Morgunblaðið - 19.06.1983, Blaðsíða 24

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. JÚNÍ 1983
spurt og svarad
I Lesendaþjonusta MORGUNBLAÐSINSI
HAFLIÐI Jónsson, garðyrkjustjórí Reykjavíkurborgar, hefur tekið að sér að svara spurning-
um lesenda Morgunblaösins um garðyrkju. Lesendur geta lagt spurningar fyrir Hafliða jafnt
um ræktun matjurta sem trjárækt og blómarækt. Tekið er á móti spurningum lesenda á
ritstjórn Morgunblaösins í síma 10100 milli kl. 11 og 12 árdegis, mánudaga til föstudaga.
Hafliði Jónsson er landsþekktur garðyrkjufrömuöur og hefur haft yfirumsjón með öllum
ræktunarmálum borgarinnar í nær þrjá áratugi.
Handverk forfeðranna
Fátt er af verkum í dag er
flokkast undir það sem við köll-
um handverk, er tekur því fram
sem áður hefur verið unnið af
fyrri tíðar mönnum, er ekki
þekktu önnur tæki en hand-
verkfæri. Því geri ég þetta að
umtalsefni, að mörg af þessum
fallegu handarverkum feðra
okkar er nú verið að hylja með
subbuskap nútíma vinnubragða.
Tíminn og tæknin krefjast
þess á líðandi stund, að allt sé
unnið með „bónus“-hraða, svo
notað sé eitt ógeðfelldasta nýrði
nútímans, er minnir mann oftast
á flaustur, er sjaldnast leiðir til
fagnaðar.
I hafnargerð eru nú komin
stálþil, þar sem áður þótti sjálf-
sagt að hafa vandlega hlaðna
veggi úr tilhöggnu bergi. Allt
steinhögg er týnt og grafið
handverk. Engir kunna lengur
að fleyga berg eða höggva til
rennusteina. Stórvirkar stein-
sagir, knúðar rafmagni, hafa
tekið við verki steinhöggvaranna
gömlu. Vélarnar koma þó aldrei í
þeirra stað. Sléttir og slípaðir
steinar verða lífvana flögur, en
úr höndum steinhöggvaranna
komu aldrei tveir steinar eins og
þar af leiðandi höfðu verk þeirra
allt annað yfirbragð. jafnvel
vegghleðslur úr óhöggnu grjóti
gátu orðið að listasmíð. Skoðið
vegghleðslurnar hjá Austurbæj-
arskólanum frá því 1932—34 og
berið saman við vegginn ofar við
Barónsstíg, er afmarkar lóð
gagnfræðaskólans, frá 1949, eftir
að tækni nútímans hóf innreið
sína með steinsteypunni í öllu
sínu veldi.
Og þeir sem eiga þess kost að
ganga um Elliðaárhólmana á
fögrum sólskinsdegi, ættu að
bera saman vegghleðslurnar
meðfram austurbakka árinnar
framan við Rafstöðvarsvæðið og
virða síðan fyrir sér handarverk
nútimans meðfram bökkum upp-
fyllingarinnar í Elliðaárósum,
þar er ólíku saman að jafna á
handarverkum frá 1930 og
1965-70.
En svo skulum við ganga niður
að Skúlagötu, þar sem nú er ver-
ið að færa í kaf vegghleðslur sem
hlaðnar voru á árunum 1930—
1937 og skoða hvað við tekur.
Ennþá eigum við eftir fáeina
metra af þessum fallegu hleðsl-
um Skúlagötustrandarinnar,
framan við hús Fiskifélagsins
við Skúlagötu 4. og svo eigum við
eftir hleðslur hafnargarðanna og
varðveitum vonandi um ókomna
tíð, sem minnisvarða um ein fal-
legustu handverk sem unnin
hafa verið hér á landi, frá upp-
hafi byggðar til okkar daga. Eg
minni einnig á hina tilkomu-
miklu hleðslu Sundabakkans i
Viðey, sem væntanlega fær að
halda sér þótt Viðey tengist við
land á næsta áratug. Þá er ekki
seinna vænna að forða gömlu
sjóvarnargörðunum við Eiðs-
granda frá tortímingu, þar sem
eftir er af þeim, og vonandi sjá
Seltirningar sóma sinn í að frið-
lýsa hinar óviðjafnanlegu hleðsl-
ur og sjávarbakka í Bollagörðum
áður en langt um líður.
Fátt eitt er hér tilnefnt af til-
komumiklum handarverkum
forvera okkar í mannvirkjagerð.
greina að nota illgresiseyði sem
nefnist Ugress-Kverk-D og bera
það á blöð hófblöðkunnar með
mjúkum pensli. Þarf að endur-
taka penslunina vikulega meðan
blöð sjást stinga upp kollinum.
Laufblöðin mega aldrei fá nokk-
urn frið til að safna forðanær-
ingu fyrir ræturnar. Ég hef með
efninu Herbatox, eftir margend-
urtekna úðun, náð því að útrýma
hófblöðku á þremur sumrum, en
því efni verður aðeins viðkomið
þar sem enginn nytjagróður vex
nærri, svo ekki kemur það til
greina í matjurtagarði.
III. Sumarblómarækt
Unnur Ölversdóttir, Reyðarfirði,
spyr: Ég hef verið að reyna að
rækta jurtir úr fræjum (sumar-
blóm), en þau verða alltaf hálf-
kræklótt hjá mér. Hvernig
stendur á því, er það moldin eða
hitinn eða sitja fræin of þétt í
pottunum?
Svar:Það er sjálfsagt fleiri en
ein ástæða sem veldur því, að
erfiðlega gengur með blómaupp-
eldið. Fyrir það fyrsta verður að
fara saman góð birta og sæmi-
legur hiti (18—20 gráður). Þá
þarf sáðmoldin að vera myldin
en ekki of áburðarrík og síðast
en ekki síst verður að varast það
að sá of þétt og gæta verður þess
að dreifsetja plönturnar strax
þegar þær byrja ða sýna fyrstu
laufblöð, þannig að þær verði
ekki að einni flækju í sáðílátinu.
IV. Ösp
Margrét Haraldsdóttir, Kefla-
vík, spyr: Ég er að fara að gróð-
ursetja ösp hjá mér. Hvernig
jarðvegi er best að gróðursetja
hana í, hvað mikið í kringum
hana og hvað langt niður?
Svar: Ösp má gróðursetja
nokkru dýpra en hún stóð áður á
sínum fyrri vaxtarstað (ca.
10—20 sm). Hún vex best þar
sem er hæfilega rök jörð, en um-
fram allt þarf hún vel útilátið
áburðarmagn, sem hún getur bú-
ið að um langa framtíð. Forðast
ber þó að rætur hennar snerti
áburðinn þegar gróðursett er,
hafa gott moldarlag á milli
áburðar og rótarnets plöntunn-
ar.
V. Anemónur
Hanna Jónsdóttir, Hólmgarði
54, Reykjavík, spyr: hvernig verð-
ur best gert við anemónur til að
fá þær sem fallegastar? Hversu
djúpt á að gróðursetja þær,
hvaða áburð á að nota o.s.frv.?
Svar: Hyggilegast er að for-
rækta anemónur í svonefndum
jarðvegs- eða bréfpottum, sem
oftast eru seldir í blómabúðum,
og áður en þær eru settar í pott-
ana, sem fylltir hafa verið af
léttri sandblandinni gfoðurmold,
að leggja hnýðin í ylvolgt vatn
deginum áður og leyfa þeim að
drekka í sig vatn, áður en þeim
er þrýst niður fyrir yfirborð
moldarinnar í pottunum, þannig
að aðeins marki fyrir þeim á yf-
irborðinu. Síðan er að koma
þeim fyrir á hlýjum og björtum
stað og vökva þannig að rakinn i
moldinni sé alltaf hóflegur. Svo
er bara að bíða fram í fyrstu eða
aðra viku af júní, þá mega þau
fara á vaxtarstað sem þeim var
fyrirhugaður í garðinum, og þá
eiga þau að skila öllu því blóm-
magni sem sumarið veitir þeim
afl til.
VI. Bitvargur
í rabarbara
Guðmundur Pálsson, Lang-
holtsvegi 25, lagói fyrir mig spurn-
ingu sem ég svaraði í blaðinu 22.
maí sl. en spurning hans var svo-
hljóðandi. Það fylgdi rabarbara
ofan úr Skammadal, sem ég setti
ofan í garðinn hjá mér fyrir
nokkrum árum, einhver padda
sem étur stór göt á blöð hans og
kyrkir vöxtinn. Ég hef reynt ým-
islegt en það hefur ekki dugað.
Hvað er til ráða?
í svari mínu taldi ég allt
benda til að þarna væri snigill á
ferðinni en nú hefur ágæt frú á
Langholtsvegi hringt í mig og
tjáð mér að hún hafi orðið fyrir
sömu reynslu og Guðmundur.
Það sem mest var um vert, var
að hún hafði staðið kvikindi það
sem skaðanum olli að verki og
náð bjöllu í glas til rannsóknar.
Allt bendir til að þarna sé um
ranabjöllu að ræða, þótt mér
hafi þott það heldur ótrúlegt að
hún væri sólgin í rabarbara.
Gegn bjöllunni eru fá ráð, en
helst þau að blanda saman
hveitiklíði og sírópi og blanda
þar saman við Rogor eða öðru
hliðstæðu skordýraeitri. Koma
kliðblöndinni síðan fyrir undir
skálum eða öðrum hentugum
skermum sem fuglar eða kettir
ráða ekki við, en allar líkur eru á
að bjallan leiti á agnið og fargi
sér með eitrinu, sem henni hefur
verið boðið upp á með sætindun-
um. Vona ég að þessi síðari leið-
sögn mín nái til Guðmundar og
annarra, sem við þetta vandamál
glíma.
Athygli skal vakin á því, að
um það var rætt, að hér í Morg-
unblaðinu væri haldið uppi svör-
um fram yfir vorverk í görðum
og er að því stefnt, að þessum
þáttum verði lokið á þeim tíma
sem áætlað var.
Eftir 22. þ.m. er því ráðgert að
hætt verði að taka á móti spurn-
ingum varðandi garðyrkju, svo
að þeir sem hafa einhvers að
spyrja, ættu að láta i sér heyra
sem fyrst.
Manna sem ekki þekktu jarðýt-
ur, steinsagir eða vélknúna lyfti-
krana. Þeir lögðu sig fram um að
steinar færu vel í vegg og að
unnið verk skæri sig greinilega
frá urð eftir skriðuföll náttúru-
hamfara, eins og nú þykir sæma
verkfræðilegri hagsýni og
smekkvísi.
I. Gullregn
Sigríður Einarsdóttir, Kópa-
vogsbraut 10, spyr: Hvað á að
gera til að fá gullregn til að
blómstra? Ég hef átt það í nokk-
ur ár og það hefur aðeins einu
sinni blómstrað einu litlu blómi.
Svar: Gullregn þarf sólríkan
stað og skjólsælan en ekki sér-
lega frjósaman jarðveg né árlega
áburðargjöf. Sjaldnast blómstr-
ar gullregn fyrr en það er komið
á táningsaldur, ef svo má taka
til orða um tré. En svo er þess að
geta að hér eru í ræktun tvær
eða fleiri tegundir af gullregni
og það er aðeins fjallagullregnið
(Laburnum alpinum) sem hér
hefur sýnt verulegan vilja til
blómgunar. Það þarf þó sólríkt
sumar til að sýna blómfegurð að
ráði.
II. Hófblaðka
Elías Andri Karlsson, Hjalla-
braut 88, spyr: I kartöflugarðin-
um mínum eru einhverjar
blöðkuplöntur, með blöð lík þeim
sem eru á rabarbaranum, bara
smærri og fjölga sér með rót-
arskotum (þ.e. er rót slitnar í
sundur verða til tveir nýir ein-
staklingar). Hvernig get ég eytt
þessum plöntum án þess að
skaða kartöflurnar?
Svar: Illgresi það sem um er
spurt heitir hófblaðka og tæpast
er annað illgresi verra viður-
eignar. Þarf margra ára þrot-
lausa eljusemi ef það á að takast
að uppræta það. Helst kemur til