Morgunblaðið - 14.08.1983, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. ÁGÚST 1983
Flokkur af „Þjóðverjadrósum“ og „kvenkvistlingum" á leið til réttarhalda við stríðslok 1945. Ella hlaut svipuð örlög
og margar þeirra, á árunum eftir stríðið.
Flutningaskipið var með fjögur
þúsund manns um borð. Farþeg-
unum var staflað saman eins og
síld í tunnu, á þilfari og í lest. Það
hélt úr höfn 1. júlí. Einn daginn
man Ella sérlega vel. M.a. spurði
ungur norskur læknir hana, hvort
hún vildi ekki verða eftir í Noregi
með barnið þangað til það yrði
tveggja ára. Þýskaland væri ekki
vænlegt til uppvaxtar fyrir ung
börn.
Að sjálfsögðu iðrar nú þessa
rosknu konu að hún tók orð lækn-
isins ekki til greina. Framtíðin
varð öll önnur en hún hafði hugs-
að sér.
Sá hluti Þýskalands, sem Ella
kom til hafði ekki orðið sérlega
illa úti í stríðinu. f stórum drátt-
um hafði stríðsvélin farið rólega
framhjá þessum smábæ norðar-
lega í Þýskalandi, þar sem Ella
átti að eiga heima. Tengdafaðir
hennar átti litla trésmiðju og eig-
inmaður hennar fékk þar strax
vinnu.
„Gott að koma heim“
Ella man það, að matur var af
skornum skammti fyrstu árin, en
yfirleitt komst þó fjölskyldan
sæmilega af. Henni varð ljóst að
aðrir bjuggu við miklum mun lak-
ari kjör þegar hún kom til Berlín-
ar árið 1947. Hún fékk næstum
taugaáfall. Hvarvetna haugar af
rústum og hungrað fólk. Þá kom
það Ellu ekki í hug að þarna ætti
hún að eiga heima í framtíðinni.
Örlögin voru allhliðholl fyrstu
árin í Þýskalandi. Hún kunni vel
við sig eftir að hafa lært málið.
Árið 1947 ól hún aðra telpu.
Brýrnar til gamla landsins voru
ekki með öllu brenndar. Ella
komst aftur í fyrsta sinn til Nor-
egs 1956, eftir „krókaleiðum", að
því er hún segir. Nokkrum árum
heim. Það hafði enginn framar
horn í síðu minni. Mér var tekið
opnum örmum.
Við skulum nú hlaupa yfir nokk-
ur ár. Nú er Ella einsömul í smá-
íbúð í Austur-Berlín. Hún er mjög
einmana og lífið færir henni litla
gleði.
Sex ár eru liðin frá því að hún
flutti frá friðsæla smábænum í
Norður-Þýskalandi. Maður hennar
hefur tekið saman við aðra konu
en þó hefur löglegur skilnaður
ekki farið fram. Ella flutti til
Berlínar af því að önnur dóttirin,
Gerður, bjó þar. En hún dó 6. nóv-
ember 1982.
Ella er bitur. Dauði dótturinnar
hefur lagst þungt á hana. Henni
finnst lífið svo tilgangslaust. Það
er svo erfitt að sætta sig við þá
hugsun að dóttirin er horfin henni
fyrir fullt og allt.
„Ekki vegna þín“
Gerður var yndisleg og góð
stúlka, segir Ella og tárin falla
niður vanga hennar. — Hún var of
góð fyrir þennan heim, og lífið fór
ekki alltof vel með hana.
Gerður giftist Þjóðverja og
eignaðist stúlkubarn með honum,
Inger að nafni, sem er nú að verða
fimmtán ára. — Hún er komin út
á hættulega braut í Vestur-
Þýskalandi, og ég, amman, get
ekki hjálpað henni.
Hjónabandinu lauk með skiln-
aði fyrir fáum árum. Gerður tók
saman við Júgóslava og giftist
honum. Hann bjó í Vestur-Þýska-
landi. Eftir langvarandi baráttu
og þref fékk Ella leyfi stjórnvalda
í alþýðulýðveldinu til að taka Ing-
er með sér til Vestur-Berlínar.
Gerður var mjög veik. Hún var
haldin asma sem ágerðist og hafði
aðra sjúkdóma í för með sér. Berl-
ín, sem er full af reyk er ekki
heppilegur staður fyrir þá sem
þjást af asma.
Gerður varð veikari og veikari
og hlaut því oft að dvelja á sjúkra-
húsi, segir Ella. En ég fékk aldrei
leyfi til þess að heimsækja hana
og ekki heldur fyrir andlátið, bæt-
ir hún við lágum rómi.
Þung var reynslan. Hún varð ör-
væntingarfull og til einskis gagns.
Hún bjó aðeins nokkra kilómetra
þaðan sem dóttirin lá fyrir dauð-
anum, en fékk hreint nei við því að
skreppa snöggvast vestur fyrir
járntjaldið.
Ég hljóp frá einni skrifstofu til
annarrar. Fólk yppti bara öxlum.
Eina skýringin sem ég fékk var
þessi: Það er ekki þér að kenna að
þú færð ekki brottfararleyfi!
Eins og það væri nokkur hugg-
un. Það var hræðilegur tími fyrir
þessa örvingluðu konu. í grennd lá
dóttir hennar á banabeði, en hún
gat enga huggun eða hjálp veitt
henni.
„Varð næstum vitstola"
Síminn var eini tengiliðurinn
við sjúkrahúsið. Allan daginn
þeyttist Ella fram og aftur frá
einum símaklefanum til annars,
til þess að fá fréttir hjá læknum
og hjúkrunarkonum um líðan
dóttur sinnar.
Ella brestur í grát við tilhugs-
unina um það sem gerst hefur.
Þegar dóttirin var að dauða komin
sögðu systurnar á sjúkrahúsinu að
hún væri alltaf að kalla á mömmu
sína. — Ég var að því komin að
verða vitstola, segir hún og and-
varpar þungan.
Nú ásakar hún sjálfa sig fyrir
að hafa ekki verið enn harðari við
yfirvöldin. Hún hafði hvort sem
var engu að tapa. — Mér var neit-
að og ég sætti mig við það. Ég er
nú einu sinni þannig upp alin, seg-
ir Ella.
Seinasta kvöldið man hún ljóst.
Að venju símaði Ella til sjúkra-
hússins handan múrsins. Þá var
61
henni sagt, að dóttir hennar væri
dáin fyrir stundarfjórðungi.
Ekki gáfu yfirvöldin Ellu heldur
leyfi til þess að vera við greftrun-
ina. Yfirmaðurinn á vinnustað
hennar samþykkti fyrir sitt leyti
að hún fengi að fara, en lögreglan
harðneitaði.
Fyrir skömmu fékk fjölskyldan
leyfi til að flytja öskuna til smá-
bæjarins í Norður-Þýskalandi, þar
sem Gerður ólst upp. Það er þó
nokkur bót í máli eftir allt sem á
undan er gengið. — Ég hef ekki
verið með sjálfri mér á þessum
erfiðu tímum, og mér finnst að nú
líði mér eitthvað betur, segir Ella.
En tíma vandamálanna er ekki
lokið. í Vestur-Berlín er dóttur-
dóttirin komin á hála braut. Hún
hefur strokið hvað eftir annað frá
barnaheimilinu þar sem hún býr.
Og nú sem stendur veit enginn
hvar hún heldur sig. Vesalings
Inger, hún fékk því miður slæmt
uppeldi. Þegar hún var þrettán
ára, var henni nauðgað af fóstur-
föður sínum.
„Það er gott að
hitta aðra Norðmenn"
Það sem er allra erfiðast fyrir
Ellu er að vita að barnabarnið er á
villustigum, án þess að eiga mögu-
leika á því að hjálpa henni. — Mér
hefur oft liðið illa. En ég er orðin
vön því að harka af mér, segir
Ella. — Það er gaman að hitta
Norðmenn. Við vorum einmana
árum saman og fáar fengu tæki-
færi að hitta gamla landa sína. Á
17. maí hátíð fyrir tveim árum
rakst ég á norska konu. Og þá kom
það í ljós, að hún bjó í nágrenni
við mig og hafði gert það lengi.
— Stundum hefur mig langað
til að hafa í höndum norska bók til
að lesa í, en það er stranglega
bannað að fá lesefni frá Noregi.
Ég á Björnson á þýsku, en það er
mér ekki nóg. Mér finnst ég ein-
mana og sit hérna dag eftir dag.
Þuríður, annað barnabarn mitt, er
mér til gleði. Hún er eini sólar-
geislinn minn.
Ella stendur á svölunum, þegar
ég held heiman frá henni. Hún
veifar hendinni og hrópar, „Auf
Wiedersehen". Hún lokar hurðinni
á eftir sér og hverfur aftur inn til
sín.
Inn til hugsana sinna.
Auglýsing
um frekari frestun
á greiðslum
af verótryggöum
lánum
ÚR BYGGINGARSJÓÐI RÍKISINS
OG BYGGINGARSJÓÐI VERKAMANNA
Samkvæmt bráðabi rgðalögum
nr. 57 frá 27. maí 1983
Ákveðið hefur verið að framlengja til og með 1. september nk.
frest þann, sem auglýst var hinn 22. júní sl. að veittur yrði þeim
einstaklingum, sem tekið hafa verðtryggð lán úr
Byggingarsjóði ríkisins frá 1. júlí 1974 og úr Byggingarsjóði
verkamanna frá 1. júlí 1980. Athygli er vakin á því, að
viðbótarfrestur þessi nær aðeins til þeirra lána, sem voru á
gjalddaga hinn 1. maí sl.
Að öðru leyti eru óbreyttar og í fullu gildi reglur þær um frestun
á greiðslum af verðtryggðum lánum stofnunarinnar, sem fram
komu í auglýsingu hennar hinn 22. júní sl.
Reykjavík, 11. ágúst 1983.
c§3 Húsnæðisstofnun
ríkisins
Hvítt er ekki bara hvítt.
Við bjóðum
hvíta liti, beinhvítt, hrímhvítt, antikhvítt, hvítt og vaxhvítt
Látid Hörpu gefa tóninn