Morgunblaðið - 22.09.1983, Síða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. SEPTEMBER 1983
Ólafur Guðmundsson
sjómaður - Minning
Fæddur 7. nóvember 1898
Dáinn 14. september 1983
Ólafur Guðmundsson, sem í dag
verður til moldar borinn, var einn
þeirra, er æðrulaust bera sinn
kross allt lífið, um leið og þeir
varpa birtu á umhverfið og eru
nýtir þjóðfélagsþegnar. Engin skil
kann ég á ættum þessa manns, en
svo hugstæður er hann mér þrátt
fyrir takmörkuð kynni, að mig
langar til að minnast hans í ör-
fáum orðum.
óli sjómaður, eins og allir vinir
hans nefndu hann, var einn þeirra,
er það hlutskipti er lagt á að
ganga í gegnum lífið án heyrnar
og var þannig alla tíð hindraður
til eðlilegra tjáskipta við sam-
ferðamenn sína. Menntunar naut
hann lítillar og mun hafa stundað
sjóinn mestan hluta starfsferils
síns, — var það raunar auðséð á
manninum, að hann stundaði erf-
iðisvinnu og gæfi ekki eftir í starfi
né lífi.
Það sem mér og ábyggilega
mörgum öðrum verður minnis-
stæðast í fari þessa manns er
hressileikinn, sem fylgdi honum,
og hve vel hann lifði sig inn í mis-
munandi aðstæður. Hann var
glaður, kerskinn, reifur og alúð-
legur á mannamótum, en gat einn-
ig verið alvarlegastur allra, er við
átti. Gestgjafi veit ég að hann var
einstakur og til hans söfnuðust fé-
lagar hans og vinir og var þá mik-
ið skrafað um stórt og smátt á
táknmáli. Mun ég hafa notið þess
einu sinni eða tvisvar í æsku og
eru þær heimsóknir mér ákaflega
minnisstæðar. Skólasystir mín bjó
um skeið á efri hæðinni i húsi
hans og fjölskyldu í Þingholtunum
og hófust þá kynni okkar, þótt
aldrei yrðu þau mikil. Hin síðari
ár hitti ég hann þó allnokkrum
sinnum í gufubaði Laugardals-
laugarinnar og áttum við þá
stundum kersknar orðræður. Var
hann þá mest hissa á því, hve
gamall hann væri orðinn. Hann
bar þó aldurinn mjög vel og virtist
glaður sem fyrr og sáttur við lífið.
Sameiginlegan vin áttum við, sjó-
mann og nábúa minn á vinnustað,
er Óli spurði oft um, og er það
eiginlega einnig hans vegna, sem
ég rita þessar línur. Viðkomandi
var nefnilega svo oft á leiðinni til
hans í landlegum og var það auð-
sjáanlega alveg sérstakt tilhlökk-
unarefni — líkast því að fara í
veizlu. Þannig hefur það vafalaust
verið ótalmörgum um áratuga
skeið, er sama ok hefur verið lagt
á í lífinu. Gleðigjafi, að mega
banka upp hjá honum og fá að
sitja þessar hljóðlátu, en þó orð-
mörgu samræður. Má segja, að hið
eina er hlumdi þar yfir sviðið hafi
verið lágværir fingursprotar. Já,
Óli var einn þeirra manna, er virt-
ust vera með veizlu í farangrinum,
þótt stíðir vindar blésu á móti í
lífinu. Þótt einungis almennur sjó-
maður væri, tók hann á móti gest-
um og heilsaði á mannamótum,
sem hér væri kominn þjálfaður
sendifulltrúi stórþjóðar, að því
viðbættu, að hann átti til fölskva-
lausan hlýleika alþýðumannsins.
Slíkir menn eru stórir og uppskera
virðingu og þakklæti samferða-
manna sinna. Hann heldur því á
braut með mikla hlýju og vinar-
hug í malnum, er hann hefur upp-
skorið með breytni sinni á lífsferli
sínum og ætti því að eiga vísa
góða eilífðarvist. Fari hann vel og
veri kært kvaddur.
Bragi Ásgeirsson
Að morgni 14. september andað-
ist á sjúkrahúsi í Reykjavík Ólaf-
ur Guðmundsson sjómaður til
heimilis að Snorrabraut 30 hér í
borg. Verður útför hans gerð frá
Fossvogskirkju í dag.
Ólafur var heilsuhraustur fram-
an af ævi, þar til fyrir nokkrum
mánuðum að hann kenndi þess
sjúkdóms er leiddi til andláts.
Hann fæddist í Móakoti í Sandvík-
urhreppi í Árnessýslu 7. nóvember
1898.
Foreldrar hans voru hjónin
Guðmundur Ólafsson og Guðrún
Sigurðardóttir, sem þá bjuggu í
Móakoti. Þau hjón eignuðust 6
börn og eru þau talin hér eftir
aldri: Kristín, Ólafur, sem hér er
minnst, Sigurjón, sem lést af
slysförum á Selvogsheiði fyrir
mörgum árum, Sigurður, Gytha og
Margrét.
Skömmu eftir fæðingu Ólafs
kom í ljós að hann var heyrnar-
laus, og má nærri geta að það hafi
verið þungbært ungum hjónum,
sem voru að hefja búskap á þeim
árum.
Strax og Ólafur hafði aldur til
var hann sendur til náms í Mál-
leysingjaskólanum að Stóra-
Hrauni í ölfusi. Séra Gísli Skúla-
son hafði þá tekið við stjórn skól-
ans við andlát séra ólafs Helga-
sonar. Á þessum árum munu níu
nemendur hafa verið við nám í
skólanum og flestir urðu þeir 12.
Ólafur var vel greindur og sótti
námið vel. Á þessum árum var
undirstaða kennslunnar fingra-
mál, auk þess var nemendum
kenndur lestur, skrift, reikningur
og landafræði. Einnig var nem-
endum kennt prjón. Hefur það
vafalítið komið sér vel á þeim ár-
um, þegar mikið var unnið heima
úr ullinni og mikið lagt upp úr því
að unglingar kynnu til þeirra
verka. Þá voru nemendum kennd
almenn bústörf og reynt að búa þá
undir lífið að þeirra tima hætti.
Árið 1908 var skólinn fluttur til
Reykjaíkur og gerður að ríkis-
skóla, undir stjórn Margrétar Th.
Bjarnadóttur (síðar Rasmus).
Starfsskilyrði skólans voru á
margan hátt erfið þar eystra og
fyrir hvatningarorð hennar var
skólinn fluttur suður. Fyrst í stað
fékk skólinn húsnæði á Laugavegi
17.
ólafur varð því að yfirgefa
æskustöðvarnar til að geta stund-
að nám í skólanum. Þröngt var í
heimavistinni og margir nemend-
ur urðu að vistast hjá ættingjum,
eða var komið fyrir á góðum heim-
ilum.
Þegar Ólafur hafði lokið skóla-
göngu flytur hann aftur heim á
æskustöðvarnar og sameinast fjöl-
skyldunni, sem hafði þá flutt að
Læk í Ölfusi. Ólafur vann þar al-
menn störf í sveitinni. Síðar
stundaði hann sjómennsku á ver-
tíð þar eystra.
Árið 1921 réðst ólafur til sjós á
togaranum Gylfa á saltfiskveiðar.
Einnig var hann á togaranum
Gulltoppi, Haukanesinu, Reykja-
borg og Menjunni. Lengst var
hann á torgaranum Karlsefni eða
7 ár en skipstjóri var þá Karl Guð-
mundsson sá ágætismaður, sem
mikið orð fór af sakir manngæsku
og minntist Ólafur hans oft, þegar
talið barst að sjómennsku. Jafnan
var óli lengi í skiprúmi og með
sömu skipstjórum ár eftir ár og
sýnir það best hve eftirsóttur
hann var í skiprúm.
Árið 1924 flytja foreldrar Ólafs
til Reykjavíkur og festa kaup á
húseigninni Þingholtsstræti 8.
Ólafur vistast hjá þeim og leigði
sér herbergi í því húsi. Bjó hann
þar lengi framan af.
Við ólafur kynntumst fyrst
fyrir tuttugu og sex árum. Það er
því vissulega margs að minnast.
Sumar mínar bestu minningar eru
tengdar kynnum mínum af þess-
um heilsteypta, heiðarlega manni.
Mikið yndi hafði Ólafur af
ferðalögum og oft þegar stund
gafst frá brauðstritinu var hann
kominn í ferðafötin og fjalla-
skóna, sestur upp í rútu á vit
nýrra staða. Hann var stálminn-
ugur á þá staði sem hann hafði
komið á. því hann hafði gott sjón-
minni. Ólafur tók mikið af mynd-
um í þessum ferðalögum sínum og
nokkrar kvikmyndir tók hann á
litlu vélina sína hér heima og er-
lendis.
Árið 1976 fórum við Ólafur
ásamt fleirum á Eftirlaunaráð-
stefnu heyrnleysingja, sem haldin
var í Finnlandi. I þessum hópi
voru 5 heyrnarlausir og 2 heyr-
andi. Öll tjáskipti fóru fram á
táknmáli. Það sem einkenndi
þessa ráðstefnu var að engir
tungumálaerfiðleikar voru hjá
okkar fólki. Aftur á móti var það
mun erfiðara fyrir okkur heyrandi
að geta fylgst með því sem fram
fór á ráðstefnunni, og ef ekki hefði
notið góðrar fyrirgreiðslu túlks og
Ólafs Guðmundssonar á ráðstefn-
unni hygg ég að við hefðum komið
heim mun fátækari af vitneskju
um öldrunarmál heyrnarlausra.
Ólafur giftist ekki og átti ekki
afkomendur. Hann bjó mestan
hluta ævi sinnar með foreldrum
sínum á Þingholtsstræti 8 eins og
fyrr segir. Þar var oft gestkvæmt
I Gamla Bio
Fiwmtudagikvöld kl. 20.30
ISLENSKA OPERAN
Ferðaskrifstofan Urval
Verslunin Fiðrildið
Verslunin Víöir
Snyrtivöruverslunin Clara
Verslunin Valborg
Heimilistæki hf. Philips
Valborg Sigmunds-
dóttir - Minning
Ég þekkti í rauninni lítið til
Valborgar alla tíð, en hún hefur
samt síðustu tuttugu og fimm árin
verið ein aðalpersónan í lífi mínu.
Hún var ættuð frá Norðfirði og
átti marga bræður og systur, sem
nú búa víða um land. Þetta var
traust fólk í sambandi við raun-
veruleikann, en ekki með neina
draumóra, ímyndunarveiki né til-
gerð.
Hún réðst sem ráðskona til föð-
ur míns, ósvalds Knudsen, þegar
ég var 14 ára gamall. Ekki leið á
löngu þar til mér varð ljóst að
undir sama þaki gæti ég ekki búið.
Mér fannst ekki koma annað frá
henni en stöðugar aðfinnslur.
Ekki vera að borða milli mála og
ekki gera þetta og ekki gera hitt.
Þetta var alveg óbærileg
reynsla og ég fór að koma því á
framfæri við föður minn hvort
ekki væri hægt að losna við þessa
ráðskonu og fá einhverja aðra sem
suðaði aðeins minna. Faðir minn
tók ekki undir þessa málaleitan
mína, Valborg var mjög snyrtileg í
allri umgengni. Allt var á sínum
stað, og hún var mjög góður kokk-
ur. Matur var alltaf til á réttum
tíma. Kaffi var líka á ákveðnum
tima og auk þess var hún tilbúin
með kökur og aðrar veitingar þeg-
ar gestir birtust í Hellusundi, sem
var oft, og á öllum mögulegum og
ómögulegum tímum.
Valborg var líklegast sú eina
innan fjölskyldu sinnar sem þjáð-
ist af draumórum og ímyndunar-
veiki. Hún hafði farið snemma til
Kaupmannahafnar og vann þar að
saumaskap og rak um tíma eigin
saumastofu. Alla tíð þjáðist Val-
borg af miklum höfuðverkjum,
mígreni, og það háði henni mjög.
Hún varð að hætta rekstri sauma-
stofunnar í Kaupmannahöfn og
eftir seinni heimsstyriöldina flutti
hún svo alfarin til Islands. Hún
vann síðan ýmis störf, var á
ljósmyndastofu um tíma og kom
loks til okkar í Hellusundi, er við
feðgar höfðum verið í ráðskonuleit
í nokkurn tíma. Valborg kom sér
mjög vel meðal vina og fjölskyldu
föður míns. Það var alltaf eins og
veisla að koma í heimsókn í Hellu-
sundi. Þar komu oft margir mjög
áberandi menn og konur úr ís-
lensku þjóðlífi og Valborg var allt-
af til staðar með veitingar sínar
og smekklega framkomu. Hún
hafði sjálf mikla ánægju af þess-
um heimsóknum. Það var henni
mikið metnaðarmál að hafa allt
sem glæsilegast, en ef einhverjum
ættingja minna fannst of sjálfsagt
að hún gerði svona vel og svona
mikið, þá mislíkaði henni. Blésu
þá miklir norðanvindar á stund-
um.
Valborg ferðaðist um landið
með föður mínum er hann var í
kvikmyndaleiðöngrum sínum og
þá oft í samfylgd með Pétri Sím-
onarsyni og Fríðu konu hans.
Valborg var föður mínum góður
félagi. Honum fannst gott að vita
af hlutunum á sínum stað. Fá mat
á réttum tíma og kaffi á öllum
ómögulegum tímum. Lát föður
míns 1975 var Valborgu mikið
áfall.
Hún saknaði félagsskapar hans
og henni fannst hún eins og hverfa
í skuggann. Þetta fólk allt, sem
hún hafði komið svo vel fram við,
hafði eins og gleymt henni. Hún
fyrirgaf það aldrei. Eftir andlát
föður míns flutti ég með fjöl-
skyldu mína niður í Hellusund og
Valborg var hjá okkur þar einn
vetur og flutti síðan í eigin íbúð.
Svo veiktist hún, var einn vetur
hjá systurdóttur sinni, Báru, og
hennar manni þar til hún fékk
inni á dvalarheimili fyrir aldraða
að Norðurbrún hér í borg. Hún var
aðeins búin að vera þar í stuttan
tíma er heilsu hennar hrakaði enn
frekar og var hún oft til meðferð-
ar á kvennadeild Landspítala Is-
lands. Síðan fékk hún inni á
Droplaugarstöðum við Snorra-
braut og naut þar góðrar aðhlynn-
ingar líka.
Síðustu þrjú árin var ég með
fjölskyldu minni í Bandaríkjunum
þar sem konan mín var að ljúka