Morgunblaðið - 17.11.1983, Blaðsíða 18

66
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1983
Hvers vegna ritskoðun á tíma-
ritum en ekki Morgunblaðinu?
— eftir Ólaf
Hauksson
Kg óska Morgunblaðinu til ha-
mingju með 70 ára afmælið. A þess-
um tímamótum óska ég Morgun-
blaðinu einnig til hamingju með það
að hafa aðstöðu til að greiða starfs-
fólki góð laun, byggja hús yfir starf-
semi sína og endurnýja tækjakost.
Þessa góðu aðstöðu má Morgun-
blaðið þakka að það er góð „vara“
og þar af leiðandi kaupir fólk það.
Þá virðist rekstur blaðsins einnig
vera til fyrirmyndar.
En Morgunblaðið má einnig
þakka velgengni sína því að það
nýtur sérstakra kjara hjá opinber-
um aðilum. Morgunblaðið greiðir
ekki söluskatt. Morgunblaðið
greiðir aðeins 0,3% aðstöðugjald,
á meðan flest önnur fyrirtæki
greiða 1,3% aðstöðugjald.
Öll hin dagblöðin njóta sömu
kjara og Morgunblaðið. Öll (nema
kannski DV) eiga þau í rekstrar-
erfiðleikum þrátt fyrir fríðindin.
Það segir kannski ýmislegt um
það hve Morgunblaðið er vel rekið.
Morgunblaðið sparar milljónir
króna, ef ekki tugmilljónir, með
því að sleppa við söluskatt og að-
stöðugjald. Þess vegna getur
Morgunblaðið borgað góð laun,
byggt og endurnýjað tækjakost-
inn.
Fríðindi dagblaðanna hjá ríki
og borg eru ekki nema sjálfsögð.
Þau stuðla að frjálsri fjölmiðlun.
Frjáls dagblöð eru einn af horn-
steinum lýðræðis.
Hver mundu viðbrögðin verða ef
Morgunblaðinu yrði allt í einu,
einu dagblaða, gert skylt að greiða
söluskatt og fullt aðstöðugjald? Ef
stjórnvöld ákvæðu að gróði Morg-
unblaðsins væri svo mikill, að það
hefði vel efni á þessu?
Hróp um mismunun og ritskoð-
un mundu eflaust heyrast hæst.
Ekki aðeins í Morgunblaðs-
mönnum, heldur einnig í öðrum
unnendum lýðræðis. Enda væri
það ekkert annað en ritskoðun að
taka Morgunblaðið út úr og láta
„Hvers vegna eru ís-
lensk dagblöð og hlið-
stæð blöð, svo og flest
tímarit, undanþegin
söluskatti, en nokkur
tímarit látin greiða sölu-
skatt?“
það greiða gjöld sem hin dagblöð-
in sleppa við.
En hvað er það þá sem gerir
íslensk tímarit ómerkari en ís-
lensk dagblöð? Hvers vegna eru
íslensk dagblöð og hliðstæð blöð,
svo og flest tímarit, undanþegin
söluskatti, en nokkur tímarit látin
greiða söluskatt? Það eru þau rit
sem að mati fjármálaráðuneytis
eru gefin út í „ágóðaskyni". Þetta
er bundið í lögum um söluskatt frá
1960.
Reyndar virðast fæst tímarit
gefin út í ágóðaskyni að mati fjár-
málaráðuneytisins, því um 470 slík
hafa undanþágu frá greiðslu sölu-
skatts. Um 20 eða 30 tímarit eru
hins vegar ritskoðuð, með því að
þeim ber að greiða söluskatt sem
öll önnur blöð á landinu sleppa
við.
• Vikublaðið Helgarpósturinn
sleppur við að greiða söluskatt,
en vikublaðið Vikan borgar
hann.
• Tímaritin Húsfreyjan og Hús
og búnaður eru undanþegin
söluskatti, en Hús & Híbýli
greiðir söluskatt.
• Spegillinn sleppur við sölu-
skatt, en Samúel greiðir hann.
• Tímarit Máls & menningar
sleppur við að greiða söluskatt,
en Storð ber að greiða hann.
Það er ekkert annað en ritskoð-
un þegar stjórnvöld fá að ákveða
hvaða fjölmiðlar skuli greiða sölu-
skatt og hverjir ekki. Með réttu er
hægt að segja að Morgunblaðið sé
gefið út í ágóðaskyni. Ef Morgun-
blaðið væri tímarit, þá væri því
gert að greiða söluskatt.
Þessi skollaleikur með söluskatt
Ólafur Hauksson
blaða er fáránlegur. Þegar sölu-
skattur er 23,5%, þá er hann ekk-
ert annað en kúgunartæki stjórn-
valda, þegar þau fá að mismuna
með honum.
Söluskattur á að ná jafnt yfir
alla. Annaðhvort eiga öll blöð og
tímarit að greiða söluskatt, eða
ekkert þeirra. Ég skora á Morgun-
blaðið að taka þátt í baráttunni
fyrir því að ritskoðun verði aflétt
á fslandi.
Ólafur Haukssoa er eian af rít-
stjórum og útgefendum tímarít-
anna Húsa og Híbýla og Samúels.
Samningsréttur EF ...
— eftir Halldór
Jónsson
Um nokkurt skeið hefur það
verið efst á baugi hjá verkalýðs-
leiðtogum landsins „að endur-
heimta samningsréttinn" eins og
það er kallað.
Það nennir sjálfsagt enginn
lengur að fara að pexa um það,
hvort samningsrétturinn hafi
hleypt verðbólgunni af stað til
nýrra hæða árið 1977 eða ekki.
Enda er tilgangslaust að vera að
reyna að stýra fortíðinni, sem þó
óneitanlega setur mestan svip á
stjórnmálaumræður fslendinga
frá degi til dags.
Hinn almenni launþegi er hins-
vegar nokkuð skýr á því, að honum
finnst betra að geta átt krónuna
sína í mánuð og fengið þá það
sama fyrir hana í dag, heldur en
að hún lækki um 10—15% við
mánðargreymslu í vasanum. En
það samsvarar mismuninum á
þeirri verðbólgu, sem orðin var
staðreynd á síðasta gildistíma
samningsréttarins og nú er að
vera. Hinn almenni maður var
orðinn meira en efins í því, að
þetta kapphlaup vísitölu og verð-
lags væri vinnanlegt fyrir hann.
En það eru aðrir, sem ólmir og
uppvægir vilja fá þennan rétt aft-
ur svo þeir geti haldið áfram að
„bæta kjör hinna lægstlaunuðu".
Og víst væri útlátalaust að af-
nema lögin strax, ef heimurinn á
að enda í febrúar nk., það nást
hvort eð er engir samningar fyrir
þann tíma.
Víst er, að engin ríkisstjórn
verður langlíf í landinu á því einu
að lækka bara kaupið yfir alla lín-
una. Þess vegna taldi einhver ráð-
legt, að hún nú, til þess að bæta
vígstöðuna, gerði eitthvað fyrir
hina raunverulega lægstlaunuðu.
Þetta gæti hún kannski betur gert
í gegnum skattakerfið í stað upp-
töku samningsréttarins, sem há-
launahræsnararnir hafa oftar en
hitt notað til þess að þéna mest
sjálfir í skjóli láglaunatalsins.
Vinnutækni
Þegar ég gerðist félagi í Verk-
fræðingafélaginu, þá var mæting
á aðalfundum þar svona 10—20
manns. Gjarnan mættu þar menn
með svipaðar skoðanir á þjóðmál-
um. Þótti mörgum þannig koma
öðruvísi blær á þetta ópólitíska fé-
lag eftir suma aðalfundina, en þeir
hefðu sjálfir viljað, hefðu þeir
nennt að mæta sjálfir á fundinn
og greiða atkvæði.
Halldór Jónsson
„Tekin var upp ný teg-
und atkvæðagreiöslu.
Hún var fólgin í því, að
hver félagsmaður fékk
sendan atkvæðaseðil
ásamt áskrifuðu um-
slagi. Allt sem gera
þurfti var að kjósa og
setja seðilinn í næsta
póstkassa.
Við þessa aðferð tí-
faldaðist þátttakan í
stjórnarkosningum og
eining og félagsþróttur
jókst að sama skapi.“
Og letin var jafnan yfirsterkari
bráttuviljanum hjá verkfræðing-
um og áhrifin á félagið urðu þau
að því hnignaði félagslega séð. Því
var brugðið á annað ráð. Tekin var
upp ný tegund atkvæðagreiðslu.
Hún var fólgin í því, að hver fé-
lagsmaður fékk sendan atkvæða-
seðil ásamt áskrifuðu umslagi.
Allt sem gera þurfti var að kjósa
og setja seðilinn í næsta póst-
kassa.
Við þessa aðferð tífaldaðist
þátttakan í stjórnarkosningum og
eining og félagsþróttur jókst að
sama skapi. Nú greiðir slíkur
fjöldi félagsmanna atkvæði, að
vandfundið er það öldurhús, sem
myndi rúma þá alla á fundi. Mætti
þó búast við enn meiri þátttöku,
væri um kjaramál að ræða fremur
en stjórnarkosningu og yrði þá
Laugardalshöll að koma til er 1000
verkfræðingar þyrftu að koma
saman. Hvað yrði þá um verka-
lýðsfélögin, sem mörg eru marg-
falt stærri? Hvar gætu þau haldið
slíka fundi?
Enda er kjarni málsins, að
menn geti greitt atkvæði um mál-
efnin og geri það, ekki það að
gaspra sem mest á fundum.
Væri boðað til félagsfundar í
4000 manna verkalýðsfélagi, t.d. á
Hótel Loftleiðum, gætu aðeins um
5—10% félagsmanna tæknilega
komist að til að greiða atkvæði.
Samt er það á svona fundum, þar
sem örlög ríkisstjórna okkar eru
ráðin og heilsufari efnahagskerfis
okkar stýrt í bráð og lengd. Og
verkfræðingar eru ekkert einir Is-
lendinga um að vera haldnir fé-
lagsmáladeyfð. Það er ekki margt
verkafólk sem leggur á sig að fara
úr vinnunni og ofan í bæ á félags-
fundi. Og það verður þá að hlýta
því, að fyrir það sé ráðið af öðrum.
En er það verjandi, með tilliti
til mikilvægis ákvarðana, að
verkalýðsfélög geti starfað áfram
við það form, að hversu lítið brot
félagsmanna, sem er, geti komið
saman eftir einni lítilli auglýsingu
og tekið þar ákvarðanir sem
snerta hagsmuni tugþúsunda
landsmanna? Ákvarðanir, sem all-
ir verða að lyppast niður fyrir;
Ríkisstjórnir, þegnarnir, fjár-
hagslegt sjálfstæði landsins og í
rauninni lýðræðið sjálft.
í rauninni sjá allir, að þetta er
fáránlegt. Það þorir bara enginn
að gera neitt, slíkt er orðið vald
þeirra manna sem félagsmálin
stunda sér til lífsfyllingar og
framfærslu.
Er ekki núna kominn tími til
þess, að þeir menn, sem mest tala
um nauðsyn þess að „endurheimta
samningsréttinn", verði látnir við-
urkenna í verki að endurheimtin
þurfi að tengjast einhverri þjóð-
félagslegri ábyrgð og verða skilyrt
breyttri vinnutækni. Vinnutækni
sem gerir öllum kleift að neyta at-
kvæðisréttarins og skýr lagaboð
um það, hversu margir félags-
menn í einu félagi verð að greiða
vinnustöðvun atkvæði, áður en
hún getur farið fram.
Ég fæ ekki séð, að nokkuð sé
athugavert við samningsrétt. EF
..., — og lýðræðisleg vinnubrögð
eru viðhöfð í hvívetna.
Nama að „samningsréttur" sé
svo flókið hugtak, að „fólkið" geti
ekki farið með hann án hjálpar
hinna útvöldu.
10.11. 1983.
Halldór Jónsson er rerkfræðingur
og forstjóri Stevpustöóvarinnar hf.
„Ég óska ykkur gæfu og gengis um leið og ég vona að þið þurfið aldrei á því
að halda að kasta þessum netum í sjó,“ sagði Markús Þorgeirsson, neta-
framleiðandi, er hann afhenti Rúnari Einarssyni, skipstjóra, björgunarnetin.
Björgunamet Markúsar:
Sala hefur aukist
eftir að þýska skip-
ið Kampen fórst
„Er þýska skipiö Kampen strandaði
við íslandsstrendur 1. nóvember síð-
astliðinn var skipverjum bjargað í ís-
lensk skip, með björgunarnetunum
sem ég bý til og hef til sölu,“ sagði
Markús Þorgeirsson í samtali við
Morgunblaðið nú fyrir skömmu.
Markús hefur vinnuhúsnæði í
Hafnarfirði, skarnmt sunnan við
höfnina, þar sem hann vinnur
björgunarnetin og selur þau. „Ég
byrjaði á þessu árið 1980 og síðan
þá hafa 180 skipstjórar keypt' net í
skip sín og báta. Eftir sjóslysið,
þegar þýska skipið strandaði, og
notagildi björgunarnetanna sann-
aðist, hafa 15 net verið pöntuð, sem
er töluverð aukning frá því sem áð-
ur var.“
Netið er stórmöskvað og á teinum
þess eru nokkrir korkar, sem að
sögn Markúsar eiga að hafa sama
fleytiafl og venjulegur björgun-
arhringur. „Netið er fislétt og auð-
velt í notkun,“ segir Markús. Hann
viktar eitt tveggja manna net og í
ljós kemur að það vegur um fjögur
kíló. „Möskvar netsins eru miðaðir
við að fullorðinn maður geti hæg-
lega komið fótunum í gegnum þá,“
heldur hann áfram. „Við höfnina
hérna í Hafnarfirði hefur nú verið
komið fyrir fjórum netum og tvö
eru væntanleg á næstunni."
Rúnar Einarsson, skipstjóri á
nótabátnum Fífli, sem gerður er út
frá Hafnarfirði, var fyrsti maður-
inn sem keypti björgunarnet Mark-
úsar í bát sinn, eftir að Kampen
strandaði við fslandsstrendur. „Á
nýafstöðnu þingi Farmanna- og
fiskimannasambandsins var rætt
Markús sýnir hér hvernig björgun-
arnetið virkar. Maðurinn festir sig í
því og er síðan dreginn upp í bát.
um að skylda alla báta til að hafa
björgunarnet um borð,“ sagði Rún-
ar. „Það er mikill kostur að hafa
þessi net á skipum, sem eru há í sjó,
því ef einhver fellur útbyrðis, er
auðveldara að nálgast manninn.
Þetta er ekki síður kostur á loðnu-
bátum. Maður, sem fellur í sjóinn,
missir oftast meðvitund mjög
fljótlega og þá er hægt að „fiska“
manninn upp með þessum netum.
Við keyptum tvö tveggja manna net
á þennan bát,“ sagði Rúnar Ein-
arsson.
Markús sagðist framleiða netin í
fjórum stærðum; fyrir einn mann,
tvo, þrjá og fjóra menn. Verð á net-
unum er mismunandi eftir stærð.
Tveggja og þriggja manna net eru
að sögn Markúsar á verðinu um
10.500 krónur og bætist söluskattur
síðan ofan á það verð.