Morgunblaðið - 28.06.1983, Blaðsíða 24

28
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28. JÚNÍ 1983
Minning:
Jakobína Pálma-
dóttir kennari
Fædd 1. aprfl 1912.
Dáin 18. júní 1983.
Ég vil því trúa, art dauúinn sé ei dauði,
en dýrleg lausn frá eymd og sorg og neyð.
Ég vil því trúa hann auðgi mig þeim auði,
sem einn á himneskt gildi á vorri leið.
Ég trúi því, að ástin ódauðlega
sé aðalþáttur lífsins bak við gröf,
og það sem kvaddi ég hér með harmi og trega
mér heilsi á ný sem ódauðleikans gjöf.
K-S.
— Bína systir er dáin!
Þegar Gunna frænka hringdi til
þess að segja mér þessa voðafregn,
fannst mér naumast geta verið um
raunveruleika að ræða. Aðeins
nokkrum dögum áður hafði ég
kvatt þær systur, svo innilega
hressar í bragði, er þær héldu
norður til Akureyrar í leit að
framtíðarhúsnæði fyrir sig. Þær
höfðu báðar skilað sínu langa og
dygga ævistarfi, og nú skyidi elli-
áranna notið i faðmi Eyjafjarðar-
ins, sem fóstrað hafði ættmenni
okkar mann fram af manni, þar
sem minningar fegurstu æviár-
anna höfðu orðið til.
Sem snöggvast fannst mér
helmyrkrið gagntaka mig. Það var
svo erfitt að gera sér grein fyrir
því, að svo snögglega væri hún
horfin, hún, sem gengið hafði mér
barnungum í móðurstað, svo að ég
hafði alla tíð síðan fengið að njóta
umhyggju hennar og ástúðar, sem
verið hafa mér og mínu fólki leið-
arljós á iðulega torrataðri lífsleið-
inni.
En eins og sólargeisli gegnum
sortann skein mér minning henn-
ar, rétt eins og enn einu sinni
stryki hún mér um vangann til að
hugga mig og styrkja mig í trúnni
á guðlega forsjón, endurfundi
ástvinanna og eilíft líf að loknu
þessu.
Jakobína Pálmadóttir, eða Bína
frænka, eins og við þekktum hana
betur, var dóttir hjónanna Krist-
ínar Sigfúsdóttur, skáldkonu, og
Pálma Jóhannessonar, bónda, sem
þá bjuggu að Kálfagerði í Saur-
bæjarhreppi í Eyjafirði. Hún var
fjórða barn þeirra hjóna, fædd 1.
apríl 1912.
Að þeim Kristínu og Pálma
standa rótgrónar eyfirskar ættir.
Þau giftu sig árið 1901, og bjuggu
fyrstu tvö árin að Helgastöðum,
en fluttust árið 1903 að Skriðu.
Þar fæddust tvö fyrstu börnin,
Hólmgeir árið 1903 (dáinn 1956)
og Sigrún árið 1907 (dáin 1932).
Árið 1908 fluttist fjölskyldan að
Kálfagerði og þar fæddust þrjú
börn auk Jakobínu, Hannes árið
1909 (dáinn 1911), Jóhannes árið
1914 (dáinn 1978) og Guðrún árið
1917, en hún er búsett í Reykjavík.
Fósturdóttur ólu þau hjónin upp,
Lilju Jónsdóttur, fædda 1921, og
er hún búsett að Kristsnesi í Eyja-
firði.
Jakobína ólst upp í Kálfagerði
til ársins 1930, er Pálmi brá búi og
flutti á mölina til Akureyrar með
konu og yngri börnin. Við búinu
tók Hólmgeir, elsti sonurinn.
Um þessar mundir fer hvítu
dauðinn hamförum um Eyjafjörð-
inn og heggur stór skörð í raðir
ungra sem aldinna. Kristneshæli
er þéttskipað, margir dvelja þar
langdvölum, sumir skemur, og enn
aðrir eiga ekki þaðan afturkvæmt.
Afleiðinganna sér merki á heimili
Kristínar og Pálma. Þau sjá á eft-
ir Sigrúnu dóttur sinni í gröfina
NÁMSKEIÐ fyrir starfslið kirkjunn-
ar í Hólastifti verður haldið í
leikmannaskólanum á Hólum dag-
ana 1.— 3. júlí næstkomandi, og
verður þar fjallað um samstarf
safnaðarfulltrúa, sóknarnefnda og
sóknarpresta um andleg málefni
safnaðarins.
Fjallað verður um þetta í fyrir-
lestraformi og með öðrum hætti,
1932, og Freygerði tengdadóttur
sinni (móður minni) vorið 1933. Þá
er Hólmgeir fársjúkur og nokkru
síðar veikist Jakobína. Henni er
komið til Reykjavíkur, þar sem
hún hlýtur bata eftir nokkra legu
á Landspítalanum.
Nokkru eftir komuna norður fer
Jakobína aftur suður til Reykja-
víkur. Hún hefur náð heilsu og er
nú komin til náms í saumaskap, en
á því sviði var hún gædd afburða
snilli og kunnáttu, enda varð það
ævistarf hennar. Ekki aðeins að
sníða og sauma, heldur tileinkaði
hún sér þekkingu á víðfeðmari
sviðum hannyrða, og hélt á kenn-
araferli sínum til Kaupmanna-
hafnar til að fullnuma sig í hann-
yrðum. Kennslu á þessu sviði
stundaði hún víða um land, nú síð-
ast við Húsmæðraskóla Reykja-
víkur, þar sem hún leiðbeindi uns
hún hætti kennslustörfum fyrir
aldurs sakir fyrir nokkrum árum.
Afi og amma hófu búskap sinn á
Akureyri í húsinu númer 19 vií
Brekkugötu. Það hús var ekki að-
eins stórt í eiginlegri merkingu.
heldur miklu fremur hinni óeigin-
legu. Þar áttu allir athvarf, sem
þangað leituðu. Öllum var tekií
opnum örmum, hverjum sem var
og hvernig sem á stóð, aðallega
fyrir tilstuðlan ömmu, sem alltaf
gaf sér tíma til að sinna vanda-
málum hvers og eins og laða fram
eitthvað gott í sérhverri mann-
eskju.
Hún sat venjulegast við gamla
saumavélarborðið sitt, reykti
pípu, skrifaði með sverum sjálf-
blekungi, hlustaði, huggaði og gaf
holl ráð, og hugsunarháttur henn-
ar hafði sín áhrif á alla fjölskyld-
una, svo að maður varð betri og
jákvæðari af samvistum við hana.
Þarna var jafnan margt um
manninn, og allir innilega vel-
komnir. Síðar heyrði ég ömmu
iðulega segja mæðulega, er líða
tók á daginn:
„Æi, ætlar nú enginn að koma í
dag?“
Slíkir dagar voru mislukkudag-
ar í hennar augum.
Við mamma áttum líka athvarf
í Brekkugötu 19, þegar hún fékk
að fara af sjúkrahúsinu haustið
1932. Þar með var ég kominn inn á
heimili afa og ömmu, og orðinn
einn af fjölskyldunni. Þangað kom
pabbi líka, þegar hann hafði náð
heilsu, þótt löngu síðar væri.
Þarna ólst ég upp, í þessu trausta
og unaðslega umhverfi, við um-
hyggju og ástúð, í faðmi sam-
hentrar fjölskyldu, sem kappkost-
aði umfram allt annað að ræða
það góða í manneðlinu.
Allt frá því fyrsta var Bína
frænka mér eins og besta móðir,
og þegar hún fór að kenna vetur-
langt utan Akureyrar, var það
helsta tilhlökkunarefnið að hún
kæmi heim. Á viðkvæmustu upp-
vaxtarárum mínum var hún ör-
geðja unglingnum sá einlægi fé-
lagi og vinur sem ég gat alltaf leit-
að til með gleði mína'og sorg, og
hlaut hverju sinni þá hvatningu,
huggun eða hrós, sem best átti við
hverju sinni, og fór harla lítið
fyrir ávítum og snuprum, þótt
vissulega væri til unnið, því að
fyrirgefningin og ástríkið var öllu
ofar.
Þessi umhyggja dofnaði aldrei,
m.a. verður settur á svið sóknar-
nefndarfundur þar sem margvís-
legustu efni verða tekin fyrir.
Leitað verður svara við því hvaða
hugmyndir menn hafa um sóknar-
nefndir, hvort þeim beri aðeins að
huga að viðhaldi kirkjuhússins
eða einnig andlegu viðhaldi safn-
aðarins.
Fyrirlesarar á námskeiðinu
þótt árin liðu, og þegar drengirnir
mínir og nú síðast sonarsonurinn
komu til sögunnar, gegndi alveg
sama máli um þá. Það er sannfær-
ing mín, að henni hafi ekki verið
síður umhugað um ömmuhlut-
verkið gagnvart þeim en móður-
hlutverkið gagnvart mér, og
tengdamóðurhlutverk hennar var
frábærlega af hendi leyst, og átti
eiginkona mín sannarlega hauk í
horni þar sem Bína frænka var.
Ein helsta ánægja okkar hefur
jafnan verið „að líta inn á Háaleit-
isbrautinni hjá Bínu og Gunnu",
en þær systur hafa um tveggja
áratuga skeið búið sér menning-
arheimili í sama anda og ríkti hjá
afa og ömmu, og var samnefnari
allrar ættarinnar. Þangað komu
allir í ættinni sem mögulega áttu
þess kost í hvert sinn sem eitthvað
stóð til. Enginn viðburður innan
ættarinnar, í gleði eða sorg, átti
sér stað án þess að Bína og Gunna
legðu á sig ærna fyrirhöfn til þess
að allt mætti fara sem best fram,
og er alltof langt mál upp að telja,
en líður engu okkar úr minni.
Virðing okkar fyrir þeim var
ótvíræð, og við stöndum í þakk-
arskuld, sem seint verður goldin
til fulls.
Á kveðjustund er margs að
minnast og fyrir mikið að þakka,
en gegnum tárin gerum við okkur
ljóst, að þetta er kveðjustund, en
ekki leiðarlok. Minningin lifir um
ástríki góðrar konu, sem hvar-
vetna lét einungis gott af sér leiða,
og í virðingu og þökk fylgja henni
alúðarkveðjur yfir móðuna miklu,
með fullvissu um endurfundi.
Kf kærleik vantar, von og trúin deyja,
þá verður jörð í geimnum kulnuð eyja.
Han.s kraftur byggir háa stjörnuheima.
Um hann er hverja öreind lífs að dreyma.
KA
Baldur Hólmgeirsson.
I»að er ein hin æðsta sæla,
elsku barn mitt, gleym því eigi,
að geta ávallt glaður litið
gengin spor á ævivegi.
Þessar hendingar móður Jakob-
ínu Pálmadóttur komu mér í hug
er ég frétti lát hennar 18. júní sl.
Þann dag lagði hún af stað frá
Akureyri suður til Reykjavíkur,
glöð og hress í fylgd með systur
sinni og frændfólki. Engan grun-
aði þá, að aðeins klukkustundar
ferð væri framundan, og þá væru
gengin spor á ævivegi öll.
Jakobína Pálmadóttir var fædd
1. apríl 1912. Foreldrar hennar
voru hjónin Kristín Sigfúsdóttir
rithöfundur frá Helgastöðum og
Pálmi Jóhannesson frá Skriðu í
Saurbæjarhreppi.
Jakobína minntist oft æsku
sinnar og alltaf á hlýjan og
skemmtilegan hátt. Þá kom ást
hennar á foreldrum og systkinum
skýrt fram. Það var oft heillandi
að hlusta á hana, því frásögn
verða Gerður Pálsdóttir Grund-
arsókn, séra Guðni Þór ólafsson,
Sigurður P. Björnsson Húsavík-
ursókn og séra Vigfús Þór Árna-
son.
í sambandi við námskeiðið verð-
ur aðalfundur Hólafélagsins hald-
inn að Hólum í Hjaltadal sunnu-
daginn 3. júlí klukkan 16. Áuk
venjulegra aðalfundarstarfa verð-
ur framtíð Hólafélagsins rædd.
hennar var lipur og skopskynið
var gott, en ætíð beitt innan hóf-
legs ramma.
Leiðir okkar Jakobínu lágu sam-
an 1961, er hún réðist sem handa-
vinnukennari að Húsmæðraskóla
Reykjavíkur. Hún var þá enginn
byrjandi í starfi, hafði að baki
langa starfsreynslu í öðrum skól-
um. Það var tilhlökkunarefni að fá
hana að skólanum, þar sem við
vissum að hún hafði marga góða
kosti til að bera. Hún setti óneit-
anlega svip á umhverfið með hinni
háttvísu og hlýju framkomu sinni.
Hún sýndi trúmennsku í starfi og
var hin góða fyrirmynd. Það var
áberandi hve fljót hún var að átta
sig á hlutunum, og ætíð kom hún
fram til góðs og benti jafnan á
hinar jákvæðu hliðar málanna.
Ég minnist hennar við mörg
tækifæri í skólanum. Á rnörgum
sviðum var hún okkur ómetanleg
stoð, til að mynda við allan söng,
því hún hafði fagra rödd og var
svo lagvís að aldrei skeikaði neinu.
Þetta var okkur mikil hjálp við
morgunsönginn, sem alla tíð var
iðkaður í skólanum. Á fyrstu litlu
jólunum, sem hún var með okkur,
setti hún á svið þátt úr leikritinu
„Tengdamamma" eftir móður
sína. Ég man að ég bað hana að
velja þátt til flutnings og valdi
hún efni, þar sem uppgjör var á
milli gamla og nýja tímans. Þetta
heppnaðist svo vel og varð svo
vinsælt, að með tilliti til þess að
árlega komu nýir nemendur, höfð-
um við þetta fastan lið á hverjum
jólum, öllum til ánægju. Á kvöld-
vökum kom það stundum í hlut
okkar kennaranna að skemmta og
þá var hlutur Jakobínu stór. Hún
var ekki lengi að setja saman
langan og smellinn brag. Svo æfði
hún sönginn og brá sér í hvaða
gervi sem var, jafnt tánings sem
garr.allar konu.
Jakobína var framúrskarandi
góður kennari og ég held að hún
hafi verið sannur vinur nemenda
sinna. Það ríkti ró og festa í tím-
um hjá henni. Oft leit ég inn í
kennslustund hjá henni og þar sá
ég aldrei óánægt andlit, heldur
bros og ákafa yfir því, sem unnið
var að. Það var auðséð, að kennara
og nemendum leið vel. Þetta var
mér gleðiefni. í 14 ár stóð sam-
starf okkar, en hennar starfsferill
varð lengri við skólann.
Jakobína bjó með Guðrúnu syst-
ur sinni eftir að þær fluttust til
borgarinnar. Þær áttu stórt og
yndislegt heimili, þar sem sönn
gestrisni var í hávegum höfð. Þar
var mikill og góður bókakostur,
enda var Jakobína víðlesin og
mjög bókmenntalega sinnuð.
Þær systur opnuðu heimili sitt
fyrir bræðrabörnum sínum og
börnum fóstursystur sinnar, og ég
held að varla hafi verið til sá hlut-
ur, sem þær ekki vildu gera fyrir
þau, stæði það í þeirra valdi. Jak-
obína talaði oft um unga fólkið
sitt, og alltaf var það sama óskin
hjá henni að veita þeim alla þá
menntun, sem efni stóðu til, og að
þau yrðu góðir þjóðfélagsþegnar.
Ég held að henni hafi orðið að ósk
sinni.
Jakobína hætti kennslu fyrir
þrem árum og Guðrún systir
hennar, sem um árabil hafði verið
aðstoðarmatráðskona Landsspít-
alans, lét af störfum 1. júní sl. Það
var ætlun þeirra að flytja norður
til Akureyrar, það var stóri
draumurinn, og í þeim erindum
voru þær á Akureyri að athuga
um húsnæði o.fl.
Ég hitti Jakobínu oft í vor og
alltaf barst talið að þessari áætl-
un þeirra, og það var auðfundið,
að báðar hlökkuðu þær mjög til
breytingarinnar. Þær voru góðar
systur og samhuga um að láta gott
af sér leiða.
Ég finn sárt til með Guðrúnu,
hennar missir er mikill, og allt
frændfólkið sér á bak elskulegrar
og góðrar frænku. Mér finnst
dimmt yfir þessum júní-dögum, og
það er söknuður í huga mér. En
Kristín Sigfúsdóttir segir:
Skinið er skæra.sl og heiULst
í skúrum um morgun.sár;
og bro.siú er bliÁast og hreinast,
Hem blikar í gegnum tár.
Innilegar samúðarkveðjur til
Guðrúnar og hennar stóra frænd-
liðs. Megi minningin um góða
frænku milda sorg þeirra.
Blessuð sé minning Jakobínu
Pálmadóttur.
Katrín Helgadóttir.
Og nú fór sól aö nálgast æginn
og nú var gott að hvíla sig,
og vakna upp ungur einhvern daginn
með eilífð glaða kringum þig.
(Þorsteinn Erlingsson)
Þessar ljóðlínur Þorsteins Erl-
ingssonar hafa ómað í huga mín-
um þessa döpru daga síðan kær
fóstursystir mín, Jakobína Pálma-
dóttir, lést af slysförum þ. 18. júní
sl. Ástæðan er kannske sú, að oft
er talið barst að brottför héðan úr
heimi, þá fór hún með þetta ljóð.
Jakobína var sérstæð og heil-
steypt kona sem leit raunsæjum
augum á tilveruna og virtist
einkar lagið að taka hlutunum
eins og þeir voru. Ýmislegt þurfti
hún sjálf að reyna á lífsleiðinni en
allt bar hún með sama jafnaðar-
geðinu. Við höfum átt saman
margar stórar stundir, bæði í gleði
og sorg, og er ég innilega þakklát
fyrir þær. Jakobína var auðug af
göfgi hjartans og höfðingi ef til
hennar var leitað. Var þá hvorki
spöruð fyrirhöfn né annað sem
mátti verða til að greiða úr fyrir
þeim sem hjálpar þurftu með.
Aldrei var slíkt talið eftir né á það
minnst, svo sjálfsögð var hjálp-
semi hennar.
Fáa hefi ég þekkt sem gátu jafn
óttalaust og á jafn raunsæjan hátt
rætt um dauðann og lífsins óvissu.
Ég veit líka að hún óskaði þess að
fá að fara áður en elli og hrörnun
buguðu líkama og sál. En þótt
heilsan væri farin að bila vonuð-
um við öll að enn væri langt að
leiðarlokum. Síst áttum við von á
því að kallið kæmi þennan sól-
bjarta sumardag er allt virtist
leika í lyndi.
Á þessari kveðjustund er efst í
huganum þakklæti til Jakobínu
fyrir samveruna, þakklæti fyrir
allt sem hún hefur fyrir mig gert
og mína fjölskyldu. Það gleymist
ekki en geymist í sjóði minn-
inganna svo lengi sem hjartað
slær.
Nú opnar Tangið fóstran góða,
faðmar þreytta barnið sitt
hún býr þar hlýtt um brjóstið móða
og blessar lokað augað þitt.
Hún veit hve bjartur bjarminn var
þótt brosin glöðu sofi þar.
(l>orsteinn Krlingsson)
Blessuð sé minning Jakobínu.
Lilja Jónsdóttir
Sunnudaginn 19. júní sl. barst
mér sú sára fregn, að hún Bína
væri dáin, að hún hefði farist í
bílslysi daginn áður, þegar hún
var á leiðinni norðan frá Akureyri
til Reykjavíkur.
Það setti að mér hljóðan grát.
Af hverju? spurði ég.
Ég kynntist Bínu þegar ég kom í
fjölskylduboð á heimili þeirra
systra, Guðrúnar og hennar, og
það var mitt fyrsta af mörgum
yndislegum boðum á því heimili.
Bína sá alltaf björtu hliðarnar á
lífinu, alltaf kát og hress og fólki
leið vel í návist hennar.
Hún var alltaf tilbúin að hjálpa
öðrum, og það var gott að tala við
hana, því að hún gat sett sig í spor
annarra og skildi unga fólkið,
enda sjálf ung í anda.
Hún var snillingur í höndunum
og engin önnur kom til greina að
sauma brúðarkjólinn minn, þegar
brúðkaup okkar Hólmgeirs var
ákveðið, og ekki stóð á henni Bínu
að sauma hann, og fékk hún Guð-
rúnu systur sína til liðsinnis við
sig. Þau voru ekki svo fá kvöldin,
sem þær systurnar, Bína og
Gunna, eyddu í það að sauma kjól-
inn og dytta að blúndum og silki-
borðum. Þegar ég kom til að máta
og tók son minn með mér, lék Bína
á als oddi, og þeim stundum
gleymi ég aldrei. Ég er hreykin af
því að brúðarkjóllinn minn var
saumaður af Bínu.
Hún Bína átti bók eftir eitt sitt
uppáhalds skáld, Matthías Joch-
umsson. Það var auðséð, að hún
hafði haldið upp á hann lengi, því
að sem barn hafði hún skrifað
„Bína“ á þessa bók og merkt hana
sér.
Minningarnar um elsku Bínu
eru margar, og alltaf mun ég
hugsa til hennar með söknuði og
Námskeið fyrir starfslið kirkjunnar