Morgunblaðið - 10.02.1984, Side 16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 10. FEBRÚAR 1984
Elín Jónsdóttir Richter skrifar frá Vestur-Þýskalandi:
Beðið eft-
ir „straum-
hvörfum“
Þá er hið margnefnda ár 1984 —
ár Orwells, eins og margir
nefna það — gengið í garð. Við
áramót staldra menn gjarnan
við og líta yfir farinn veg; gera
eins konar uppgjör. Jafnframt
er reynt að rýna fram í tímann;
geta sér til, hvað nýja árið ber
í skauti sér. Þetta hvort
tveggja ætla ég nú að reyna að
gera líka, þótt stiklað verði á
stóru.
Hvað kemur fyrst upp í hugann,
þegar horft er til baka? Mér
dettur tvennt í hug: áhyggjur
af vaxandi atvinnuleysi og
deilurnar um staðsetningu
bandarisku kjarnorkueldflaug-
anna í Mið-Evrópu. Mikilvæg-
ur atburður voru einnig kosn-
ingarnar til sambandsþingsins,
en aftur á móti virðast allir
vera búnir að gleyma manntal-
inu, sem fresta varð.
Atvinnuleysið jókst enn árið
1983. Fyrri hluta ársins var út-
litið í þessum efnum svo
slæmt, að reiknað var með því
að tala atvinnuleysingja mundi
jafnvel ná þriggja milljóna
markinu fyrir lok ársins. Sem
betur fer hafa þessir spádómar
ekki rætzt; síðustu tölur
herma, að í desember hafi
2,349 milljónir manna verið at-
vinnulausir, eða 9,6%. Eftir
því, sem fróðir menn telja,
mun nú hafa tekizt að stöðva
aukningu atvinnuleysis og
eygja þeir von um, að takast
megi að minnka það teljanlega
á næstu árum. Samt sem áður
eru menn á einu máli um það,
að því verði ekki útrýmt á
þessari öld, heldur verði að
miða við 2 milljónir atvinnu-
leysingja að jafnaði. Það er
enginn vafi á því, að allir vilja
gera sitt bezta til þess að vinna
bug á þessari plágu, en aðferð-
in er mjög svo umdeild. Annars
vegar eru stéttafélögin, sem
krefjast styttri vinnuviku —
eða 35 stunda vinnuviku í stað
40 — án skerðingar launa.
Samkvæmt útreikningum
þeirra, sem mæla með þessari
ráðstöfun, myndu nokkur
hundruð þúsund stöður bjóðast
á þennan hátt. Vinnuveitendur
eru hins vegar algerlega á önd-
verðum meiði. Þeir sýna fram
á, að í litlum og miðlungsstór-
um fyrirtækjum vaxi aðeins
álagið á þeim starfsmönnum,
sem fyrir eru, og að yfirvinna
verði meiri án þess að fleiri
starfsmenn yrðu ráðnir. Auk
þess yrði fjárhagslega hliðin
mörgum fyrirtækjum ofviða.
Tillaga vinnuveitendsamtak-
anná er hins vegar að lækka
eftirlaunaaldurinn niður í
58—59 ár. Eins og er fara
karlmenn á eftirlaun 63—65
ára, en konur 60 ára. Við það
myndu mjög margar stöður
losna, sem yrði að ráða nýtt
fólk í. Að sjálfsögðu fylgir
slíkri lausn einnig aukinn
kostnaður, en honum yrði
sennilega skipt á milli vinnu-
veitenda, ríkisins og vinnuþega
í formi hærri tryggingagjalda.
Núverandi stjórn landsins
hallast helzt að síðarnefnda
fyrirkomulaginu. Og hversu
mjög sem maður kann að óska
sér styttri vinnutíma, þá virð-
ist mér stytting starfsaldurs
öllu vænlegri til árangurs. Eitt
er víst, að þetta verður aðalefni
samningaviðræðna stéttarfé-
laganna og vinnuveitenda í ár,
og er búizt við heiftugum deil-
um og jafnvel verkföllum er
fram í sækir.
Eins og siður er, lofuðu allir
stjórnmálaflokkar gulli og
grænum skógum í kosninga-
baráttunni fyrir ári. Kristi-
legum demókrötum (CDU/
CSU) varð einkum tíðrætt um
„die Wende“, sem e.t.v. mætti
nefna straumhvörf til bjartari
framtíðar. Það hefur þó reynzt
öllu erfiðara að koma þessum
straumhvörfum til leiðar en
okkur var talin trú um, enda er
eins gott að taka slíkum loforð-
um með vissum fyrirvara. Skal
þó ekki efazt um góðan vilja
kristilegra stjórnenda. f lok
ársins 1983 og nú i byrjun nýs
árs virðist aukin bjartsýni eiga
svolitinn rétt á sér; efnahags-
lífið hefur aðeins rétt úr kútn-
um, og hafa menn góða von
um, að framhald verði á því.
Auðvitað fullyrða stjórnar-
flokkarnir, að þetta sé aðeins
þeim að þakka, en stjórnar-
andstaðan segir það af og frá
og bendir á svipaða þróun á
heimsmarkaðnum.
Þingmenn allra flokka — utan
Græningjanna — komu þó einu
sameiginlegu til leiðar á liðnu
ári: þeir bættu rækilega við
hlutinn sinn — og það í sama
mund og brýnt er fyrir alþjóð
að spara, spara, spara. Sam-
tímis var skorið af atvinnu-
leysisbótum og fjöldamörgum
liðum, sem vera áttu illa sett-
um þegnum til styrktar, en ég
er viss um, að fólkið neitar sér
með glöðu geði um saltið í
grautinn sinn, svo að þing-
mennirnir okkar þurfi ekki að
_ svelta.
í grein minni, sem birtist í des-
ember sl., ræddi ég um frið-
arhreyfinguna og staðsetningu
bandarísku kjarnorkuvopn-
anna hér í landi, svo að ég fer
ekki mörgum orðum um það
nú. Síðan samþykkt var á sam-
bandsþinginu í nóvember sl. að
leyfa staðsetningu vígbúnaðar-
ins, hefur verið fremur hljótt
um friðarhreyfinguna og
reyndar um framkvæmdirnar
við uppsetninguna líka. Ekki er
samt að efast um að hún hefur
gengið vel, og að við megum
þykjast örugg undir „verndar-
væng“ tortímingartækjanna.
Við kosningarnar til sambands-
þingsins, sem fram fóru þann
6. marz 1983, báru kristilegir
demókratar með Helmut Kohl
fremst í flokki í samvinnu við
frjálsa demókrata sigur úr být-
um og hafa þeir þvi stjórnvöl-
inn í sínum höndum a.m.k.
þetta kjörtímabil. Helmut
Kohl er ekki aðsópsmikill mað-
ur og á lítt heima í kanzlara-
embættinu að mér finnst.
Hann notfærir sér stöðu sína
— eins og reyndar fleiri — til
þess að ferðast vítt um heim-
inn, brosir eins og þægur
krakki í hvert sinn, sem hann
sér myndavél og heldur marg-
ar, innihaldslausar ræður.
Hann ku ekkert óttast meira
en að hinn voldugi formaður
systurflokksins í Bayern, CSU,
Franz Josef Strauss, brjóti sér
leið til Bonn og hremmi einn
ráðherrastólinn þar. Reyndar
segist Franz Josef Strauss vera
harðánægður með núverandi
Otto greifi Lambsdorff efna-
hagsmálaráðherra.
stöðu sína sem forsætisráðh-
erra Bayern-fylkis, en slíku
skal ætíð trúað mátuiega.
Eins og sakir standa, kann
Strauss að vera nær þessu
takmarki en nokkru sinni áður.
Stjóm Kohls hefur þungan
bagga að bera, þar sem tveir
ráðherrar hennar eru flæktir í
mál, sem kunna að kosta þá
embættin. Það eru efnahags-
málaráðherrann úr flokki
frjálsra demókrata, Otto greifi
Lambsdorff, og varnarmála-
ráðherrann úr CDU, Manfred
Wörner. Á Lambsdorff hvílir
þungur grunur um mútuþægni.
Það er kannski að bera í
bakkafullan lækinn að skýra
nánar frá þessu máli, eins og
hefur verið ritað um það í ís-
lenzkum blöðum. En sem sé,
greifinn — ásamt fleirum úr
fíokki hans — er ákærður fyrir
að hafa þegið peningagjafir til
flokks síns frá Flick-samsteyp-
unni fyrir nokkrum árum, er
Flick seldi sinn hluta í Da-
imler-bifreiðaverksmiðjunum
(Mercedes Benz) fyrir 450
milljónir marka. í þakklæt-
isskyni fyrir rausnina á
Lambsdorff að hafa komið því
til leiðar, að Flick-samsteypan
var leyst undan skattgreiðslum
vegna þessara viðskipta, en
þær skattgreiðslur hefðu num-
ið mörgum milljónum marka.
Forsendur fyrir skattafríðind-
unum voru þær, að Flick keypti
bandarískt fyrirtæki „Grace"
fyrir tekjurnar af sölunni á
Daimler. Fyrirhugað var
sennilega bara í „þykjustunni")
að „Grace" myndi hefja öfluga
samvinnu við hin þýzku fyrir-
tæki Flick-samsteypunnar,
sem myndi koma þýzku efna-
hagslífi til góða.
Ég man nú ekki alveg, hvaða ár
þetta var, en um síðustu ára-
mót hefðu allar skattakröfur
ríkisins á hendur Flick endan-
lega fyrnzt. Það varð því að
r'hafa hraðann á, ef einhverju
átti að bjarga, er ríkissaksókn-
ari þóttist hafa næg gögn til að
stefna Lambsdorff og félögum
hans. Á milli jóla og nýárs
flögraði skattseðill á borð
Flick-forstjóranna: þeim er
gert að greiða fullan skatt af
söluverðinu. Nú var blaðinu
snúið við; forsendurnar fyrir
skattfríðindunum voru aldrei
fyrir hendi; samvinna á milli
„Grace“ og þýzkra fyrirtækja
var aldrei nein og þar með ber
að greiða fullan skatt. Enginn
vafi er á því, að Flick mun
kæra skattálagninguna, svo að
við munum njóta frétta af
þessu máli í nokkur ár enn.
Þótt málið hafi nú snúizt á þenn-
an veg, breytir það engu um, að
þung ákæra hvílir á efna-
hagsmálaráðherranum. Reyn-
ist hún rétt, losnar sæti hans
innan skamms, og hver veit
nema Strauss sjái sér þar færi.
Eftir að ákæran á hendur
Lambsdorff var lögð fram
opinberlega, hafa margir farið
fram á, að hann léti af embætti
þegar í stað, en hann lætur
slfkar kröfur sem vind um eyru
þjóta og situr sem fastast,
enda heldur hann fram sak-
leysi sínu statt og stöðugt.
Aðeins örfáir dagar voru liðnir
af þessu ári, er annað mál kom
fram í dagsljósið, sem skyggir
á allt annað. Þetta nýja mál —
ég veit ekki ennþá, hvort það er
hneyksli — varðar varnar-
málaráðuneytið og ráðherra
þess úr flokki kristilegra
demókrata, Manfred Wörner.
Það byrjaði með því, að næst-
æðsti hershöfðingi NATO,
hinn þýzki fjögurra stjarna
hershöfðingi, Kiessling, var
settur á eftirlaun, nokkrum
mánuðum fyrir tímann. Lítið
var skýrt frá ástæðum, nema
að maðurinn væri hættulegur
öryggi þjóðarinnar. Blaða-
mönnum þótti þetta haldlitlar
upplýsingar, sem von var, og
nú upphófust alls konar getg-
átur og fyrirspurnir. Ekki leið
á löngu þar til alþjóð var gert
kunnugt, að hershöfðinginn
væri kynvilltur og hefði oft
sézt á „homma“-börum og þess
háttar stöðum. Af þessu leiddi,
að hann gæti auðveldlega orðið
fórnarlamb fjárkúgara, og þar
sem hann hafði aðgang að
leyniskjölum NATO, væri
hann þar með orðinn hættu-
legur örygginu. Mér er sam-
hengið ekki alveg ljóst, en það
getur svo sem eitthvað verið til
í þessu. Kynvilla sem slfk er
ekki talin til afbrota (hún var
refsiverð til skamms tíma), og
þar með ætti sú tilhneiging
ekki að leiða til fjárkúgunar.
En það er að vísu ekki sama,
hvaða hlutverki maður gegnir í
þjóðfélaginu; kynvilltur maður
úr skemmtanaiðnaðinum er
alls ekki á sama báti og kyn-
villtur hershöfðingi. Reyndar
er hreint ekki víst, að Kiessling
sé „hommi", því að engar
óyggjandi sannanir eru fyrir
hendi. — Stuttu eftir að þessi
orðrómur komst á kreik, upp-
götvuðu blaðamenn tvífara
Kiesslings, sem venur komur
sínar á fyrrnefnda „homma“-
staði, en hann hvarf mjög
skjótt af sjónarsviðinu. Það er
eitthvað bogið við þetta allt
saman.
Þetta mál hefur leitt til þess, að
starfshættir leyniþjónustunn-
ar MAD (Militárischer Ab-
schirmdienst) hafa mjög svo
orðið til umræðu, enda bendir
allt til þess, að hér hafi verið
hroðvirknislega unnið. Það er
anzi hart að ónákvæm vinnu-
brögð geti eyðilagt mannorð
heiðvirðra manna. Því að það
gildir einu, hvað kemur í ljós í
þessu máli, það mun alltaf loða
við manninn, hversu hvítþveg-
inn hann kann að verða af öll-
um grun. Og það er einmitt
þetta, sem getur orðið varn-
armálaráðherranum að falli:
ónákvæmar rannsóknir og
vanhugsaðar ákvarðanir.
Stjórnarandstaðan hefur þegar
farið fram á afsögn Wörners
og að rannsóknarnefnd taki
málið fyrir. Hún fékk ekki sínu
framgengt hvað hið fyrrnefnda
varðar, en rannsóknarnefnd
hefur verið sett á laggirnar. Nú
er bara að bíða eftir niðurstöð-
um eftirgrennslana hennar,
sem geta að vísu látið bíða
lengi eftir sér.