Morgunblaðið - 19.06.1983, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. JÚNÍ 1983

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsmgastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 230 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 18 kr. eintakiö.
Hugrakkur
páfi á ferö
Ferð Jóhannesar Páls páfa
II til ættjarðar sinnar,
Póllands, árið 1979 varð til
þess að vekja sjálfstraust
meðal pólskrar alþýðu and-
spænis ómannúðlegu valdi
kommúnistastjórnarinnar.
Ári síðar efndu verkamenn í
Gdansk til verkfalla, Sam-
staða varð til. Ógleymanleg er
myndin af verkamönnunum
þar sem þeir krjúpa í bæn á
úrslitastundu í baráttu sinni
eða af Lech Walesa haustið
1980 að rita undir samkomu-
lag við stjórnvöld með penna
er bar mynd Jóhannesar Páls
páfa II. Eftir að herlögin voru
sett í desember 1981, Sam-
staða bönnuð og foringjar
hreyfingarinnar sem taldi 10
milljónir félagsmanna settir á
bak við lás og slá, hélt kaþ-
ólska kirkjan í Póllandi áfram
að hvetja til viðræðna milli
herstjórnarinnar og alþýðu
manna. Herstjórnin hefur
hingað til hafnað öllum kröf-
um kirkjunnar um slíkar við-
ræður og haft óskir hennar
um endanlegt afnám herlaga
og almenna náðun pólitískra
fanga að engu.
Nú er Jóhannes Páll páfi II
að nýju á ferð um Pólland.
Fyrir komu hans var Lech
Walesa settur undir strangt
eftirlit öryggisvarða og her-
stjórnin lét eins og hann fengi
ekkert tækifæri til að hitta
páfa. í þeirri afstöðu kom
fram sá vilji Wojciech Jaruz-
elski, hershöfðingja, að reyna
að nýta heimsókn páfa stjórn-
inni einni til framdráttar, með
komu páfa væri hann í raun að
leggja blessun sína yfir her-
stjórnina, hann væri opinber
gestur hennar. 1979 jók páfinn
sjálfstraust alþýðu manna,
1983 átti hann að sýna fólkinu
að það yrði að sætta sig við
herstjórnina. Þessar vonir
Jaruzelski urðu að engu strax
á fyrsta degi heimsóknarinnar
á fimmtudag. Páfinn kom alls
ekki sem hlutlaus gestur og
eftir fyrstu ræðu hans gengu
nokkrir tugir þúsunda manna
um götur Varsjár, vottuðu
Samstöðu hollustu og lýstu
andstöðu við herstjórnina.
Voru það fjölmennstu mót-
mæli gegn herlögunum síðan
þau voru sett fyrir 18 mánuð-
um.
Eftir að páfi hafði hvatt til
þess að stjórnvöld virtu sam-
komulagið við verkamenn frá
1980 og ítrekað þá skoðun kaþ-
ólsku kirkjunnar að pólska
herstjórnin eigi ekki að kúga
þjóðina með valdi heldur leita
þjóðarsáttar með viðræðum
við fulltrúa Samstöðu, setti
hann fram þá ósk í einkavið-
ræðum við Jaruzelski, að Lech
Walesa fengi að ganga á sinn
fund. Og herstjórarnir létu
undan, fundur páfa og Walesa
verður líklega nú um helgina.
Með honum eru vonir her-
stjórnarinnar um einhliða við-
urkenningu á valdi hennar
gerðar að engu, því að enginn
efast um táknrænt gildi þess
að páfi og Walesa hittist. í
kjölfar mótmælagöngunnar
miklu á fimmtudag mun páfi
blessa þann mann sem orðið
hefur tákn frelsisbaráttu
pólsku þjóðarinnar.
En Jóhannes Páll páfi II
hefur stigið stærra skref.
Fréttir herma að hann hafi
lýst því yfir að Pólverjar eigi
að skapa sér stöðu milli aust-
urs og vesturs og þær ráðstaf-
anir verði gerðar sem tryggja
eðlileg samskipti þjóðarinnar
við vestræn ríki að nýju. Þessi
orð páfa eru skýr viðvörun til
Kremlverja. í þeim felst
hvatning um að Pólverjar
hristi af sér hlekki heims-
kommúnismans. En sú „afsök-
un“ hefur verið færð fyrir
herlögum í landinu, að þau séu
þó betri en sovéskt hernám
eða bein íhlutun sovéska hers-
ins sem Austur-Þjóðverjar
máttu þola 1953, Ungverjar
1956, Tékkóslóvakar 1968 og
Afganistar síðan um jólin
1979.
Jóhannes Páll páfi II er
Astæða er til að óska Þjóð-
viljamönnum til ham-
ingju með það hve þeir
gleymdu 30 ára afmæli upp-
reisnarinnar í Austur-Þýska-
landi 17. júní 1953 á eftir-
minnilegan hátt — og þá ekki
síst Svavari Gestssyni, for-
manni Alþýðubandalagsins,
sem sjálfur skrifaði forystu-
grein Þjóðviljans 17. júní síð-
astliðinn, svona til hátíðar-
brigða. Hefðu örlög Austur-
Þjóðverja þó átt að vera Svav-
ari ofarlega í huga, þar sem
hann naut gistivináttu þeirra
um árið, eða Hjörleifi Gutt-
ormssyni sem var í forystu
kommúnista frá íslandi í
Austur-Þýskalandi og ritaði
þaðan langar skýrslur um það
sem sósíalistar á íslandi gætu
lært af skoðanabræðrunum
meðal hugrökkustu manna
sem nú eru uppi og orð hans
berast til heimsins alls. Hann
flytur mál sitt af þeim trúar-
lega styrk sem ekkert fær bug-
að. Hræðsla ofbeldisaflanna
við mátt hans varð öllum ljós
þegar þau gerðu út launmorð-
ingja gegn honum á Péturs-
torginu í Róm. Páfi veit hverja
áhættu hann tekur, en sú vitn-
eskja er honum síður en svo
fjötur um fót. Póllandsferð
páfa að þessu sinni vekur ekki
aðeins nýja von meðal sam-
landa hans og trúbræðra held-
ur um víða veröld. Von um
óttalaust frelsi en það er ein-
mitt forsenda varanlegs friðar
að hún fái að rætast.
fyrir austan tjald. En þessi
„gleymska" Þjóðviljans, þessi
kaldranalega þögn, var
mælskari vitnisburður um
hugarfar kommúnista en allt
sem í blaðinu stóð 17. júní.
„Sú kemur tíð“ hét hátíðar-
grein Svavars Gestssonar. Þar
var boðuð kenningin um varn-
arleysi íslands, sem gæti hafa
verið hönnuð af hugmynda-
fræðingum Varsjárbandalags-
ins, og stefna í innan-
landsmálum, sem endurspegl-
ar „pólska leið“ Alþýðubanda-
lagsins í efnahagsmálum. Það
er „þjóðfrelsið" í Austur-Evr-
ópuríkjunum, Víetnam, Kam-
bódíu, Yemen, Eþíópiu, Nicar-
agúa og á Kúbu sem á að koma
á íslandi samkvæmt boðskap
formanns Alþýðubandalagsins
17. júní 1983.
Þjóðviljinn og
Austur-Þýskaland
! Reykjavíkurbréf

Tugþúsundir Reykvíkinga sóttu þjóóhátíð ( miðborginni 17.júni.
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
Sölumennska
í pólitík
Sigur fhaldsflokksins og Mar-
grétar Thatchers í þingkosningun-
um í Bretlandi hefur að vonum
vakið bæði athygli og umtal.
Áhugamenn um stjórnmál velta
því fyrir sér, hvort þau úrslit svo
og niðurstaða þingkosninganna í
V-Þýzkalandi í vetur bendi til
þess, að hægri sveifla gangi yfir
Evrópu um þessar mundir. Aðrir
telja skýringuna á kosningasigri
Thatchers einfaldlega þá, að styrk
stjórn hennar í Falklandseyja-
stríðinu hafi tryggt henni endur-
kjör. Hvað sem um slíkar vanga-
veltur má segja er það að verða
deginum ljósara, að eitt einkennir
sigursæla stjórnmálamenn á
Vesturlöndum öðru fremur: þeir
eru góðir sölumenn í pólitík.
Fjölmiðlabylting samtímans
veldur því, að stjórnmálaleiðtogar
þurfa að búa yfir annars konar
hæfileikum en áður var. Sú krafa
er fyrst og fremst gerð til þeirra,
að þeir eigi auðvelt með að koma
stefnumálum sínum til skila til al-
mennings í gegnum fjölmiðla.
Stjórnmálamaður, sem býr ekki
yfir þessum hæfileikum er í mikl-
um vanda staddur, þótt hann hafi
að öðru leyti allt það til brunns að
bera, sem prýða má þjóðarleið-
toga.
Þau eiga það sameiginlegt, Ron-
ald Reagan, Bandaríkjaforseti, og
Margrét Thatcher, að þeim er
einkar lagið að tala við fólk í gegn-
um fjölmiðla. Þau tala á þann veg,
að maðurinn á götunni skilur,
hvað þau eru að segja. í kosn-
Laugardagur 18. júní
ingabaráttunni í Bretlandi mun
Margrét Thatcher hafa lagt alveg
sérstaka áherzlu á að nota einföld
orð og orðasambönd yfir flókin
hugtök. Raunar hefur þetta verið
einkenni á málflutningi hennar
alla tíð frá því hún vann kosn-
ingarnar í Bretlandi 1979 og tók
við embætti forsætisráðherra.
Þeir, sem fylgjast með stjórn-
málabaráttunni í Bandaríkjunum
að einhverju ráði, vita, að þessi
hæfileiki að koma stefnumálum og
stjórnvaldsaðgerðum til skila til
almennings á einföldu og vel skilj-
anlegu máli, er einhver mesti
styrkur núverandi Bandaríkjafor-
seta, og er líklega ein helzta skýr-
ingin á velgengni hans í pólitík.
Með öðrum orðum: þessir tveir
þjóðarleiðtogar eru góðir sölu-
menn pólitískra hugmynda, að-
gerða og stefnumála.
Röng ákvörðun
Þessi þáttur í stjórnmálabar-
áttu nútímans á Vesturlöndum er
gerður að umtalsefni hér vegna
þess, að sú ákvörðun núverandi
ríkisstjórnar að kalla þingið ekki
saman nú, er vísbending um að
ráðherrarnir skilji ekki, að öflug
upplýsingamiðlun til almennings
er orðin einn veigamesti þátturinn
í stjórnmálaátökum okkar tíma.
Núverandi ríkisstjórn tók við
versta búi, sem nokkur ríkisstjórn
hefur tekið við frá lýðveldisstofn-
un, ef ekki í hálfa öld. Hún hefur
orðið að grípa til harkalegri að-
gerða, en nokkur önnur ríkisstjórn
á síðari árum a.m.k. Það er með
öllu vonlaust, að þessar aðgerðir
beri þann ávöxt, sem að er stefnt,
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦1
ef fólkið í landinu gerir sér ekki
grein fyrir viðskilnaðinum og þörf
aðgerðanna. Sá skilningur mun
ekki vakna, nema ráðherrarnir
taki sér fyrir hendur að tala við
fólkið og útskýra í einföldu og
skýru máli, hvað um er að tefla.
Þetta er verk ráðherranna sjálfra
og engra annarra. Hvorki óbreytt-
ir þingmenn né aðrir munu taka
þetta verkefni að sér fyrir þá.
Alþingi er bezti Vettvangur rík-
isstjórnarinnar til þess að gera
upp við það sem liðið er og gera
jafnframt grein fyrir því, sem
framundan er. Út frá þessu sjón-
armiöi var því rík ástæða til fyrir
ríkisstjórnina að kalla þingið sam-
an strax í maílok eða fyrstu dag-
ana í júní og leggja efnahagsað-
gerðir stjórnarinnar fyrir þingið
til umræðu og samþykktar.
í slíku þinghaidi hefði gefizt
kjörið tækifæri til að gera þjóð-
inni grein fyrir því, hvernig frá-
farandi ríkisstjórn skildi við og
hverjar hafa orðið afleiðingar
verka Alþýðubandalagsins í ríkis-
stjórn sl. fimm ár. Jafnframt var
sumarþing vettvangur til þess að
ræða í botn harkalegar efnahags-
aðgerðir ríkisstjórnarinnar og
gera þjóðinni glögga grein fyrir
nauðsyn þeirra. Slíkt þinghald
hefði verið góð byrjun fyrir ríkis-
stjórnina í því nauðsynlega kynn-
ingarstarfi, sem hún á fyrir hönd-
um.
Það er í raun og veru óskiljan-
legt með öllu, að ríkisstjórnin
skuli glutra niður tækifæri til öfl-
ugrar sóknar í þeirri baráttu um
almenningsálitið, sem óhjákvæmi-
lega er framundan milli ríkis-
stjórnarinnar og verkalýðshreyf-
ingarinnar. Þetta voru hörmuieg
mistök í upphafi ferils núverandi
ríkisstjórnar, mistök, sem kunna
að verða örlagarík, þegar fram í
sækir. Víglínurnar verða allt aðr-
ar á þingi í haust, en orðið hefðu
á sumarþingi nú.
Staöa
þingsins
En önnur og veigameiri rök
koma hér einnig við sögu í þeirri
deilu um þinghald, sem risið hefur