Morgunblaðið - 21.12.1982, Blaðsíða 36

40
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. DESEMBER 1982
Þorvaldur Garðar Kristjánsson:
Sýndarmennsk-
unni verður að linna
Stefnulaus kákaðgerð
Enn á ný stöndum við frammi
fyrir einum af hinum svokölluðu
efnahagsaðgerðum hæstvirtrar
ríkisstjórnar. Aðgerðir þær sem
frumvarp það sem við nú ræðum,
fjallar um, eru sama marki
brenndar og fyrri aðgerðir hæst-
virtrar ríkisstjórnar. Hér er um
að ræða stefnulausar kákaðgerðir
eins og áður. Sum efnisatriði
þessa frumvarps stefna í öfuga
átt, en önnur gætu verið til bóta,
ef þau væru liður í heildarstefnu í
efnahagsmálunum. Efnahagsað-
gerðirnar, skv. þessu frumvarpi,
eru því í heild vita gagnslausar og
til frambúðar raunar til tjóns,
eins og allar kákaðgerðir reynast í
þessum efnum. Þetta sjá þeir, sem
sjá vilja. En öllu má nafn gefa.
Utanrkisráðherra gefur þessum
efnahagsaðgerðum einkunnina: of
seint, of Htið.
Það er nú borin von að núver-
andi ríkisstjórn ráði nokkra bót á
verðbólguvandanum. Meðan ríkis-
stjórnin var kokhraust, juku allar
aðgerðir hennar til lengdar á
glundroða og óvissu í efnahags-
málunum. Á þessu verður engin
breyting nú, þegar ríkisstjórnin er
að falli komin. En meðan ríkis-
stjórnin situr, ber hún ábyrgðina.
Öllu máli skiptir því hvað við tek-
ur.
Það er engin skyndilausn eða
töfrabrögð, sem beitt verður til
lausnar verðbólguvandanum. Það
væri óraunhæft og ábyrgðarlaust
að halda slíku fram. Hins vegar
þýðir það ekki að stjórnvöld eigi
að draga fæturna í efnahagsað-
gerðum til lausnar vandanum.
Þvert á móti þarf að láta hendur
standa fram úr ermum og skjótra
viðbragða er þörf. Fyrst af öllu
þurfa stjórnvöld að fóta sig á
verðbólgufluginu. Það verður að
vera umþóttunartími til aðgerða.
Skammtímaráðstafanir þurfa því
að koma til, svo að verðlag hækki
ekki né kaupgjald, svo og láns-
kjaravísitala og vextir og enn-
fremur fiskverð, svo nokkrir
veigamiklir þættir í slíkri verð-
stöðvun séu nefndir. Með slíkum
skammtímaráðstöfunum væri
kostnaði atvinnurekstrarins hald-
ið í skefjum. Hins vegar yrði að
viðhalda kaupmætti launa með
lækkun eða afnámi vörugjalds og
lækkun sölu- og innflutnings-
Þorvaldur Garðar Kristjánsson
gjalda eftir því sem með þyrfti. Á
móti slíkum tekjumissi ríkissjóðs
kæmi lækkun á útgjöldum ríkis-
sjóðs. Þá er nauðsynlegt að útlán
banka og sparisjóða verði tak-
mörkuð eftir því sem þarf til
stuðnings aðgerðum til þess að
halda verðlagi stöðugu.
Arangur af „niður-
talningu“
En hversu vel sem slíkar
skammtímaráðstafanir væru
hugsaðar og hversu vel sem þær
væru framkvæmdar, væru þær
vita gagnslausar, ef þær væru ekki
liður í síðari ráðstöfunum eða
langtímaaðgerðum, sem lúta að
þeim þáttum þjóðarbúskaparins,
þar sem er að finna frumorsakir
verðbólguþróunarinnar sem
stjórnvöld hafa á valdi sínu að
ráða bót á. Það er ekki hægt að
stöðva verðbólguna með lagaboð-
um eða reglugerðarákvæðum
nema um skamman tíma eða í
nokkra mánuði. Slikur varnar-
garður getur ekki verið nema til
bráðabirgða. Ef honum er ætlað
að standa lengri tíma, fer svo, að
þrýstingur hinnar uppsöfnuðu
verðbólgu á stöðvunartímabilinu
verður svo mikill, að flóðalda
verðbólgunnar sópar burt varn-
argarðinum og æðir áfram óstöðv-
andi, svo að vandinn verður meiri
en nokkru sinni fyrr. Það er þetta
sem skeður við framkvæmd á
hinni svokölluðu niðurtalningar-
aðferð, sem ríkisstjórnin beitir
sem viðnámi gegn verðbólgu og
Framsóknarmenn telja sig vera
höfunda að. Við höfum séð árang-
urinn af niðurtalningu verðbólg-
unnar svo ekki verður um villst.
Það er ekki hægt að setja lög
sem fyrirskipa að verðbólgan skuli
lækka, frekar en að fyrirskipa að
þjóðarframleiðslan skuli aukast,
þjóðartekjurnar vaxa og hagsæld
aukast. Mér kemur í hug í þessu
sambandi atvik, sem skeði fyrir
allmörgum árum. Það var komið
langt fram á vetur og framundir
vor og steinbíturinn var tregur
fyrir vestan. Það var alvara á
ferðum, þegar þessi bjargvættur
Vestfirðinga, steinbíturinn, gekk
ekki á miðin sem skyldi. Gárungi á
Þingeyri sendi mér hraðskeyti
svohljóðandi: Viltu flytja þegar í
stað þingsályktunartillögu, sem
fyrirskipar steinbítnum að ganga
strax á miðin. Hér var á ferðinni
maður, sem hafði gott skopskyn.
En Framsóknarmönnum er fyrir-
munaður sá eiginleiki. í því er
fólginn mismunurinn á niðurtaln-
ingaraðferðinni og steinbítsað-
ferðinni.
Skammtímaráðstafanir verða
að vera sniðnar að langtímaráð-
stöfunum, sem á eftir fara. Megin-
atriðið er því fólgið í langtíma-
ráðstöfunum. Þær miða að kerf-
isbreytingu til að fjarlægja það
sem vandanum veldur. Þetta þarf
að gerast með víðtækum aðgerð-
um, svo sem með nýrri skipan
ríkisfjármála, nýrri skipan launa-
mála og eflingu frjáls markaðs-
kerfis.
Ríkið stærsta
eyðsluhítin
Ekki er það fátitt að eyðslunni
sé kennt um þann vanda sem nú
steðjar að í efnahagsmálunum.
Það er talað um, að einstakl-
ingarnir eyði of miklu, stéttirnar
og hagsmunahópar eyði of miklu
og þjóðin eyði of miklu. En það er
sjaldnar talað um þann aðila í
þessu sambandi, sem mestu eyðir,
eða ríkið sjálft. Að vísu er talað
um skattalækkanir eða þörfina á
því að lækka skatta. En við það
situr. Skattarnir hafa svo sannar-
lega ekki lækkað þrátt fyrir allt
talið um þörfina á því. Meðan ekki
er skapaður grundvöllur fyrir
skattalækkun, verður ekki af því
að hún verði framkvæmd. Að vísu
taia menn um sparnað í ríkis-
rekstrinum og það er að sjálfsögðu
góðra gjalda vert. En frómar óskir
í þeim efnum stoða lítt nema
gagngerð endurskipulagning og
kerfisbreyting eigi sér stað. Draga
verður úr útgjöldum ríkisins með
því að færa verkefni frá ríkinu til
sveitarfélaga og einstaklinga og
með auknu aðhaldi í ríkisfjármál-
um almennt. Þar munar mestu um
fjárfrekustu málaflokkana, svo
sem annars vegar heilbrigðis- og
tryggingamál og hins vegar
menntamál. Mikilvægi heilbrigð-
is- og tryggingamála verður ekki
um deilt. Það er svo, að heilsufar
þjóðarinnar er fyrir öllu og að all-
ir hafi öryggi við að búa. Og ekk-
ert er mikilvægara einni þjóð en
menntun þegnanna. Ekki á þetta
sizt við okkur íslendinga, sem eig-
um allt undir atgervi hvers og eins
einstaklings til þess að geta haldið
uppi okkar sjálfstæðu tilveru sem
þjóðar. Allir vilja gera allt sem
mögulegt er fyrir þessi málefni.
En einmitt vegna eðlis þessara
mála erum við í sérstakri hættu á
því að ofgera þar í einstökum efn-
um og sjást ekki fyrir, án þess að
viljinn til góðs skili árangri sem
skyldi. Viðfangsefnið er að koma á
þeirri skipan, sem minnkar út-
gjöld án þess að gengið sé á þá
þjónustu sem veitt er.
Það stoðar ekki lengur, að verð-
bætur á laun séu þeim eiginleikum
gæddar, að þær hækki því meir
sem kostnaður aðfanga í þjóðar-
búið eykst og minna verður til
skiptanna að öðru jöfnu. í stað
þess verður að virða þá staðreynd,
að afrakstur þjóðarbúsins segir til
um það hvað til skiptanna er á
hverjum tíma og verðbætur á laun
verði því að taka mið af þjóðar-
tekjum.
Útvegur er
undirstaðan
Ekki má lengur láta reka á reið-
anum alla viðleitni til mótvægis
við verðlagssveiflur sjávarafurða
á erlendum mörkuðum. Undan-
bragðalaust verður að ráðstafa
hluta verðlagshækkana til að
mæta verðlagshækkunum eftir því
sem með þarf til að jafna sveiflur
á verði sjávarafurða. Vegna mik-
ilvægis sjávarútvegsins sem und-
irstöðuatvinnuvegar þjóðarinnar
er hér ekki einungis um að ræða
nauðsyn þessarar atvinnugreinar
sjálfrar, heldur líka skilyrði þess,
að viðunandi stöðugleiki fáist í
hagkerfi landsins i heild. Þess
vegna verður að tryggja, að Verð-
jöfnunarsjóður fiskiðnaðarins geti
leyst það hlutverk, sem honum var
upphaflega ætlað, eða aðrar ráð-
stafanir verði gerðar að jafngildi
þess.
Tími er að linni aðferðinni, sem
við höfum búið okkur til við
ákvörðun fiskverðs. Það gengur
ekki lengur og hefir raunar aldrei
verið vit í að ákveða fiskverð án
tillits til markaðsverðs afurðanna,
en kalla jafnframt á gengislækkun
til að gera verðlagsákvörðunina að
formi til raunhæfa. Gengislækk-
unin hefir siðan leitt af sér verð-
lagshækkanir sem lagðar hafa
verið til grundvallar kauphækk-
unum launafólks, sem gert hafa
fiskverðshækkun óhjákvæmilega
til jöfnunar kjara sjómanna og
landverkafólks. Og þannig hefir
mátt taka hvern hringdansinn af
öðrum. Kerfið hefir verið býsna
haglega gert til slíkra nota. En nú
er komið að leiðarenda. Verð-
ákvörðunar- og sölukerfi sjávar-
afla og fiskafurða verður að
endurskipuleggja.
Gjafavörur í miklu úrvali.
-Gleðileg jól-

Húsgagna og gjafavöruverslun
<CkAft'iA Hamraborg 12 - Kópavogi
ll IU Sími 46460
Sendum í póstkröfu

Verðlaunabækur
Norðurlandaráðs
eru góðar...
Þrælaströndin
eftir danska verðlaunaskáldið Torkild Hansen
Þrælaströndin er önnur bókin í bókaflokki Torkild Hansen um þrælahald
og þrælasölu. Fyrsta bókin sem kom út á síðasta ári heitir Þrælaskipin
og sú síöasta er kemur væntanlega út á næsta ári ber nafniö Þrælaeyjan.
Þessi bókaflokkur hefur vakiö mikla athygli og hiaut höfundurinn Bók-
menntaverölaun Noröurlandaráðs fyrir þessar bækur 1971.
Torkild Hansen hefur hlotiö einróma lof fyrir bækur sínar, m.a. hlotiö
Gullna lárviöarsveig danskra bókaútgefenda og þriggja ára ríkisstarfslaun
fyrir vinnu aö sögulegum bókmenntaverkum.

r
i