Morgunblaðið - 02.09.1982, Blaðsíða 21
“'-MÖRGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 2. SEPTEMBER 1982
21
Baldur fæddist í Vestmannaeyj-
um 2. september 1917 og var því
tæpra 65 ára er hann lést hér í
borg þann 26. ágúst sl.
Hann valdi sér ungur starfssvið
innan prentiðnaðarins og hóf nám
í setningu árið 1933 hjá ísafold-
arprentsmiðju og lauk þaðan
sveinsprófi í ársbyrjun 1940, og
meistarabréf fékk hann í nóvem-
ber 1942. Um ári síðar stofnaði
ljann Prentsmiðjuna Odda ásamt
t)veim öðrum prenturum, þeim Ell-
ert Ag. Magnússyni og Björgvin
Benediktssyni. Gerðist Baldur
framkvæmdastjóri fyrirtækisins í
upphafi og gegndi því starfi til
dánardægurs.
Félagsmálaáhugi Baldurs kom
fljótt í ljós og sat hann í stjórn
Hins íslenska prentarafélags árin
1939-1943.
Skömmu eftir að hann hóf eigin
atvinnurekstur fór hann að hafa
afskipti af félagsmálum prent-
smiðjueigenda og gegndi trúnað-
arstörfum á þeirra vegum í þrjá
áratugi. í aðalstjórn Félags ís-
lenskra prentsmiðjueigenda sat
hann frá 1947 til ársloka 1971, þar
af í 18 ár sem formaður. Baldur
hafði mikinn áhuga á því að
styrkja félag það er hann veitti
svo lengi forstöðu og var aðal-
hvatamaður að sameiningu
atvinnurekenda í prentiðnaði og
ásamt fleirum tókst honum að
ljúka því verki árið 1971 er
atvinnurekendur í prentsmiðju-
rekstri, bókbandi, prentmynda-
gerð og offsetprenti sameinuðust í
einu félagi er hlaut nafnið Félag
íslenska prentiðnaðarins. Baldur
var kjörinn fyrsti formaður hins
nýja félags og gegndi því ábyrgð-
armikla og erfiða starfi til ársins
1976 er hann baðst eindregið und-
an endurkjöri.
Undir formennsku Baldurs
festu félögin fyrst kaup á húsnæði
árið 1958, að Mjóstræti 6, en 15
árum seinna þótti það hús ekki
lengur hentugt fyrir starfsemina
og þá selt en annað mjög hentugt
húsnæði keypt að Háaleitisbraut
(58—60) í staðinn. Sýndu þessi
umsvif dug og kjark formannsins
sem af stefnufestu og framsýni
stýrði félagi sínu.
Baldur sat í stjórn Lífeyrissjóðs
prentara 1960—1978 sem fulltrúi
FÍP, hann var formaður skóla-
nefndar Iðnskólans í Reykjavík
1964—1974 og átti mikinn þátt í
aukinni verkkennslu í skólanum
og þá ekki síst uppbyggingu
prentdeildar skólans.
Þrátt fyrir margsháttar félags-
málastörf, bæði þau sem hér hafa
verið talin og ótalmörg önnur, var
hugur hans bundinn vexti og vel-
gengni Prentsmiðjunnar Odda.
Þar var farið af stað með gætni í
smáum stíl en stærri markmið
höfð að leiðarljosi. Nú stendur
fyrirtæki hans sem minnisvarði
um stórbrotinn athafna- og dugn-
aðarmann sem sá vonir sínar ræt-
ast. Oddi er nú í fararbroddi allra
prentsmiðja landsins, hvað varðar
umsetningu, vélvæðingu, húsakost
og aðrar framfarir. í hinum nýju
húsakynnum að Höfðabakka er
lögð jöfn áhersla á að leysa þarfir
fyrirtækisins og góðan aðbúnað
starfsmanna.
Geta má þess að Baldur hafði
forystu um að afla íslenskum
prentiðnaði markaðar erlendis og
er Oddi eina prentsmiðjan sem
náð hefur umtalsverðum árangri á
því sviði.
Samstarfsmenn Baldurs Ey-
þórssonar í Félagi ísl. prentiðnað-
arins kveðja hann nú með söknuði
og jafnframt þakklæti fyrir marg-
þætt og gifturíkt starf. Þeir minn-
ast hinnar sterku og ákveðnu for-
ystu fyrrverandi formanns er tek-
ist var á við viðsemjendur okkar í
erfiðum og langdregnum kjara-
samningaviðræðum. Hann naut
óskoraðs trausts félagsmanna
sinna en jafnframt virðingar við-
semjenda. Þegar leysa þurfti
hnútana lagði hann sig allan fram
um að finna leiðina út úr vand-
anum án þess að láta beygja sig á
nokkurn hátt. Hann hafði fyrst og
fremst að leiðarljósi að íslenskur
prentiðnaður mætti eflast og vaxa
bæði atvinnurekendum og laun-
þegum þessara iðngreina til fram-
dráttar.
Að leiðarlokum eru mönnum
fyrst og fremst þakkir í huga.
Hins mæta drengs og trausta fé-
laga er sárt saknað.
Aðstandendum öllum eru send-
ar alúðarfyllstu samúðarkveðjur.
Félag íslenska prentiðnaðarins
Fyrir nær 40 árum lágu leiðir
okkar Baldurs Eyþórssonar sam-
an og upp frá því áttum við mikið
saman að sælda um mörg ár. Upp-
hafið að kunningsskap og vináttu
okkar var það, að skömmu eftir að
Baldur hafði stofnað Prentsmiðj-
una Odda ásamt nokkrum öðrum
góðum mönnum varð það að ráði
að prentsmiðjan setti og prentaði
Ársrit Skógræktarfélags íslands
frá 1945 til ársins 1980, eða alla þá
tíð, sem ég hafði hönd í bagga með
útgáfu þess. Um 35 ára skeið var
mér því tíðförult í prentsmiðjuna
og gat því fylgst náið með vexti og
þrifum þessa fyrritækis, sem nú
mun orðið hið stærsta á sviði
prentlistar.
Er það lærdómsríkt að hafa
fylgst með vexti og viðgangi lítill-
ar prentsmiðju, sem stofnuð var
til af litlum efnum, upp í það að
verða stórfyrirtæki fyrir árvekni
og dugnað Baldurs og nánustu
samstarfsmanna hans. I því sam-
bandi minnist ég sérstaklega
Vilhjálms bróður Baldurs og þess
innilega samstarfs, sem var á
milli þeirra bræðra, en hann var
ásamt Baldri burðarás
prentsmiðjunnar um mörg ár.
Vilhjálmur lést fyrir einum tíu ár-
um og var öllum harmdauði.
Baldur Eyþórsson fæddist úti í
Vestmannaeyjum en flutti ungur
að árum til Reykjavíkur með for-
eldrum sínum, en þar lærði hann
prentiðn og vann síðan í Isafold-
arprentsmiðju og Alþýðuprent-
smiðjunni, uns hann stofnaði
Prentsmiðjuna Odda eins og áður
um getur. Upp frá því var hann
vakinn og sofinn við að efla fyrir-
tækið og gat litið yfir mikið dags-
verk rúmlega sextugur að aldri.
En undanfarin tvö ár varð hann
fyrir miklum veikindum og heilsu-
leysi sem að lokum leiddu til
dauða.
Baldur tók mikinn þátt í félags-
málum prentara og meðal annars
kom hann því til leiðar, að námi
iðnnemanna var mjög breytt til
bóta í Iðnskólanum. Hann var
raunsær og tillögugóður að hvejru
sem hann gekk og ávann sér því
traust allra, sem með honum
störfuðu.
Við brottför Baldurs Eyþórsson-
ar úr þessum heimi sakna ég vinar
í stað og er sár söknuður í huga
mér. Ættingjum hans og ástvin-
um sendum við, kona mín og ég,
okkar innilegustu samúðarkveðj-
ur.
Hákon Bjarnason
Baldur Eyþórsson, prentsmiðju-
stjóri er látinn. Þar er mætur
maður genginn. Hann andaðist 26.
ágúst sl.
Baldur var fæddur í Vest-
mannaeyjum 2. september 1917,
hann hefði því orðið 65 ára í dag.
Ungir lékum við okkur í fjör-
unni í Vestmannaeyjum. Undra-
heimar fjöruborðsins töfruðu
strákana. Það kom fyrir að teflt
var tæpt — þá varð vart komist
hjá óvæntu baði. Aldrei var kvart-
að aðeins reynt að þurrka spjarir
svo að lítið bæri á að fötin væru
vot er heim var haldið eftir ævin-
týraríkan dag.
Leiðir skilja, Baldur fluttist
ungur að árum til Reykjavíkur.
Fyrstu árin eftir að hann flutti
kom hann nær árlega í heimsókn
til móðursystur sinnar, Rannveig-
ar Vilhjálmsdóttur, og frænda
síns og jafnaldra, Gísla Gíslason-
ar stórkaupmanns. Var einkar
kært með þeim frændum. Gísli
andaðist fyrir 2 árum.
Baldur lauk námi í prentiðn
1937. Árið 1943 stofnaði hann
ásamt tveim samstarfsmönnum
og félögum prentsmiðjuna Odda
hf. Með áræðni og dugnaði tókst
Baldri og félögum að efla fyrir-
tækið svo, að nú mun það vera eitt
af stærstu og fullkomnustu prent-
og bókbandsgerðum landsins.
Baldur var greiðvikinn og leit-
aði margur lítilmagninn ásjár hjá
honum.
Hin síðari ár gekk Baldur eigi
heill til skógar. Hann kvartaði
aldrei og stóð meðan stætt var. Á
sl. vetri hafði Baldur orð á því að á
komandi sumri væri hann ákveð-
inn í að dvelja í sumarhúsi sínu,
sem staðsett er á fjörukambinum
á Stokkseyri. Hann mælti: „Þar
ætla ég að vaða í fjörunni og
hlusta á sjávarniðinn eins og forð-
um heima í Eyjum."
Því miður rætist þessi ósk hans
ekki. En á strönd fyrirheitna
landsins munu horfnir ástvinir,
móðir, faðir og bróðir, taka á móti
honum, vefja hann örmum og
blessa.
Ástvinum Baldurs votta ég inni-
lega samúð mína.
Hafsteinn Þorsteinsson
í dag kveðjum við athafna-
manninn Baldur Eyþórsson, en
hans er ljúft að minnast eftir nær
þriggja áratuga kynningu.
Baldur skapaði sögu í vissum
þætti í íslenskum prentiðnaði,
þessum þætti er ég frá upphafi
gagnkunnugur, og því viðeigandi
að gera honum nokkur skil nú við
þessi vegamót.
Um og upp úr 1950 hófst hér á
landi í smáum stíl notkun gagna-
vinnsluvéla, sem voru forverar
tölvunnar sem flestir þekkja
nokkuð. I þessar vélar þurfti að
nota pappír sérstakrar gerðar, eða
svokölluð samhangandi form.
Prentvél til að prenta þessi
form var ekki til á landinu og var
því allur pappír til þessara nota
fluttur inn. Var þetta oft bagalegt
þegar skyndilega þurfti á sér-
prentuðum formum að halda með
miklum íslenskum texta, og með
tilhcyrandi prófarkalestri.
Baldur sá fram í tímann og var
sannfærður um að hér væri verk
að vinna, brautryðjandastarf.
Þennan pappír ætti að prenta í
íslenskri prentsmiðju. Hann leit-
aði því til mín um upplýsingar og
samstarf, en á þessum árum hafði
ég nokkra sérþekkingu og reynslu.
Tókst með okkur hin besta sam-
vinna, sem þróaðist í vináttu og
gagnkvæma virðingu sem haldist
hefur gegnum árin.
Prentsmiðjan Oddi sem þá var
til húsa að Grettisgötu keypti til
landsins nýja og vandaða prentvél
sem hæfði vel islenskum þörfum.
Ekki var þetta þrautalaust því
þá voru innflutningshöft og
reyndist seinfengið leyfi til inn-
flutnings á þessari vél. En þraut-
seigja og lipurð Baldurs sigraði að
lokum.
Vélin kom og var sett upp og
þótti mikið gersemi, enda ekki
sést áður hér á landi vél sem gat
prentað í einni umferð þrjá liti og
báðum megin á pappírinn. Einnig
þurfti að nota aðrar mælieiningar
og meiri nákvæmni en hefðbundið
var í prentiðnaði.
í dag er þetta ekki lengur nýj-
ung, því nú eru komnar nokkrar
prentsmiðjur með afkastamiklar
vélar, en þessi þáttur Baldurs í
Odda sem brautryðjanda var
merkur og enn er þessi prentun
sem byrjaði smátt árið 1955 stór
hluti í prentsmiðjunni enda mun
hann hafa átt drjúgan þátt í að
gera Prentsmiðjuna Odda að einu
fullkomnasta prenthúsi landsins.
Hér er stiklað á stóru um náið
samstarf okkar Baldurs, en
mannsins á bak við starfið er mér
ljúft að minnast, að nokkru.
í brautryðjandastarfi, þar sem
þekking er takmörkuð, starfs-
reynsla lítil og byggja verður á
elju og bjartsýni er ekki mikið
tóm til að blanda geði, en ef færi
gafst þá settumst við niður og
ræddum vandamál dagsins og
stjórnunaraðferðir þeirra fyrir-
tækja sem okkur hafði verið trúað
fyrir.
í Baldri fann ég traustan og
gætinn mann, sem íhugaði hvert
skref. Nú er hann horfinn okkar
sjónum, en eftir stendur ævistarf
sem minnir á hann, og er vel borg-
ið í höndum nýrra stjórnenda. En
eins og hans var von er sá þáttur
vel undirbúinn, svo mun einnig
vera í hans nýju heimkynnum.
Fjölskyldu hans vottum við hjónin
innilega samúð.
Ottó A. Michelsen
Samleið okkar Baldurs Eyþórss-
onar forstjóra prentsmiðjunnar
Odda hf. var því miður ekki löng,
en kynni mín af honum voru góð.
Við höfðum verið málkunnugir
um alllangt skeið en smemma á
síðasta ári urðu samskipti okkar
mun nánari en fyrr. Einlæg
hvatning jafn reyiids manns og
Baldurs og vinsamlegur stuðning-
ur hans þegar ég var að feta inn á
hála braut bókaútgáfunnar var
mér geysilega mikils virði. Ekki
gleymi ég heldur föðurlegri um-
hyggju hans þegar útlitið var hvað
svartast í verkfalli bókagerðar-
manna síðastliðið haust.
Nú hefur óvænt dregið ský fyrir
sólu. Sá sem stofnaði Odda og var
þar í fyrirsvari í tæpa fjóra ára-
tugi verður ekki viðriðinn fleiri
jólabókaflóð. Skammri viðdvöl
hans hér á Hótel Jörð er lokið.
Prentlistarmenn hafa misst
dugandi mann úr röðum sínum og
vandamenn hans trautan vin.
Stærsta og fullkomnasta prent-
smiðjuhús landsins er veglegur
varði um stórhug hans, atorku og
framsýni.
Það er mikill sjónarsviptir að
Baldri í Odda. Hann var í senn
hressilegur og hreinskilinn, elsku-
legur og ákveðinn, þéttur á velli og
þéttur í lund.
Ég þakka hlýhug og lærdómsrík
kynni og færi ástvinum hins látna
innilegar samúðarkveðjur.
Ólafur Ragnarsson
Baldur Eyþórsson var ekki mað-
ur langra og hátíðlegra kveðju-
stunda. Hvorki var það vegna
kulda né kæruleysis, heldur hins,
að vinátta var honum orðum efri,
hafin yfir stund og stað, lönd og
höf, geymd en samt sílifandi og
varanleg, hvar sem hann var
staddur og hversu breið, sem víkin
var á milli vina. Það var venja
okkar að kveðjast með hinum
hversdagslega hætti, hvert sem
ferðinni var heitið. Ég er því
nokkuð efins í, hversu kærkomið
honum muni vera, að ég bregði út-
af venju á þessari hinni stærstu
kveðjustund með fögrum orðum
um mannkosti hans og ágæti, ekki
sízt með þá vissu í huga, hans og
mína, að fyrr eða síðar eigum við
góða endurfundi í vændum.
Sviðsljós var honum heldur
hvimleitt, reyndi að forðast það og
kunni lítt að meta hástemmt lof,
hvort sem var um sjálfan hann
eða raunar mannanna verk yfir-
leitt, sem honum fundust e.t.v.
ekki svo undursamleg eða fullkom-
in, að orð væri á gerandi. Hann
var sjálfum sér samkvæmur í
þessari afstöðu, og hef ég engum
manni kynnzt, sem bar dýpri og
sterkari lotningu fyrir því almætti,
þeirri huldu hönd, eins og hann
orðaði það oft sjálfur, sem búið
hefur mannfólkinu í hendur til að
varðveita og njóta, mikilleik, auð
og fegurð náttúrunnar. Frammi
fyrir þeirri tign varð hann upp-
hafinn, sæll og viðkvæmur. Þessa
miklu gjöf skynjaði hann af afli og
djúpri velþóknun og um leið af
flekklausu, einlægu þakklæti fyrir
að fá notið slíkra unaðsemda. Þeg-
ar inni var þröngt við starf og
skraf og eril athafnalífsins, leitaði
hugur hans ákaft á þær slóðir, þar
sem hann hafði búið sér friðsæl
afdrep í félagsskap við islenska
náttúru, í litlum kofa á bökkum
Hvítár við árnið og síðsumarkyrrð
í skjóli fjalla, eða austur á Stokks-
eyrarfjöru í litlu húsi við opið haf
og víddir til allra átta, yfir grös-
ugar sveitir til fjallahringsins og
út yfir brim og boða til heimahag-
anna í Vestmannaeyjum. Á þess-
um stað hygg ég, að honum hafi
liðið bezt, og hin síðari ár, þegar
við sátum og skröfuðum um lífið
og tilveruna, var það ævinlega, að
tal hans kom niður fyrr eða síðar
á Stokkseyri. Þar átti hann vini
góða í ríki náttúrunnar og þar
fann hann sætastan ilm úr jörð,
hvort sem var af gróðri sjávar á
skreipum skerjum eða grænum
grösum gróins lands. Þessari feg-
urð allri og undursamleika gaf
hann sig á vald með barnslegri að-
dáun og virðingu. Þá skynjaði
hann hvað skýrast nærveru þess
vinar, sem öllu stýrir, og þeirra
dýpstu sanninda, sem allir leita.
Baldur Eyþórsson var maður
mikill að vallarsýn, fríður sýnum,
fyrirmannlegur og gæfusamlegur,
svo að eftir var tekið. Hann var
hægur maður og kyrr í fasi og
framgöngu, stilltur vel og kurteis,
en svipmikill og skapstór, ef því
var að skipta. Hann var oftast al-
vörugefinn og athugull á svip í
dagsins önn, þótt lundin væri létt
og auðvelt að laða fram gáska og
gamanmál á góðri stund. Baldur
var vel gefinn maður, skýr og
skarpur, vinsæll og vel virtur af
öllum, sem til hans þekktu. Það
sem mér er e.t.v. eftirminnilegast
úr fari hans, er hin mikla hlýja,
umhyggja og traust, sem stafaði
af persónu hans allri, ekki aðeins í
garð vina og kunningja, heldur
allra sem til hans leituðu, ekki sízt
ef þeir áttu í vök að verjast.
Baldur Eyþórsson var að sumu
leyti sambland og fulltrúi tveggja
kynslóða, þeirrar sem nú er fyrir
nokkru gengin og var í ýmsu hans
fyrirmynd, og síðan þeirrar, sem
nú brýzt um á hæl og hnakka af
stórhug að byggja upp og færa
þjóðina fram á við í takt við öra
þróun nútímans. Mér sýnist, að í
Baldri muni hafa sameinazt hinir
beztu kostir þessara tvennu tíma.
Hann hófst af sjálfum sér, eigin
manndómi og orku til þess að
byggja upp risavaxið og vandað
fyrirtæki, Prentsmiðjuna Odda,
sem sögð er standa fyllilega jafn-
fætis, ef ekki framar, því sem bezt
gerist í nágrannalöndum okkar, og
gerði fyrstur manna íslenzka
prentlist að meiriháttar útflutn-
ingsvöru. Því stórvirki að byggja
yfir og vélvæða þetta fyrirtæki
eftir ýtrustu kröfum tókst honum
að ljúka áður en feigðin kallaði til
hans, og mátti ekki tæpara
standa.
Þeir rúmu tveir áratugir, sem
við vorum vinir, tel ég vera sér-
stakan kafla ævi minnar órjúfan-
lega tengdan minningum um
þennan mann, Ijúfum og lær-
dómsríkum minningum, sem ég fæ
ekki þakkað með fátæklegum orð-
um. Hitt get ég auðveldlega sagt,
að hafi hann einhverja lærdóma
dregið af langri viðkynningu og
vináttu við mig, þá er hitt marg-
falt stærra og dýrmætara, sem
hann miðlaði mér með næstum
föðurlegri umhyggju og einlægni
af sjáifum sér og sínum hugar-
heimi kærleika og manndóms.
Baldur var og taldi sig sjálfan
vera mikinn gæfumann, og ræddi
hann um sína hagi, var það oftast
með þakklátum huga til forsjónar-
innar fyrir meðbyr og farsælleg
málalok heldur en hitt, sem á móti
blés. Um það hafði hann engin orð
eða fá. Hann átti mannvænlegan
hóp barna og tengdabarna og naut
alla tíð ástríkis þeirra og virð-
ingar. Lífsförunautar hans á fyrra
og síðara æviskeiði voru vandaðar
og vel gerðar konur, sem bjuggu
honum fögur heimili, eins og sagt
er, og reyndust honum vel í hví-
vetna.
Baldur Eyþórsson hafði það
veganesti og þroska, að ekki þarf
að efast um viðtökur, þar sem
hann er nú kominn.
Við Sigríður sendum allri fjöl-
skyldu hans hugheilar samúð-
arkveðjur. Blessuð sé minning
hans.
Stefán Hilmarsson
í dag verður vinur minn um ára-
tugaskeið, Baldur Eyþórsson —
Baldur í Odda — eins og við
nefndum hann í daglegu tali, lagð-
ur til hinstu hvíldar á 65. afmæl-
isdegi sínum. Baldur var sonur
hjónanna Eyþórs Þórarinssonar f.
í Fossi í Mýrdal, lengi verkstjóri
og birgðavörður hjá Vita- og hafn-
armálaembættinu, fyrst í Vest-
mannaeyjum, en þar hafði Eyþór
gegnt verzlunar- og skrifstofu-
störfum að loknu námi í Kennara-
skólanum (3ja bekk vorið 1909), og
síðan í Reykjavík. Að loknu æfi-
starfi, sjötugur að aldri, hóf hann
skrifstofustörf hjá Alþýðuflokkn-
um í Reykjavík og gegndi þeim af
ógleymandi elju og eldmóði til
endadægurs. Eyþór gleymist
aldrei þeim, er höfðu af honum
kynni. Móðir Baldurs og eiginkona
Sjá einnig á bls 27.