Morgunblaðið - 13.07.1983, Blaðsíða 18

50
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. JÚLÍ 1983
Komdu vid á
kjötmarkaðinum
Leiklist
Jóhann Hjálmarsson
Stúdentaleikhúsið:
REYKJAVÍKURBLÚS.
Samantekt: Benóný Ægisson og
Magnea J. Matthíasdóttir.
Leikstjóri: Pétur Einarsson.
Tónlist: Benóný Ægisson og
Kjartan Ólafsson.
Undirleikari: Kjartan Ólafsson.
Leikmynd: Guðný Björk Rich-
ardsdóttir.
Ljósamaður: Agúst Pétursson.
Leikhljóð: Einar Bergmundur.
Reykjavíkurblús er eins og
nafnið bendir til dagskrá um
Reykjavík. Það er Reykjavík erf-
iðleikanna sem birtist okkur í
Stúdentaleikhúsinu. Fólk er eins
og löngum áður að streða og
strita, einkum upptekið við að
byKgja og það sem amar að er
meira en lítið. Við fáum að
kynnast manninum sem byggði
Breiðholtið og fleira fólki og yf-
irleitt er þetta fólk síður en svo
ánægt með hlutskipti sitt. Borg-
in og allt sem henni fylgir er
plága.
Benóný Ægisson og Magnea J.
Matthíasdóttir bjóða semsagt
ekki upp á fjölbreytta dagskrá
frá Reykjavík. Þau hafa gluggað
í nokkrar bækur og tínt úr þeim
fremur dapurlegar myndir borg-
arlífsins. Meðal höfunda eru þau
sjálf, Einar Ólafsson, Norma E.
Samúelsdóttir, Birgir Svan Sím-
onarson, Ólafur Sveinsson og
Sigurður Pálsson. Sigurður kem-
ur reyndar fram í eigin pt.sónu
og flytur ljóð sitt um nóttina.
Það var helst þá sem dagskráin
fór að fá á sig mynd skáldskap-
ar, en maðurinn var vitanlega
rekinn af sviðinu fljótlega.
Benóný Ægisson yrkir í anda
kabarettsins og virðist dæmi-
gerður kabarettmaður. Þannig
hefst til dæmis ljóð hans Kjöt-
markaðurinn:
ef þú situr aleinn heima
ekkert gott í sjónvarpinu
ef makinn er að gera þig galinn
geristu leiður og lúinn
langar samt ekki í hátt
komdu þá við á kjötmarkaðinum
og kræktu þér í feitan drátt
Flutningur þeirra sýnishorna
Reykjavíkurskáldskapar sem
þau Benóný og Magnea buðu
REYKJAVÍKURý
uppá tókst vel hjá Stúdenta-
leikhúsinu. Það var líf og fjör.
Þau sem komu fram voru Ari
Matthíasson, Edda Arnljótsdótt-
ir, Guðríður Ragnarsdóttir,
Magnús Ragnarsson, Soffía
Karlsdóttir og Stefán Jónsson.
Pétur Einarsson leikstýrði þessu
fólki með þeim hætti að túlkunin
bar yfirleitt skáldskapinn ofur-
liði, skáldskapurinn drukknaði í
leikrænni tjáningu. En nokkur
dæmi voru um hið gagnstæða.
Misgott hliðarspor frá snillingi
Hljóm-
plotur
Finnbogi Marinósson
Local Hero
Kvikmyndatónlist eftir Mark
Knopfler
Vertigo
Eins og fer fyrir öllum snillingum
innan poppsins þá endar alltaf með
því að þeir reyna fyrir sér utan þess
sviðs sem þeir eru þekktir á. Um
þetta eru til fjölmörg dæmi og eitt
það nýjasta er platan Local Hero. Á
henni er að finna tónlist sem samin
er af höfuðpaur Dire Straits, Mark
Knopfler.
Misjafnlega hefur mönnum tek-
ist upp og er þá í flestum tilfellum
um algert „flopp“ að ræða eða
meiriháttar velgengni. En til er að
þetta fari saman, að nokkru leyti,
LocalHerq
og er Local Hero gott dæmi um
slíkt.
Tónlistin sem á plötunni er, er
fyrst og fremst ætlað það hlutverk
að falla að myndrænni túlkun. Og
eins og vænta mátti er hún því
marki brennd. Til dæmis er litla
brú að finna á milli einstakra
laga, tónlistarlega. Þetta skapar
sundurleysi, en það sem heldur
Local Hero saman er að yfirbragð
hennar er mjög rólegt.
Þá er komið að tónlistinni
sjálfri. Hún er á köflum hreinasta
gull og þess á milli er að finna
hluti sem eru ekki neitt neitt, að
minnsta kosti að myndinni óséðri.
Hvað gott er og slæmt skal hver
og einn segja til um fyrir sig, en
dæmi um drasl má nefna fyrsta
lag plötunnar.
En eftir að hafa brennt sig á því
að fúlsa við plötu með kvikmynda-
tónlist sem reyndist vera afbragðs
góð, eftir ac. myndin hafði verið
barin augum, þá er best að segja
sem minnst.
En eins og stendur þá skemmir
margt fyrir því að hér sé á ferð-
inni hreinn úrvalsgripur. Upp á
móti koma svo lög eins og „Going
home: Theme of the Local Hero“,
sem er eitt eigulegasta lag ársins.
Að verða gamall
Erlendar
bækur
Jóhanna Kristjónsdóttir
Kære Börn og Börnebörn, en anto-
logi.
Ritstýrt af K.E. Herman.
Útg. Lindhardt og Ringhof.
Aldraðir segja hinum ungu,
hvernig er að vera gamall — og
verða gamall. Sérstæð bók og efni
hennar mjög svo áhugavert, þótt
velta megi fyrir sér ótal mörgu
sem ekki eru gerð þar nein víðhlít-
andi skil. Fæstir skynja þegar ald-
urinn færist yfir þá, sjaldnast
kemur ellin rétt eins og hendi sé
veifað, hún læðist að mönnum
smátt og smátt, skerðir andlega og
líkamlega orku smátt og smátt.
Það er mikið í tízku að tala um að
kenna fólki að búa sig undir ellina,
það vill í reynd verða misbrestur á
að skilgreina hvað eiginlega sé átt
við með því. Halda föndurnám-
skeið fyrir fólk þegar það nær 65
ára aldri, kenna því að hnýta net
þegar það er 67 ára eða kemur ell-
in kannski óforvarandis, þegar
mönnum er sparkað út af atvinnu-
markaðnum sjötugum, sumir í all-
sæmilegum blóma lífs, aðrir hafa
verið krankir nánast alla ævi. I
morgunútvarpi á dögunum heyrði
ég einhvern vera að tala um ellina
og afa- og ömmu-rómantíkina —
litlu börnin með stjörnur í augum
sitja við hné öldungs eða gamallar
konu við rokkinn og hlýða heilluð
á ævintýri og sögur. Hefur ekki
ömmu- og afa-myndin breytzt eins
og annað í þjóðfélaginu. Nú þykir
það svo sem litlum tíðindum sæta
þótt fólk verði afar og ömmur
langt innan við fimmtugt.
En þessar frásagnir eiga að
segja okkur um hugsanir þeirra
sem hafa sætt sig við þá hugsun
að þeir eru orðnir gamlir, þótt
ekki sé þar með sagt að þeir hafi
allir sætt sig við hlutskipti sitt.
Það er öldungis annað mál.
Tóninn í frásögnunum er ákaf-
lega misjafn. í fyrstu þeirra segir
87 ára gömul kona jákvæða og fal-
lega sögu um gott líf sitt, elsku
barna og barnabarna, annars
staðar hreytir önnur eldri kona út
úr sér kuldalega: „Hver hefur eig-
inlega sagt þetta rugl að eldast
með yndisþokka?"
Þessi bók er þrátt fyrir ýmsa
augljósa vankanta og takmarkan-
ir líkleg til skilningsauka. Og hún
er mannbætandi.
Innihaldslaust popp
Hljóm-
plotur
Finnbogi Marinósson
Modern Romance
Trick of the light
WEA
Satt best að segja þá veit ég ekki
alveg hvernig á að skrifa um plötuna
„Trick of the light“ með Modern
Romance. Fyrir nokkru síðan þá
dillaði ég mér eftir og hafði mjög
garaan af laginu „Best years of our
lives“. Þá var lagið að finna á
safnplötu, sem fjallað hefur verið
um hér og þá vonaðist ég eftir ein-
hverju meiru skemmilegu frá Mo-
dern Romance.
En eftir að hafa hlustað nokkr-
um sinnum á stóru plötuna, sem
barst skömmu seinna upp í hend-
urnar þá féll mér allur ketill í eld.
Blásturinn sem hafði gert áður-
nefnt lag svo skemmtilegt er út-
færður á eins bjánalegan hátt og
hugsast mátti og árangurinn er
t.d. að finna í laginu „Cherry pink
and apple blossom". Eða, lagið
gæti sómað sér vel sem eitt af
þeim lögum sem spiluð eru í
keppni í S-Amerískum dönsum.
En hvað með það. Tónlistin er
undir áhrifum frá suðuramerískri
tónlist. Slík er allt í lagi, eða svo
lengi sem menn halda sig við
áhrifin. En áhrifavaldurinn er
ekki sterkari en það að á köflum
gleymist hann og innihaldslaust
popp ræður ríkjum.
Við þetta verður engu bætt.
Platan er afskaplega lítilfjörleg
svo lengi sem kröfurnar eru engar.
Hinsvegar má ekki gleyma þeim
hópi sem farinn er af léttasta
skeiðinu og lætur hugleiðingar um
tónlist dagsins í dag lönd og leið.
Þessi hópur mætti eflaust eitt-
hvert gaman hafa af plötunni, að
minnsta kosti er ekki kastað til
hennar höndunum.
KRISTIÐ SAMFÉLAG
Siglaugur Brynleifsson
T.S. Eliot: The Idea of a Christian
Society and Other Writings.
Second Edition. With an Introduc-
tion by David Edwards. Faber and
Faber 1982.
Þetta er önnur prentun fyrir-
lestra, sem Eliot hélt í Cambridge
í marsmánuði 1939 og voru síðan
gefnir út með smá breytingum og
viðbótum í október sama ár. Hér
eru fyrirlestrarnir endurprentaðir
ásamt athugasemdum höfundar
og auk þess greinar sem varða
fyrirlestrana, útvarpserindi og
gagnrýni ásamt svargreinum höf-
undar við gagnrýni.
Kveikjan að þessum fyrirlestr-
um voru atburðirnir 1938, þegar
Chamberlain kom heim frá
Munchen og taldi sig hafa tryggt
friðinn með uppgjöf fyrir Hitler
og fórnaði þar með Tékkóslóvakíu.
Þpssir atburðir höfðu djúj)_áhri_f_á
Eliot, svo djúp að hann tók að ef-
ast um „gildi menningarinnar ...
Við áttum enga fullvissu eða trú
sem mátti skáka gegn hugmynd-
um andstæðinganna. Var gildis-
mat okkar bundið við bankasam-
steypur, tryggingarfélög og iðnað-
arsamsteypur?" Skoðanir Eliots á
ensku samfélagi tóku að mótast til
ákveðinnar áttar snemma á fjórða
áratugnum, hann fann ekki það
gildismat, sem hann taldi nauð-
synlegt til þess að einstaklingur-
inn mætti þroskast, né ákveðna
uppbyggilega stefnu meðal áhrifa-
manna í pólitík og menningarefn-
um. Honum ógnaðist veraldar-
hyggjan og taldi „pluralisma"
samfélagsins leiða til aukinnar
efnishyggju. „Eftir því sem sam-
félagið iðnvæðist eftir því aukast
áhrifin af heimspeki efnishyggj-
unnar, og því lengra sem llður
verða áhrifin magnaðri og afdrifa-
ríkari. Bretland iðnvæddist fyrr
öðrum löndum. Óheft iðnvæðing
mótar menn og konur — af öllum
stéttum, sker sundur allt samband
við menningu fortíðarinnart sljtur
tengslin við trúarbrögð og kirkju
og eykur líkurnar á múghyggju,
mefr öðrum orðum, skapar múg.
Og múgurinn er sjálfum sér líkur
þótt hann búi í vönduðum híbýl-
um, neyti góðrar fæðu, sé vel
klæddur og agaður" (að nauðsyn
samfélagsins).
Eliot leit ti liðinna tíma sem
tíma meiri verðmæta og sannara
gildis, það voru einnig tímar allt
annarra framleiðsluhátta, tímar
kyrrstæðara samfélags sem var
mótað af erfðastéttum og kirkju,
klassískri menntun og menningar-
erfðum. Veraldarhyggja og efnis-
legar framfarir án kristinsdóms
voru í hans augum bein leið til
glötunar allra menningarverð-
mæta, leiðin til barbarismans.
Sú skoðun hans að samningarn-
ir í Múnchen 1938 hafi vottað hina
rotnu innviði guðlauss samfélags
reyndist ekki rétt þegar kom fram
á næsta ár. Þjóðleg samkennd
Englendinga og kristnar lífsskoð-
anir, sem mótað höfðu samfélagið
um aldir, máttu sín meira en hann
áleit Því kyeður _við annan tón í,
samantektum hans eftir septem-
ber 1939.
Þessi ritgerð sætti talsverðri
gagnrýni þegar hún kom út, ýms-
um leist heldur illa á það að auka
áhrif og völd kirkjunnar gegnum
skólakerfið og með aðstoð krist-
inna manna og hópa, sem gegndu
hlutverki „pólitískra sella"
(Spender).
Höfundurinn getur þess að
„skoðanir sínar hafi mótast í það
form, sem þær birtast í hér, m.a.
við samræður og að nokkru af
lestri rits Christopher Dawsons:
Beyond Politics — og rits
Middleston Murrays: The Price of
Leadership". Einnig virðist Jacqu-
es Maritain hafa haft nokkur
áhrif á Eliot eins og svo marga
aðra fyrr og síðar með ritinu
„True Humanism" sem kom út á
ensku 1938. Þessi rit áttu sinn þátt
í ákvörðun Eliots að birta hug-
renningar sínar.
Eliot taldi að enska biskupa-
kirkjan og hópar kristinna leik-
manna „community of Christians"
skyldu móta kristna meðvitund
meðal þjóðarinnar og vera stjórn-
völdum aðhald varðandi frávik frá
þeim leikreglum sem mótast af
kristnum siðareglum og kenni-
setningum (dogmum) hina opin-j
beraða sannieika kristins dóms.
Til þess að svo gæti orðið, varð
kirkjan að vinna að því að gera
öllum ljósan fagnaðarboðskapinn
sem tilgang og inntak mannlegrar
tilveru þessa heims og annars.
Eliot ver talsverðum hluta rit-
gerðarinnar til þess að fjalla um
ríki og kirkju og telur að þjóð-
kirkja sé heppilegasta lausnin, þar
sem valdsvið kirkjunnar í skóla-
málum og öllum þeim málum sem
varða siðgæði, sé bundið kristnum
dogmum eða kennisetningum og
hann leggur mikla áherslu á nauð-
syn sjálfstæðis kirkjunnar gagn-
vart ríkisvaldinu og einnig á að
jafnvægi haldist milli þessara að-
ila, en að stefna beggja byggist á
dogmum og að þær marki leiðina
til fyllra og sannara mannlffs.
Eliot talar um að kristnin sé önd-
verð veraldarhyggju og efnis-
hyggju hvað varðar afstöðuna til
náttúrunnar, hann telur að gróða-
og framfarahyggja leiði og hafi
þegar leitt (1938) til afskræm-
ingar og eyðileggingar náttúrlegs
umhverfis og að stöðugt sé gengið
á náttúrulegar auðlindir, sem
hljóti að hefna sín grimmilega.
„Röng afstaða til náttúru og um-
hverfis er einnig röng gagnvart
Guði.f . 'j* ■ ííj ; i i • '"■iii h