Morgunblaðið - 12.05.1983, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 12. MAÍ 1983
65
Ljósmyndir
— málverk
Myndlíst
Valtýr Pétursson
f vesturhluta Kjarvalsstaða eru
nú tvær sýningar, önnur í hefð-
bundnum listsýningarstíl, það er
að segja: Málverk og vatnslita-
myndir, hin hefur að bjóða ljós-
myndir og er á gangi fyrir framan
Vestursalinn.
Það er ungur Reykvíkingur, Páll
Reynisson, sem sýnir þarna ljós-
myndir, en hann hefur stundað
nám í Svíþjóð í ljósmyndun og er
nú starfandi við sjónvarpið. Hann
beitir hefðbundnum aðferðum við j
sumar af þessum ljósmyndum, við
aðrar fer hann nokkuð óvenju-
legar leiðir. Sumar þessar myndir
eru gerðar eftir fleiri en einni
plötu, og koma þá í ljós ýmiss
tæknibrögð, er ljósmyndarinn
sjálfur hefur útskýrt, og verður
það ekki endurtekið hér. Þetta eru
laglegar ljósmyndir, þær eru fáar
komi það fyrir, að allt falli í ljúfa
löð og sérstaklega á þessi að-
finnsla við um litameðferð Guð-
mundar Karls, sem stundum nær
hvergi tilgangi sfnum. Samt ætla
ég að benda á það, sem mér varð
geðfelldast á þessari sýningu, en
það voru no. 15 (olíumynd), no. 37
og 53, báðar vatnslitamyndir. Eins
og sjá má af þessum lfnum, er ég
ekki mjög hrifinn af þesari sýn-
ingu í heild, og raunverulega hef
ég ekki miklu við þetta að bæta.
Samt langar mig til að ítreka það
hér, að stíltegundin skiptir ekki
máli um það, hvort gott eða lélegt
listaverk verður til. Hvort menn
mála fíguratíft eða abstrakt er
ekkert atriði. Það er litsjónin,
myndbyggingin og túlkun hvers og
eins, sem ræður úrslitum. Lista-
verkið verður metið og virt eftir
þeim frumatriðum, og þegar þessa
þætti vantar eða þeir falla í
skuggann af yfirborðsþokka og
sætum litum, vantar það sem við á
að éta, eins og sagt er.
Myndlíst
Valtýr Pétursson
Guðmundur Karl Ásbjörnsson við eitt af málverkum sfnum.
og fara vel þarna á ganginum.
Einkum og sér í lagi var það ein
mynd, sem mér fannst bera af á
þessari sýningu, en það var No. 15
„Dagar og nætur", einnig varð
mér minnisstæð mynd No. 4.
„hvítt tré“. Sumt er þarna í lit og
annað í litum, ekki get ég að því
gert, en mikið finnst mér alltaf
ljósmyndin skila sér best, þegar
hún er látin segja sína sögu á sem
ljósastan hátt án allskonar kúnsta
sem á stundum eiga lítið eða ekk-
ert erindi við sjálft myndefnið.
Guðmundur Karl Ásbjörnsson
er með sýningu á verkum sfnum f
Vestursal. Þarna eru hvorki meira
né minna en 95 myndir til sýnis,
megnið af því vatnslitamyndir og
svo nokkrar olíumyndir. Guð-
mundur Karl hefur oft verið þátt-
takandi á sýningum hér og haldið
einkasýningar. Hann er verserað-
ur í fræðunum og hefur víða farið
og dvalið löngum erlendis. Hann
er fyrst og fremst landslagsmál-
ari, hvort heldur hann stundar
olíumálverk eða brúkar vatnsliti.
Hann heldur sig við hefðbundnar
aðferðir í báðum tilfellum, og væri
ekki ósanngjarnt að benda á nokk-
uð mikil áhrif frá Ásgrími heitn-
um Jónssyni í sumum verka hans,
en Ásgrímur var meistari á sínu
sviði og því ekki fráleitt, að það
komi fyrir, að áhrif af myndgerð
hans sjáist í verkum þeirrar
kynslóðar, sem tók myndgerð hans
í arf. Það er svo álitamál, hvort
Guðmundur Karl hafi grætt nokk-
uð á þessum viðskiptum.
Þetta er afar venjuleg sýning í
flestum atriðum. Guðmundur
Karl er ekki mjög frumlegur lista-
maður að mínu mati, og verk hans
segja mér ekki mikil tíðindi. Það
koma að vísu þarna kaflar, sem
segja mætti um, að væru snarpir
sprettir, en það er eins og oftar
Nýútskrifaður leikhópur Nemendaleikhússins.
Tíminn líður í hring
Leiklist
Jóhann Hjálmarsson
Nemendaleikhúsið, Leiklistarskóli
íslands:
MIÐJARÐARFÖR
eða innan og utan við þröskuldinn
eftir Sigurð Pálsson.
Leikstjóri: Hallmar Sigurðsson.
Leikmynd og búningar: Gretar
Reynisson.
Lýsing David Walters.
„Ég geng í hring/ í kringum
allt sem er,“ orti Steinn Stein-
arr. Þessi orð gerir leikhópur
Nemendaleikhússins að sínum.
Sigurður Pálsson lætur ósk
segja: „Tiftinn líður í hring og
þetta er allt í þykjustu." Líka er
minnt á guðinn “sem dreymir
okkur sem lifurn."
Steypuhrærivél undir mál-
verki af Jóni Sigurðssyni og
fleiri merkum mönnum dregur
úr hátíðleikanum, hinum oft og
tíðum upphafna skáldskap sem
Sigurður Pálsson ber á borð.
Textinn er ljóðrænn og stundum
fullgilt ljóð, en hversdagslegar
orðræður eru þó áberandi. Sig-
urður Pálsson stundar mjög
orðaleiki í ljóðum sínum; það
gerir hann einnig í Miðjarðarför.
Efnislega er í Miðjarðarför
lýst ýmsu því sem einkennir
ungt fólk i leit að einhverju.
Leikritið hefst á leit og endar í
óvissu, m.a. er sýnd martröð
vímugjafa sem leiða tortím-
ingar. Það er að vísu hægt að
gera sér tildundurs að ráða tákn
leikritsins og freista þess að
túlka hvað höfundurinn á við
með einstökum atriðum. Mestu
skiptir að allt er gert í anda til-
rauna; bygging verksins snýst
vissulega um ferðalag með nið
hafs í fjarska ásamt ýmsum öðr-
um hljóðum, en það eru hinar
myndrænu smámyndir sem
verkið stendur og fellur með.
Margt gerðu hinir ungu leik-
arar vel í þessari sýningu, enda
góður hópur á ferð eins og dæm-
in sanna: Prestsfólkið og Sjúk
æska. En maður hafði það á til-
finningunni að höfundurinn
gengi of langt í tilraunum sín-
um, ekki síst vegna þess hve ein-
hæfar þær eru. Hvað sem les
fragmentaire líður: „Hið smáa
gegn hinu stóra“ eins og höfund-
urinn kemst að orði.
Þessi sýning var um margt at-
hyglisverð og gæti orðið betri
með markvissari vinnubrögðum
höfundar. Leikstjórinn Hallmar
Sigurðsson kom dyggilega til
móts við höfundinn. Sama er að
segja um Gretar Reynisson og
David Walters, en samvinna
þeirra var með ágætum. Sér-
stakiega þótti mér ljósbeiting
kunnáttusamleg.
Sá hópur sem nú útskrifast úr
Leiklistarskóla íslands og túlk-
aði að þessu sinni unglinga, for-
eldra og utangáttaverur hefur á
heillavænlegan hátt sett svip
sinn á liðið leikár. Þau eru Edda
Heiðrún Backman, Eyþór Árna-
son, Helgi Björnsson, Kristján
Franklín Magnús, María Sigurð-
ardóttir, Sigurjóna Sverrisdóttir
og Vilborg Halldórsdóttir.
Sýning Sveins
Sveinn Björnsson hefur verið
stórtækur í málverkinu, allt frá
því hann hætti á togurum hér á
árunum og fékk sér starf, sem
gerði honum fært að stunda
málverkið jafnhliða brauðstrit-
inu. Hann byrjaði mjög vel, og
mér er í fersku minni myndir
Sveins, er hann gerði í frítímum
sínum frá fiskiríi og navigation.
Þær voru að vísu misjafnar, en
sumar þeirra vottuðu um ótví-
ræða hæfileika. Svo liðu stundir,
og það gekk á ýmsu í málverki
Sveins. Um tíma hélt maður að
hann hefði bókstaflega misst öll
tök á málverkinu, en svo fór
jafnt og þétt að rofa til hjá
Sveini. Nú hefur hann efnt til
sýningar í Austursal á Kjar-
valsstöðum, og enn er þó nokkur
sjógangur í verkum Sveins. Enda
þótt hér sé nokkuð misjöfn sýn-
ing á ferð, má finna það besta, er
Sveinn hefur látið frá sér fara á
þessari sýningu, að mínum dómi.
Ég fæ ekki betur séð en mikil
tíðindi hafi gerst með Sveini
Björnssyni. Hann heggur stórum
og hefur hreinsað mikið til á
litaspjaldi sínu. Hann er sá af
listamönnum okkar, sem fer
einna sérstökustu leið í mynd-
gerð sinni, og það mætti segja
mér að unga fólkið sem heldur
sig við hið svokallaða nýja mál-
verk, muni finna sálufélaga í
Sveini, en samt hefur Sveinn
þann vinning að hann hefur
margra ára reynslu og tækni að
baki sér, og einmitt þess vegna
kemur hann skilaboðum sínum
svo miklu betur í höfn en marg-
ur af þeim yngri, sem sniðgengið
hafa tæknimenntun og halda sig
oft á tíðum merkilegri en efni
standa til. Hafi nokkur maður
málað í expressionískum anda
hér á landi, er það Sveinn
Björnsson. Og hann er ekkert að
tvínóna við hlutina. Sýning
Sveins er bæði hressileg og lif-
andi, þrátt fyrir það sem miður
fer, en það kemur sannarlega
fyrir á stundum hjá Sveini. Sem
sagt: Þetta er nokkuð misjöfn
sýning, en það besta þarna er af
þeim gæðaflokki, að sjaldséð er
hér á landi. Máli mínu til stuðn-
ings vil ég benda á nokkur verk,
þar sem Sveini hefur tekist að
skapa það gott málverk, að það
kemur manni á óvart. Þessi verk
eru öll olíumálverk, en það eru
nokkrar teikningar og einnig
vatnslitamyndir á þessari sýn-
ingu. Ég verð að taka það fram
strax, að hinar risastóru myndir
Sveins finnst mér hvergi nálgast
þau verk sem ég tel hér upp: nr. 2
Sjálfsmynd, magnað verk, nr. 9,
nr. 19, eitt besta verk á sýningu
Sveins, og nr. 25, 37, 44, sem ber
af stóru verkunum. Nr. 49, 58 og
Bréf til þín, nr. 32. Allt eru þetta
merkileg verk, sem bera Sveini
ágætt vitni sem málara. Teikn-
ingar Sveins eru nokkuð sér á
báti og ekki komast þær eins inn
að mér og þau verk sem ég hef
hér bent á. Sama er um vatns-
litamyndirnar að segja. Þær eru
afar misjafnar og hafa ekki
sama litakraft og það sem hann
vinnur í olíu.
Sveinn Björnsson er feikna-
lega afkastamikill málari, þegar
þess er gætt, að hann er fullan
vinnudag í öðru starfi, jafnframt
því að mála eins og hann gerir.
Hann er skáldlegur myndlistar-
maður sem sér hlutina í per-
sónulegum óraunsæjum heimi.
Það er hans eigin heimur og er
ekki fenginn að láni frá öðrum.
Þegar honum tekst að hemja lit
og hugmyndaflug, gerir hann
góða hluti, en hann á það til að
koma með skammtinn ósoðinn,
ef svo mætti að orði kveða.
Það eru hundrað verk á þess-
ari sýningu Sveins, og það fer
ekki framhjá neinum, sem skoð-
ar þessa sýningu vel, að þarna
fer maður, sem hefur orðið að
berjast fyrir hverju einasta
verki, sem hann lætur frá sér
fara. Með þessari sýningu virðist
mér Sveinn ná mjög sterkri að-
stöðu í íslenskri myndlist og að
lokum vil ég undirstrika að þessi
sýning er viðburður þrátt fyrir
þá augljósu annmarka sem á
henni eru.