Morgunblaðið - 24.09.1983, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. SEPTEMBER 1983
Det kunne vært deg!
STEFÁN FRIÐBJARNARSON
AFINNLENDUM
VETTVANGI
Bráðabirgðasamkomulag við svissneska álfélagið:
Verðmætur áfangi
eða uppgjöf?
Bráðabirgðasamkomulag íslenzkra stjórnvalda við Swiss Aluminium Ltd. er eitt helzta um-
ræðuefni manna á meðal þessa dagana. — „Ég tel þetta geysilega verðmætan áfanga,“ sagði
Sverrir Hermannsson, iðnaðarráðherra, á fundi með fréttamönnum. — „Hér er á ferðinni
ótrúleg uppgjöf ríkisstjórnarinnar,“ sagði Hjörleifur Guttormsson, fyrrv. iðnaðarráðherra,
sem hafði opinbera forsjá samskipta við Alusuisse 1978—1983.
Erlendar
bækur
Jóhanna Kristjónsdóttir
■ Ulf Gustafsson: Det kunne vært
deg!
lltg. Universitetsforlaget 1983.
Ekki hef ég í fljótu bragði tölu
yfir hversu margar erlendar bæk-
ur ég hef skrifað um í þessum
dálkum það sem af er árinu, en
það mun vera orðinn drjúgur
slatti. Ætti ég svo að segja til um,
hver þessara bóka hefði haft dýpst
áhrif velkist ég ekki í vafa, það er
sú sem hér er vikið að: Det kunne
vært deg! eftir Ulf Gustafsson,
ungan finnskan mann. Hann er að
segja hér sögu sína, tvítugur hefur
honum eiginlega ekki tekizt að
finna braut sína í lífinu, hann hef-
ur slugsað í skóla og staðið sig
slælega í vinnu — en hann á þó
framtíðina eftir.
Þá verður hann fyrir slysi sem
breytir lífshlaupi hans. Hann var
að stinga sér í sjóinn eftir að hafa
verið í sauna að næturlagi með
vinum sínum. Hann rankaði við
sér á gjörgæzludeild. Hann hafði
fengið högg á hnakkann, annað
fann hann ekki. En frá því að vera
kröftugur og uppátektarsamur
ungur maður var hann nú lamað-
ur og ósjálfbjarga með öllu.
Hann segir hér sjúkrasögu sína,
veru á sjúkrahúsi, endurhæf-
ingarheimili og hann lýsir hvernig
hann sveiflast í fyrstu milli vonar
og vonbrigða og örvæntingar og
hann segir frá baráttu sem stóð
árum saman áður en hann var
með fötlun sinni fær um að verða
á ný gjaldgengur í þjóðfélaginu.
Þetta er ákaflega persónuleg lýs-
ing, hvergi beizk, glyttir á húmor
og hér er ekkert skafið utan af
neinu. Hann sýnir fram á, að með
endalausu þolgæði er hægt að
finna tilverunni nýtt innihald
þrátt fyrir allt og þrátt fyrir að
allar vonir voru molaðar í spað,
maínótt eina fyrir tólf árum.
Hann spyr aldrei: hvers vegna var
þetta lagt á mig? heldur segir
hann svona angurvær: það hefði
getað verið þú. Og hann bendir á
með glettni þegar honum var ljóst,
að hann var eiginlega betur settur
en margir aðrir sem skaddast al-
varlega: „Lamaður maður sem gat
hreyft hendurnar sagði við mig, að
ég væri stálheppinn, að hafa ekki
fyrir konu og börnum að sjá eins
og hann. Elzti sjúklingurinn á
Kottbysentret gat líka hreyft
hendurnar, en honum fannst ég
hefði verið heppinn. Ég væri ung-
ur og gæti skapað mér framtíð.
Hann væri of gamall til að geta
það. Einn var lamaður hægra
megin, honum fannst ég mega
þakka fyrir að hafa fengið að upp-
lifa náin kynni með stúlkum áður
en ég slasaðist.
Þetta var auðvitað gott og bless-
að, hvað öllum fannst ég stálhepp-
inn. En einn góðan veðurdag var
mér næstum nóg boðið. Tveir ung-
ir menn gáfu sig á tal við mig. Þeir
voru hraustlegir að sjá og þegar
við höfðum talað saman um stund
sagði annar að mikið væri ég nú
heppinn að vera bara lamaður. —
Jæja og hvað er að ykkur? spurði
ég kaldhæðnislega. — MS, sögðu
þeir. — Og hvernig er sá sjúkdóm-
ur? — Maður hrörnar og deyr,
svöruðu þeir. Ég sat og gapti.
Kannski var það virkilega rétt að
maður var alveg stálheppinn að
verða öryrki, ógiftur og tvítugur.
Það var víst bara ég sem skildi
ekki hvað ég var heppinn ..."
Þessi bók kom út í Finnlandi
fyrir tveimur árum og Gustafsson
fékk Finnsku ríkisverðlaunin fyrir
hana. Hann hefur síðan skrifað
nokkrar smásögur, talað máli fatl-
aðra í sjónvarpi, fer allra sinna
ferða með konu sinni, Önnu, sem
hann kynnist í bókarlok, og hann
hefur nýja bók í smíðum.
Þessari bók verður ekki lýst að
neinu gagni. En menn ættu að lesa
hana, hvort sem þeir eru heil-
brigðir eða eiga við fötlun að
stríða. Eiginlega ætti hún að
verða skyldunámsefni fyrir fólk á
öllum aldri og í öllum stéttum.
Hún gefur fötluðum ekki fyrirheit
um kraftaverk, en hún beinir huga
manns að því, hverju viljaþrek og
hugrekki geta komið til leiðar. Og
það gerir hvern mann örlítið betri
og örlítið skilningsríkari að lesa
þessa bók. Það er kannski mest
um vert.
Mörg hundruð millj-
óna í glatkistuna
Hjörleifur Guttormsson,
fyrrv. iðnaðarráðherra,
kemst svo að orði um bráða-
birgðasamkomulag íslenzkra
stjórnvalda og svissneska álfé-
lagsins í forsíðuviðtali við Þjóð-
viljann 14. september sl.:
„Það er rétt, að það hefur allt-
af verið hægt að ná samkomulagi
á þessum nótum ...“ Hér er m.a.
átt við áfangahækkun orkuverðs
til ISAL úr 6.5 í 10.0 mill.
Dagblaðið Tíminn sagði í for-
ystugrein sama dag:
„Þetta (þ.e. áfangahækkunin)
þýðir 10 milljón krónur á mánuði
til Landsvirkjunar. Ef sæmilega
hefði verið að málum staðið hefði
verið hægt að ná þessari hækkun
fram þegar árið 1980, ef fyrrv.
iðnaðarráðherra hefði einbeitt
sér að samningum um hækkun
orkuverðs... Vegna þessa er
Landsvirkjun a.m.k. 350 milljón-
um króna fátækari, og mætti
hækka þá upphæð mikið, ef tekið
er með í reikninginn að í kjölfar
samkomulags af þessu tagi hefðu
náðst samningar um mun hærra
orkuverð".
Hér er því í stuttu máli haldið
fram að Landsvirkjun hafi ekki
einungis misst af 350 m.kr. tekj-
um, vegna eintrjáningsháttar
fyrrv. iðnaðarráðherra, heldur
mun hærri fjárhæð, þar eð nýr
samningur, sem fylgt hefði í
kjölfar áfangahækkunar, hefði
falið í sér enn hærra orkuverð.
Hjörleifi Guttormssyni hefur
verið tíðrætt um „niðurgreidda
raforku" til álversins. Engu að
síður kaus hann fremur að mæta
tekjuþörf Landsvirkjunar með
hækkun orkuverðs til almenn-
ings og skuldasöfnun, sem við-
skiptavinir Landsvirkjunar
verða endanlega að greiða, en
umræddri hækkun á orkuverði
til ÍSAL, sem „alltaf var hægt að
ná“ að hans eigin dómi.
Lausn gamalla
deilumála
Bráðabirgðasamkomulagið
fjallar um þríþætt efni: 1) hvern
veg farið skuli með lausn eldri
deilumála, 2) hvern veg skuli
staðið að endurskoðun og breyt-
ingum á gildandi samningi og 3)
áfangahækkun orkuverðs til ál-
versins.
Um þriggja ára skeið hafa
staðið yfir deilur milli íslenzkra
stjórnvalda og Alusuisse um
skattamál félagsins. Alusuisse
vísaði þeim deilum til alþjóðlegs
gerðardóms til að verjast hótun
um lögtak, sem fyrrv. fjármála-
ráðherra setti fyrst fram að
loknum síðustu þingkosningum
(þegar sýnt var að Alþýðubanda-
lagið myndi hrökklast úr ríkis-
stjórn). Sú hótun var ekki fram
sett til að auðvelda samninga.
Bráðabirgðasamkomulagið fel-
ur hins vegar í sér að þessar deil-
ur skuli leysa með einfaldari og
fljótvirkari hætti. Skipaðar
skulu þrjár dómnefndir. 1 hinni
fyrstu, sem fjalla á um lagaleg
ágreiningsefni varðandi túlkun
samninga um viðskipti milli
óháðra aðila, skal skipuð þremur
lögfræðingum, einum frá hvorum
aðila og hinum þriðja er full-
trúar aðila komi sér saman um.
Önnur nefndin, sem fást á við
skattatæknileg atriði, skal skip-
uð þremur íslenzkum skatta-
sérfræðingum. Aðilar tilnefni
sinn hvorn sérfræðinginn er síð-
Stígar lagðir og lagfærðir á
friðlýstum stöðum í sumar
— Sjálfboðavinnan gafst vel
Náttúruverndarráð:
í fréttatilkynningu frá
Náttúruverndarráði segir
m.a.:
Náttúruverndarráð efndi til
sjálfboðavinnu tvær síðustu
vikurnar í ágúst á þremur
friðlýstum stöðum, Krísuvík,
Gullfossi og Skaftafelli. Til
landsins komu 6 Bretar, vanir
ýmiss konar verkefnum til
verndunar og viðhalds ferða-
mannastöðum. Náttúruvernd-
arráð leitaði eftir að fá íslend-
inga til vinnu með Bretunum
og um 20 manns tóku meiri
eða minni þátt í starfinu, auk
starfsfólks Náttúruverndar-
ráðs.
Krísuvík
Hafist var handa í Krísuvík
í Reykjanesfólkvangi laugar-
daginn 20. ágúst og unnið þar
fram á miðjan dag á mánudag.
Á hverasvæðið í Krísuvík
kemur geysilegur fjöldi ferða-
manna. Þar er úrkomusamt
mjög og menn hafa oft á tíðum
orðið að vaða bleytu og svað til
að komast um svæðið. Þar sem
engin ákveðinn stígur hafði
verið markaður yfir hvera-
svæðið gekk fólk alls staðar
yfir það, en slíkt er auðvitað
stórhættulegt, því að víða er
aðeins þunn skán yfir sjóð-
heitri leðjunni. Auk þess
skemmir slíkt traðk hvera-
hrúður og litskrúðug mynstur
umhverfis leirpotta. Með sam-
stilltu átaki margra aðila og
rúmlega 20 sjálfboðaliða hafa
nú verið lagðir góðir trégöngu-
stígar um svæðið, ferðamönn-
um til þæginda og öryggis og
landinu til hlífðar.
Gullfoss
Þriðjudaginn 23. ágúst hófst
vinna við Gullfoss. Hafist var
handa við lagfæringu á stígn-
um niður að fossinum í þeim
tilgangi að reyna að koma í
veg fyrir að ofaníburður af
stígnum rynni yfir blómskrúð-
ið í brekkunni neðan hans.
Mikið hefur verið um að ferða-
Við Gullfoss, stígurinn sem valinn
var af fimm troðningum. Sjálfboða-
liðar vinna við að bera ofan (stíginn
og setja í hann þrep.
menn gengju upp brekkuna
frá bílastæðinu við Gullfoss og
höfðu myndast í gróna brekk-
una 5—6 stígar eftir fólk. Vatn
var farið að renna eftir sum-
um þessum slóðum, var ein
valin sem framtíðargöngustíg-
ur og lagfærð með þrepum og
ofaníburði, en ekki reyndist
unnt að ljúka því verki. Ánnar
stígur, sem orðinn var að
djúpri vatnsrás, var hins veg-
ar fylltur.
Skaftafell
Sunnudaginn 28. ágúst var
ástand göngustígsins upp að
Svartafossi kannað. Þegar
rignir renna lækir víða eftir
stígnum. Það verður til þess að
fólk gengur utan stíga þannig
að þeir breikka og gróður
treðst.
Fram á miðvikudag unnu
sjálfboðaliðar að því að veita
vatni af göngustígnum með
því að grafa vatnsrásir og
leggja steinræsi.
Þessi tilraun í sumar með
sjálfboðavinnu á friðlýstum
stöðum þykir hafa vel tekist
og nauðsynlegt verk verið un-
nið stöðunum til góðs.