Jiar sæti
á annan áratug. I stjórn Áburðar-
verksmiðju ríkisins átti hann
einnig sæti.
Ég kynntist Baldri Eyþórssyni
er hann var starfsmaður Isafold-
arprentsmiðju á árunum 1936 til
1937. Ég var þá í ritnefnd Banka-
blaðsins, sem þá var prentað þar.
Síðar var ég ritstjóri Bankablaðs-
ins er það var prentað í Odda á
fyrstu árum prentsmiðjunnar og
um langt skeið síðar.
Það atvikaðist svo að ég gerðist
meðeigandi í prentsmiðjunni
Odda og keypti ásamt vini mínum,
Jóni Magnússyni, hlut Finnboga
Rúts Valdimarssonar og bættust
þá í hópinn Egill Thorarensen,
kaupfélagsstjóri á Selfossi, og
Ólafur Þorsteinsson, stórkaup-
maður í Reykjavík. Síðar seldum
við fjórir hluti okkar Gísla heitn-
um Gíslasyni, stórkaupmanni í
Vestmannaeyjum, æskuvini og
frænda Baldurs Eyþórssonar.
Ég naut mikillar ánægju, lær-
dóms og haldgóðrar reynslu af
kynnum mínum og samstarfi við
Baldur Eyþórsson. Allt vannst vel
í hans höndum.
Baldur Eyþórsson var glaðlynd-
ur, sviphýr, mildur, velviljaður og
hjálpsamur þeim er til hans leit-
uðu aðstoðar og ásjár.
Hann var sannur maður,
hreinskilinn, hugljúfi í umgengni
og trygglyndur í vináttu.
Baldur kvæntist Sigríði Þor-
geirsdóttur, ættaðri úr Reykjavík,
31. október 1942. Þau slitu sam-
vistum. Börn þeirra eru Þorgeir,
framkvæmdastjóri í Odda, kvænt-
ur Rögnu Maríu Gunnarsdóttur,
Eyþór, flugmaður, kvæntur Gyðu
Ólafsdóttur, Hildur, húsmóðir,
gift Bjarna Finnssyni, kaupmanni
í Blómavali, Hilmar, viðskipta-
fræðingur og flugmaður, kvæntur
Vigdísi Hauksdóttur og Sólveig
háskólanemi.
Sambýliskona Baldurs var hin
síðari ár, Steinunn Guðmunds-
dóttir úr Hafnarfirði. Var hún
honum mikill styrkur í veikindum
hans að undanförnu og annaðist
hann af einlægni og ástúð. Fyrir
það á hún alúðarþakkir skilið.
Á kveðjustund þegar kirkju-
klukkurnar óma við útför Baldurs
Eyþórssonar kallar hugurinn
fram þakkir fyrir fagurt líf og
ljúfar endurminningar.
Ástvinum og öðrum, sem eiga
um sárt að binda sendi ég einlæg-
ar samúðarkveðjur.
Adolf Björnsson
Baldur í Odda er allur. Skarð er
nú fyrir skildi.
Baldur Eyþórsson var fæddur í
Vestmannaeyjum hinn 2. septem-
ber 1917, sonur hjónanna Eyþórs
Þórarinssonar, verkstjóra þar, og
konu hans, Hildar Margrétar
Vilhjálmsdóttur. Baldur lauk
prentnámi 1937 og meistarabréf í
iðngrein sinni fékk hann 1942.
Prentsmiðjuna Odda stofnaði
Baldur ásamt tveim öðrum prent-
urum, árið 1943. Var hann lengst
af upp frá því kenndur við þetta
reisnarlega fyrirtæki, enda for-
stjóri þess allt frá öndverðu.
Dugmikil stjórn Baldurs á
prentsmiðjunni Odda leiddi brátt
til þess að fyrirtækið varð eitt hið
stærsta hér á landi, og er nú svo
komið, að það er búið flestum nýj-
ustu tækjum, sem þekkjast í
prentiðn. Öll starfsemi þessa
myndarlega fyrirtækis var fyrir
aðeins rúmu ári flutt í nýreist
stórhýsi, að Höfðabakka í Reykja-
vík.
En enginn verður óbarinn bisk-
up og sannast það vel á Baldri.
Vinnuálag hans var með ólíkind-
um og segja má, að árum saman
hafi hann lagt nótt við dag.
Þá varð ekki vikist undan ýms-
um trúnaðarstörfum, enda Baldur,
sakir gáfna sinna og glæsi-
mennsku, sjálfkjörinn til marg-
víslegra forystustarfa. Ekki verða
þessi störf né heldur æviferill
þessa merka manns hér talinn
nema að mjög litlu leyti, enda
slíkt ógjörningur í stuttri minn-
ingargrein. Þó skal nefnt, að Bald-
ur sat um árabil í bankaráði Bún-
aðarbanka Islands, í miðstjórn Al-
þýðuflokksins, í stjórn Hins ís-
lenska prentarafélags og einnig
var hann um skeið formaður í Fé-
lagi íslenskra prentsmiðjueigenda.
Fjölmörg voru þau störf önnur,
sem Baldur lagði gjörva hönd á og
ekki verða hér talin, en fullyrða
má að hann var góður liðsmaður
hverju því málefni sem hann veitti
brautargengi.
Baldur Eyþórsson bar persónu-
töfra, sem engum gleymast þeim
er honum kynntust. Manna mest-
ur að vallarsýn, svipurinn hreinn,
svo að engum duldist að hér fór
drengskaparmaður.
Baldur var góðum gáfum gædd-
ur og þrátt fyrir takmarkaða
skólagöngu er mér kunnugt um, að
hann las og talaði nokkur tungu-
mál. Þá var hann allra manna
fróðastur um sögu lands og þjóðar
og gjörkunnur félagsmálum sam-
tíðar sinnar.
Baldur Eyþórsson var mikill til-
finningamaður. Lagði hann lítil-
magnanum lið hvenær sem færi
gafst, og veit ég að margir munu
nú, þegar jarðnesk ævi hans er öll,
minnast með hlýju og þakklæti
drengskaparmannsins, sem dugði,
þegar fokið var í flest skjól.
Baráttumaður var Baldur mik-
ill, en drengilegur og málefna-
legur var hann ætíð í málflutningi
sínum. Rógur og illmælgi voru
honum andstyggð, enda var hann
manna sáttfúsastur.
Trúmaður var Baldur mikill og
treysti ávallt handleiðslu Guðs.
Baldur kvæntist hinn 31. októ-
ber 1942 sómakonunni Sigríði Þor-
geirsdóttur og eignuðust þau
fimm mannvænleg börn, tvær
dætur og þrjá syni, sem öll eru á
lífi.
Síðari kona Baldurs er Steinunn
Guðmundsdóttir. Steinunn reynd-
ist manni sínum með eindæmum
vel í löngu og erfiðu sjúkdóms-
stríði hans. Við hjónin vottum öll-
um ættmennum Baldurs okkar
dýpstu samúð í sárum harmi
þeirra.
Megi Guðs friður fylgja honum.
B.Ö.
Flestum okkar mun þann veg
farið, þegar við fréttum lát vina
okkar og kunningja, að hugur
hvarflar aftur til fyrstu kynna og
minnisstæðustu atburða, sem síð-
ar áttu sér stað í samskiptum við
hinn látna, meðan leiðir lágu enn
saman.
Ekki þurfti ég að láta segja mér
andlátsfregn vinar míns og
frænda Baldurs Eyþórssonar
þrisvar eins og fornsögur greina,
svo vel gat ég fylgst með fádæma
langri baráttu hans við „manninn
með ljáinn" þar sem barist var af
Baldurs hálfu með svo undraverð-
um árangri, að jafnvel færustu
menn iæknavísindanna áttu á því
engar skýringar.
I rúmlega tvö ár átti hann
ótaldar ferðir á sjúkrahús og
læknar gáfu nánustu aðstandend-
um litlar og á stundumængar von-
ir um afturkomu hans. Áftur og
aftur voru tvísýnar orrustur háð:
ar, sem lauk með stundarsigri. í
krafti viljafestu ríkrar skapgerðar
hóf Baldur störf sín á ný, hann
átti enn ólokið göngu sinni að
settu marki, að koma fyrirtæki
sínu, prentsmiðjunni Odda, í nýtt
og viðunandi húsnæði og afla þess
tækjabúnaðar, sem bestur þekkist
í þeirri starfsgrein hér á landi, og
stenst hann að umsögn fróðustu
manna samanburð við það besta í
flestum nágrannalöndum okkar.
Úr lítilli og takmarkaðri
prentsmiðju, við alls ófullnægj-
andi húsakost á tveimur stöðum í
borginni, tókst honum og sam-
starfsfólki hans að koma upp risa-
fyrirtæki í iðninni, a.m.k. á is-
lenskan mælikvarða.
Þegar menn í dag líta á vinnu-
aðstöðu og skoða framleiðslu
prentsmiðjunnar Odda, skyldi
þess minnst, að þar að baki liggur
39 ára þrotlaust starf. Með þessar
staðreyndir í huga verður enn-
fremur ljóst, að hér var ekki um
byltingu að ræða, heldur mark-
vissa þrautseigju, sem fólst m.a. í
því að kunna ekki að gefast upp og
missa aldrei sjónar á því marki,
sem að var stefnt. Tvímælalaus
leiðtogi þessarar heillavænlegu
þróunar var Baldur Eyþórsson, en
allan þennan tíma hélt hann um
stjórnvölinn.
Fyrstu kynni okkar Baldurs
áttu sér stað um svipað leyti og
hann vann að stofnun prentsmiðj-
unnar Odda, ásamt tveim félögum
sínum, þeim Björgvin Benedikts-
syni og Ellert Ág. Magnússyni.
Ekki var það þó í gegnum prent-
iðnina, sem leiðir okkar Baldurs
lágu fyrst saman, heldur samstarf
um sameiginlegar þjóðmálaskoð-
anir innan Alþýðuflokksins, þegar
ég var nemi í múraraiðn og var
þar að feta mín fyrstu spor.
í kjölfar þessara fyrstu kynna,
áttum við eftir að eiga ótaldar
samverustundir, allt frá minni-
háttar fundum á vegum flokksins
upp til heimila okkar. Kynni
okkar höfðu varað nokkur ár, er
við urðum þess áskynja, að jafn-
framt sameiginlegum skoðunum í
þjóðmálum, vorum við náskyldir,
en fram til þess tíma var flest
annað rætt okkar í milli en ætt-
fræði. En ekki dró frændsemin úr
þeim kunningsskap okkar, sem
skapast hafði, en leiddi hinsvegar
til órofa vináttu okkar í milli. í
gegnum þetta einlæga vináttu-
tímabil átti ég þess góðan kost að
kynnast persónunni og manninum
Baldri Eyþórssyni, jafnt í meðbyr
sem andbyr okkar beggja persónu-
lega, eða sameiginlegum hugðar-
efnum við ýmis trúnaðarstörf.
Prentiðn lærði Baldur í ísafold-
arprentsmiðju árin 1933—1937 og
lauk þá jafnframt prófi úr Iðn-
skólanum í Reykjavík. Fljótlega
að námi loknu var hann kjörinn í
stjórn Hins íslenska prentarafé-
lags og sat þar í 3 ár, ennfremur
var á vegum HÍP fjöldi trúnað-
arstarfa, er Baldur tókst á hendur
fyrir starfsgrein sína og félag,
sem hér verður ekki gerð full skil,
m.a. sat hann í stjórn Lífeyris-
sjóðs prentara óslitið frá 1960.
Stjórnarmaður í Félagi ísl.
prentsmiðjueigenda 1945—52 og
formaður þar frá árinu 1960.
Af öllum þeim störfum, er hann
tókst á hendur fyrir starfsgrein
sína, óx hann að trausti og virð-
ingu.
Auk framantalinna starfa, sem
þó hvergi nærri eru tæmandi upp-
talning, voru Baldri falin ýmis
opinber störf af hálfu Alþýðu-
flokksins. Hann sat í bankaráði
Búnaðarbanka íslands í 13 ár eða
frá 1960—1973, varð formaður
skólanefndar Iðnskólans 1964, svo
að nokkuð sé nefnt.
Öll þessi trúnaðarstörf, og er þó
margt ótalið, vann Baldur utan
annaríks vinnutíma í fyrirtæki
sínu, Prentsmiðjunni Odda.
Þessi trúnaðarstörf, sem hér
hafa verið nefnd, eru ljós vottur
þess trausts, sem samtíðarmenn
hans báru til hans, enda brást
hann því aldrei.
í miðstjórn Alþýðuflokksins átti
Baldur sæti um nokkurra ára
skeið og er þeim, sem þetta ritar,
vel kunnugt um hve traustur og
nýtur liðsmaður hann var þar,
ekki síst á erfiðleika- og óvissu-
tímum varðandi útgáfu Alþýðu-
blaðsins og framtíð þess.
í einkalífi sínu var Baldur gæfu-
maður. Árið 1942 kvæntist hann
ágætiskonunni Sigríði Þorgeirs-
dóttur, og eignuðust þau 5 mann-
vænleg börn, sem öll eru nú upp-
komin og vonandi njóta ávaxtanna
af gifturíku uppeldi.
Fyrir átta árum slitu þau Bald-
ur og Sigríður samvistum. Árið
1974 stofnaði Baldur heimili með
Steinunni Guðmundsdóttur, sem
reyndist honum í hvívetna hinn
tryggasti förunautur, og þó mest
og best, þegar mest á reyndi í hinu
langvinna stríði í veikindum hans,
jafnt innan heimilis og á sjúkra-
húsum. Steinunn lagði nótt með
degi til að létta Baldri þungbæra
sjúkdómsbaráttu í einlægri sam-
vinnu við börn hans.
Mörgum okkar er þann veg farið
að vilja brynja okkur með eins-
konar varúðarskel. Þetta lífsform
er á stundum misskilið og það
fólk, sem þannig er gert, er ekki
talið nógu greitt aðgöngu.
Baldur Eyþórsson var einn
þeirra, sem tók á verkefnum sín-
um jafnt og vináttutengslum við
einstaklinga með varfærni lífs-
reynslu sinnar. Við fyrstu kynni
kann því einhverjum að hafa
fundist sem hann væri „ekki allra"
eins og sagt er. Öllum þeim
mörgu, sem þurftu með einum eða
öðrum hætti að hafa samskipti við
hann, ber þó saman um, að á
traustari og orðheldnari mann
yrði ekki kosið. Allt stóð sem staf-
ur á bók, sem hann tók að sér.
Allar málalengingar voru honum
lítt að skapi og hann kaus heldur
raunhæfar athafnir. Þessar kröf-
ur gerði hann ekki aðeins til
þeirra, sem hann hafði samskipti
við, heldur fyrst og fremst til
sjálfs sín.
Baldur uppskar ríkulega svo
sem hann sáði, jafnt í barnaláni
sínu sem í starfi.
Undir „varúðarskelinni" sló við-
kvæmt og skilningsríkt hjarta
Baldurs, sem ávallt reyndist al-
búið að aðstoða og greiða úr vanda
samfylgdarfólksins. Sjaldan sá
undirritaður hann þó innilega
glaðari og ánægðari en í sívaxandi
hópi barnabarna sinna, þar sem
hann eygði vaxtarbrodd framtíð-
arinnar.
Svo sem ljóst má vera af fram-
ansögðu, bar Baldur Eyþórsson
ekki tilfinningar sínar á torg.
Baldur hafði það lífslán að
halda allt til hinstu stundar ein-
lægri trú sinni, fullviss um að
betra líf tæki við að lokinni jarð-
vist hér. Þessar skoðanir hans
voru honum svo helgar, að ekki
voru þær látnar í ljós, nema í
þröngum vinahópi, en reyndust
honum mikilvægastar og ómetan-
legur styrkur í andbyr og tvísýnu.
Nú, er leiðir skilur um lengri
eða skemmri tíma, er mér ljúft að
minnast drengskaparmannsins
Baldurs Eyþórssonar, sem ávallt
var hægt að leita til þegar í nauð-
imar rak um úrlausn vandamála,
er manni virtust nánast óyfirstíg-
anleg.
í hinni daglegu lífsbaráttu eig-
um við svo oft takmörkuðum
skilningi að fagna, en á erfiðleika-
stundum reis tryggð og vinátta
Baldurs hæst.
Skarð, sem vandfyllt er, hefur
verið rofið í þá verndarveggi, er
áður hlífðu vinum Baldurs Ey-
þórssonar, en orðstír hans lifir
áfram hjá niðjum hans og vinum.
Ástvinum Baldurs og ættingjum
öllum votta ég dýpstu samúð, um
leið og færðar eru einlægar þakkir
fyrir ómetanlega samfylgd, traust,
tryggð og sanna vináttu.
Hvíl þú í friði,
friður guðs þig blessi.
Eggert G. Þorsteinsson
í dag kveðjum við Baldur Ey-
þórsson prentsmiðjustjóra og
minnumst hinna margþættu
starfa hans í íslensku athafnalífi
og þó einkum í þágu íslensks
prentiðnaðar.