Morgunblaðið - 13.07.1983, Side 4

36
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. JÚLÍ 1983
Paul ætlaði
á kvennafar,
en hitti
þá Lennon
Gluggað í nýútkomna
bók um Bítlana
I dag eru tuttugu ár liðin frá því Pepper liðþjálfí kenndi hljóm-
sveitinni að spila, — svo vitnað sé í textanna alkunna: „It was
twenty years ago today/ Sergeant Pepper taught the band to
playeins og Bítlarnir orðuðu það. í rauninni má heimfæra
þennan texta upp á Bítlana sjálfa því það var árið 1963, fyrir tuttugu
árum, að þeir komu fram á sjónarsviðið og lögðu heiminn að fótum
sér. Pepper liðþjálfi, sá sem kenndi þeim að spila, var auövitað
upptökustjóri þeirra, George Martin. Að vísu kunnu þessir piltar vel
til \erka á sínu sviði, en það var George Martin, sem leiddi þá inn á
hljómplötumarkaðinn og það var fyrst og fremst á þeim markaði,
sem þeir náðu til aödáenda sinna og mótuðu breytt viðhorf nýrrar
kynslóðar. Mikið hefur verið ritað og rætt um Bítlana og áhrif þeirra
og nýlega kom út í Bandaríkjunum enn ein bókin um þessa frægu
hljómsveit. Bókin ber heitið „The Love You Make“, með undirtitlin-
um „An Insider’s Story of the Beatles“ og er hún af sérfræðingum
talin í hópi hinna merkari sem ritaðar hafa verið um þetta fyrirbæri.
Sunnudagsútgáfa „Svenska I)agbladet“ birtir um þessar mundir
framhaldssögu sem byggð er á bókinni og skal hér til gamans
gluggað í einn kaflann, með innskotum þýðanda, en hér er einkum
fjallað um upphafið, er þeir hittust fyrst John Lennon og Paul
McCartney.
Gins og venjulega
var Paul McCartney
að hugsa um stelpur
þegar hann fór á
safnaðarhátíðina.
John Lennon hugs-
aði með sér þegar
hann heyrði fyrst I
Paul: „Hann er
næstum eins góður
ogég ...”
I hugum þeirra, sem telja sig til
hinnar svokölluðu „Bítlakyn-
slóðar", er minningin um fjór-
menningana frá Liverpool sveipuð
dýrðarljóma og mynd þeirra kem-
ur ósjaldan upp í huganum í
endurminningunni frá unglings-
og uppvaxtarárunum. Raunar
finnst manni stundum að lífið á
þessum árum hafi að meira eða
minna leyti snúist um lögin þeirra
og tiltektir og vissulega má segja,
að áhrifa þeirra hafi gætt við
hvert fótmál, hvort sem menn
voru sér þess meðvitandi eða ekki.
Gunnar Salander, sem ritar um
hina nýútkomnu bók um Bítlana (
„Svenska Dagbladet" nefnir í
þessu sambandi áhrif þeirra á
sænskar unglingahljómsveitir og
getur þar um hljómleika eina í
Stokkhólmi sem ollu þáttaskilum.
Við, sem upplifðum bítlaæðið hér
á landi, minnumst svipaðra tíma-
móta, hljómleikanna í Háskólabíói
þegar Hljómar frá Keflavík gerðu
allt vitlaust, sællar minningar.
f hugum okkar var þetta tímabil
sem heil eilífð, en þó voru það ekki
nema sjö ár, sem Bítlarnir störf-
uðu saman. Reyndar komu fjöl-
margar aðrar hljómsveitir við
sögu í þessari þróun og má þar
nefna „Rolling Stones", sem er
starfandi hljómsveit enn í dag. En
bítlaæðið sem slíkt stóð og féll
með þeim sjálfum. í þau sjö ár
sem Bítlarnir voru vinsælasta
hljómsveit heims höfðu þeir af-
gerandi áhrif á kynslóðina sem þá
var að vaxa úr grasi. Sögu Bítl-
anna lauk þó ekki endanlega fyrr
en tíu árum eftir að þeir hættu að
starfa saman, þegar John Lennon
var myrtur í New York í desember
1980. Og saga þeirra hófst auðvit-
að löngu áður en þeir urðu þekktir.
Ef til vill má segja að sagan um
Bítlana hafi byrjað laugardaginn
6. júlí árið 1957 þegar John Lenn-
on og Paul McCartney hittust í
fyrsta skipti. Það var í kirkju
einni í úthverfi Liverpool, á safn-
aðarhátíð. John, sem þá var 16
ára, hafði verið að spila á vöru-
bílspalli fyrir utan kirkjuna með
hljómsveit sinni „The Quarrymen"
og Paul, sem var 15 ára, var mætt-
ur á hátíðina til að ná sér í stelpu.
Hugurinn allur hjá
stelpunum
Paul MeCartney kom hjólandi
inn á hátíðarsvæðið fyrir framan
kirkjuna þar sem fjöldi fólks var
saman kominn. Hann var klæddur
í svartar, níðþröngar „rokkbuxur"
og hvítan hálfsíðan jakka og
skyrtuhálsmálið flakandi niður á
brjóst. Hárið var smurt með hár-
feiti og stór „bylgja" reis upp af
enninu í anda Elvis. Það var heitt
í veðri þennan laugardagseftir-
miðdag, þann 6. júlí 1957, og safn-
aðarhátíðin fyrir framan St. Pet-
er’s kirkjuna í Woolton, millistétt-
arhverfi í Liverpool, stóð sem
hæst. Liverpool-lögreglan hafði
sent liðsauka á staðinn því það var
talsvert heitt í kolunum, og nú átti
hljómsveitin „The Quarrymen" að
troða upp á vörubílspalli fyrir
framan kirkjuna og yfirvöldum
fannst vissara að hafa vaðið fyrir
neðan sig.
Það var fyrir orð skólafélaga
síns, Ivan Vaughan, að Paul kom á
hátíðina. Ivan, sem var liðsmaður
í „The Quarrymen", bað hann um
að koma og hlusta á hljómsveitina
og segja sér sitt álit. Hinn ungi
McCartney hafði látið tilleiðast,
en ekki vegna þess að hann hefði
sérstakan áhuga á að hlusta á
„The Quarrymen". Ivan hafði
nefnilega látið þau orð fylgja, að á
hátíðinni gæfist einstakt tækifæri
til að krækja í stelpur og þar yrði
úrvalið bæði gott og mikið. Stelp-
ur voru aðaláhugamál McCartn-
eys og hann hugsaði sér gott til
glóðarinnar þegar hann skimaði í
kringum sig á hátíðarsvæðinu.
Hljómsveitin hóf leik sinn, en
Paul hlustaði aðeins með öðru eyr-
anu, hugurinn var allur hjá stelp-
unum.
Seinna um daginn hitti Paul
strákana úr hljómsveitinni úti í
horni í kirkjusalnum og þar lánaði
einn þeirra honum gítar og hann
lék nokkur lög, af mikilli list, að
því er þeim hinum fannst. í sam-
anburði við liðsmenn „The
Quarrymen" var hann snillingur.
Ekki aðeins að hann spilaði dável
heldur urðu strákarnir mjög
hrifnir af færni hans við að stilla
gítarinn, en sú tækni var ekki
þeirra sterkasta hlið, félaganna í
hljómsveitinni. Paul hafði þó ekki
lært neitt á gítar, en með því að
hlusta á útvarpið hafði hann lært
hljómana og textana við vinsæl-
ustu lögin og þar á meðal var lagið
„Twenty Flight Rock“, sem var of
flókið til að hljómsveitin næði því.
Hann hafði gott tóneyra og söng
hárrétt, með léttri og þægilegri
rödd og hann náði hæstu tónunum
léttilega eins og kórsöngvari.
Hann spilaði þetta lag fyrir þá og
einmitt þegar fingurnir dönsuðu
eftir gítarhálsinum var hann
truflaður af drukknum náunga,
sem hallaði sér yfir hann og rop-
aði, svo að brennivínsínykurinn
var að kæfa hann. Þegar Paul leit
upp á manninn sá hann að þetta
var ekki gamall róni eins og hann
hafði haldið, heldur unglingspilt-
ur, ekki eldri en sextán eða sautj-
án ára. Einhver úr hópnum sagði:
„Þetta er John.“
„Hann er blindfullur," hugsaði
Paul en sagði aðeins: „Hæ.“ Gegn
vilja sínum varð John Lennon
stórhrifinn af færni þessa strák-
pjakks á gítarinn, en hann var of
stoltur til að viðurkenna það, jafn-
vel fyrir sjálfum sér. Þegar hann
horfði á Paul spila hugsaði hann
með sér: „Hann er næstum eins
góður og ég.“ Paul, göfuglyndur
eins og alltaf, bauðst til að skrifa
hljómana og textana að „Twenty
Flight Rock“ og hinu vinsæla lagi
Gene Vincents, „Be Bop a Lula“,
svo að John gæti lært þau.
Nokkrum dögum síðar, þegar
Paul var að hjóla úti á golfvelli,
rakst hann á Pete Shotton, einn af
liðsmönnum „The Quarrymen".
„Hæ,“ hrópaði Shotton. „Strák-
arnir segjast gjarnan vilja fá þig í
bandið ef þú hefur áhuga ..."
Flókin fjölskyldumál
John Winston Lennon fæddist 9.
október 1940, á meðan sprengju-
flugvélar Görings gerðu heiftar-
lega loftárás á Liverpool, svo að
öskrin í hinum nýborna sveini
heyrðust varla í þrumugný
sprengjuregnsins. Hann var
ávöxtur af löngu, en hálf losara-
legu ástarsambandi Júlíu Stanleys
og Fred Lennons. Fundum þeirra
hafði borið saman tólf árum áður í
Shefton Park í Liverpool. Fred var
þá sextán ára og hafði í sömu vik-
unni útskrifast af uppeldishæli
þar sem hann hafði vaxið úr grasi.
Hann bar harðkúluhatt á höfði til
að ganga í augun á stúlkunum
enda féll Júlía fyrir honum þenn-
an dag í skemmtigarðinum.
Fred var ekki vel séður í fjöl-
skyldu Júlíu en henni fannst þau
ágæt saman. Hún fór gjarnan sín-
ar eigin leiðir og naut þess á viss-
an hátt að ganga í berhögg við
vilja fjölskyldunnar. Þau voru
saman í tíu ár áður en þau giftu
sig og samband þeirra var alltaf
fremur laust í reipunum, meðal
annars vegna þess að Fred dvaldi
oft langdvölum á fjarlægum slóð-
um vegna atvinnu sinnar sem
þjónn á farþegaskipi. Þau giftu sig
í kyrrþey, mest til að friða fjöl-
skyldu Júlíu, og þau héldu upp á
vígsluna með því að fara saman í
bíó. Síðan fór Júlía heim til sín en
Fred fór aftur um borð.
Tveimur árum seinna fæddist
John. Fred var þá á sjónum og þar
hélt hann sig. Þegar hér var komið
sögu var samband þeirra Júlíu í
hálfgerðri upplausn og það eina
sem hún hafði af honum að segja
var lífeyririnn, sem hún sótti einu
sinni í mánuði á skrifstofu skipa-
félagsins. Þegar John var átján
mánaða gamall hættu greiðslurn-
ar að koma frá Fred og Júlía af-
skrifaði hann úr lífi sínu. Hún
heyrði orðróm um að hann væri
fluttur úr landi og bjóst ekki við
að heyra meira frá honum.
En þegar John var fimm ára
birtist Fred skyndilega í Liver-
pool. Hann hafði flækst víða um
heim og lent í ýmsu sem ekki verð-
ur rakið nánar hér. Júlía var lítt
hrifin yfir endurfundunum og
vildi ganga frá skilnaðinum. Fred
féllst á það en bað jafnframt um
að fá nokkra daga með syni sínum.
Hann fór með John litla í sumar-
bústað skammt frá Blackpool, sem
einn kunningi hans leigði, og hafði
ekki í hyggju að skila syni sínum
aftur. Fred og félagar hans höfðu
ráðgert að flytja til Nýja-Sjálands
og taka John með sér. En skömmu
áður en lagt skyldi upp í ferðina
birtist Júlía á tröppum sumar-
hússins og krafðist þess að fá son
sinn aftur.
Fred reyndi að fá Júlíu til að
fallast á að koma með til Nýja-
Sjálands en það eina sem hún
hafði áhuga á var að fá son sinn
aftur. Fred hélt því hins vegar
fram að hann ætti sama rétt til
barnsins og hún. Heiftarlegt rifr-
ildi braust út á milli þeirra en að
lokum kom þeim saman um að
láta John sjálfan velja á milli
þeirra. Fred kallaði á John sem
kom hlaupandi inn í stofuna og
varð harla glaður við að sjá móður
sína aftur.
„Ég ætla að flytja til Nýja-
Sjálands en mamma þín fer aftur
til Liverpool," sagði Fred. „Með
hvoru okkar viltu fara?“
Það dimmdi yfir svip barnsins.
John gaut augunum á móður sína
og síðan á Fred og sagði: „Ég vil
fara með þér.“
Fred horfði sigri hrósandi á
Júlíu en hún laut niður að syni
sínum og spurði: „Ertu viss?“
John leit feimnislega á hana og
síðan á pabba sinn og kinkaði
kolli. Júlía kyssti son sinn, kvaddi
og gekk út úr húsinu. Þegar hún
var komin út á götu heyrði hún
hrópin í litla drengnum: „Mamma,
mamma, ég vil vera hjá þér.“
Hann sleppti buxnaskálm föður
síns, sem hann hafði haldið fast í,
og hljóp í átt til hennar. Þetta var
það síðasta sem John hafði af föð-
ur sínum að segja næstu tuttugu
árin.
Árið 1965, þegar John var orð-
inn heimsfrægur „bítill", kom
Fred skyndilega fram á sjónar-
sviðið og fékk tuttugu mínútna
viðtal við hinn fræga son sinn. í
fyrstu sló hann um sig og gagn-
rýndi John fyrir það sem honum
þótti miður í fari hans og Bítl-
anna. Síðan bað hann um lán, en
fékk neitun. Nokkrum dögum síð-
ar kom hann óboðinn í heimsókn
til sonar síns, sem neitaði hins
vegar að ræða við hann. Þá fór
Fred í fjölmiðla og lét taka við sig
viðtöl gegn greiðslu og meðal ann-
ars gaf hann út ævisögu sína og
söng inn á plötu, en mun hafa haft
lítið upp úr krafsinu. Síðan hvarf
Fred í mannhafið og er úr sög-
unni.
Eftir að John flutti aftur heim
til Liverpool með móður sinni var
hann tekinn í fóstur hjá eldri syst-
ur Júlíu, Mimi Smith, og manni
hennar George. Þau hjón voru
barnlaus og Mimi þótti ákaflega
vænt um þennan systurson sinn
og hann var hændur að henni. En
hún var ströng og trúuð og lét
John ganga í sunnudagaskóla á
hverjum sunnudegi og hann fékk