Morgunblaðið - 12.02.1984, Blaðsíða 38

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. FEBRÚAR 1984
Hér er ekki
hægt að skríða
undir gaddavír
Rætt viö Runólf Sæmundsson í Blossa
Kg er fæddur hér í Rcykjavík
fyrir 67 árum og faðir minn
var fæddur hér líka. Afi bjó
hér einnig þannig að ég er
Rcykvíkingur í marga ætt-
liði. Konan mín, Nanna, er
dóttir Halldórs úrsmiðs Sig-
urðssonar, þannig að hún er
Reykvíkingur líka,“ sagði
Runólfur Sæmundsson í
Blossa þegar ég spurði hann
að grónum íslenskum sið,
hvaðan af landinu hann væri
ættaður. Ætlunin er að
spjalla við hann um fyrirtæk-
ið Blossa sf., dvöl þeirra
hjóna í Argentínu og ýmis-
legt fleira.
Hallærisár
Það voru mikil hallærisár hér á
íslandi þegar ég var í Verslunar-
skólanum á árunum fyrir stríð, og
satt að segja fannst mér allt svo
aumt hér að ísland gæti naumast
brauðfætt landsmenn almenni-
lega,“ sagði Runólfur. „Þess vegna
var ég eiginlega ákveðinn í að
reyna fyrir mér annars staðar. Þá
fór mjög orð af Argentínu og
skrifaðist ég á við íslending sem
var búsettur þar, Ingimund Guð-
mundsson úr Hafnarfirði.
Svo kom að því að ég ætlaði að
láta þennan draum rætast og fara
til Argentínu árið 1938. Ég hafði
unnið við það á sumrin að vera
leiðsögumaður laxveiðimanna sem
hingað komu frá Englandi og átti
marga góða kunningja í Ixindon.
Ég átti ekki á öðru von en mér
gengi vel að komast til Argentínu
en þegar til London var komið
varð annað upp á teningnum. Á
þessum tíma var Hitler kominn á
fulla ferð í Þýskalandi og þeir gyð-
ingar sem sáu hvað verða vildi
voru teknir að forða sér. Þannig
varð fjöldi gyðinga landflótta og
þeir vildu flestir umfram allt
forða sér frá Evrópu. Argentínu-
menn kærðu sig hins vegar ekki
um að taka við öllu þessu fólki og
voru búnir að setja miklar hömlur
við vegabréfsáritunum til lands-
ins.
Ég greip þá til þess ráðs að fá
nokkra áhrifamikla kunningja
mína í London til að liðka til fyrir
mér og fór einn þeirra, Mr. Hunt,
með mér til sendiherra Argentínu.
Sendiherrann treysti sér þó ekki
til að'hjálpa mér úr því að útlend-
ingaeftirlitið var komið í málið.
Það kom til tals ég legði leið mína
til Uruguay en þaðan átti ég svo
að laumast yfir landamæri Arg-
entínu. Þetta leist mér ekki á og
sagðist heldur vilja bíða heima,
því þeir töldu víst að ég fengi
vegabréfsáritun innan sex mánaða
eða svo.“
Gg fékkstu hana þá ekki?
„Ég hefði sjálfsagt fengið hana
ef ég hefði gengið frekar eftir því,
en það var einmitt veturinn eftir
að ég kom heim frá Englandi sem
ég fór á áramótaball og hitti kon-
una mína. Þá gaf maður þennan
Siglt um U Plata-fljót.
Gamli Hrúarfoss. Myndin var tekin er Runólfur fann hann á U Plata-fljóti.
Argentínudraum upp á bátinn og
einbeitti sér að því að vinna fyrir
fjölskyldunni.“
Hvar starfaðir þú á þessum ár-
um?
„Ég hef stundum sagt það í
gamni að þau væru fleiri fyrirtæk-
in hér í Reykjavík sem ég hef
starfað hjá en hin. Ég byrjaði hjá
Geysi hf., síðan vann ég í Útvegs-
bankanum en þaðan fór ég til
Hitaveitunnar. Svo starfaði ég hjá
Viðtækja- og bílaeinkasölu ríkis-
ins um tíma. Eftir það var ég ráð-
inn framkvæmdastjóri hjá Sveini
Egilssyni og byggðum við þá m.a.
stórhýsið við Hlemm. Árið 1949
fór ég svo til starfa hjá Agli Vil-
hjálmssyni. Síðan stofnaði ég
fyrirtækið Pólar hf. ásamt nokkr-
um öðrum 1951.
Pólarrafgeymar þóttu góðir en
reksturinn gekk að því leyti illa að
samkeppnin við innflutta raf-
geyma varð okkur alla tíð nokkuð
erfið. Fyrirtækið bar sig ekki
meira en svo og varð þetta eilíft
basl. Svo kom það upp 1953 að
Dráttarvélar hf. urðu hauslausar
og var ég fenginn til að taka við
þeim. Þar var ég ansi lengi, eða
allt þar til við fórum að huga að
Argentínuferðinni 1960.
Hvernig vildi það til að þið af-
réðuð að flytjast til Argentínu?
Til Argentínu
„Satt að segja var ég farinn að
örvænta dálítið á þessum árum, að
ekkert nýtt væri framundan —
mér fannst ég hálfpartinn vera
dagaöur uppi hjá Dráttarvélum.
Þetta vildi annars þannig til að
hingað kom Argentínumaður, sem
giftur var íslenskri konu, og dvaldi
hann hér í nokkra daga. Ég var
honum til trausts og halds meðan
hann var hér og kvöldið áður en
hann fór bauð hann mér í kveðju-
gildi á Naustinu. Þessi maður rak
stórt fyrirtæki í Argentínu og
þegar leið á kvöldið, spyr hann
mig hvort ég vilji ekki koma í
vinnu hjá sér. Og það var ekki
tvínónaö — ég tek ákvörðun á
stundinni og slæ til, vendi mfnu
kvæði í kross og ræð mig til
þriggja ára hjá honum á góðum
launum."
Hvað sögðu kunningjar ykkar
um þessa ráðabreytni?
„Satt að segja fannst mörgum
að ég væri ekki með réttu ráði og
við værum að flana út í algera
vitleysu. Elsti sonur okkar, Logi,
var þá kominn undir tvítugt, Daði
fimmtán ára en Halldór ekki
nema tíu ára. Það þótti heldur bí-
ræfið af mér að flana svona með
fjölskylduna til ókunnugs lands
enda voru svona löng ferðalög ekki
farin að tíðkast hér eða höfðu gert
að ráði eftir að vesturferðum lauk.
Nú, svo lögðum við af stað um
áramót 1960/61. Við fórum frá
Englandi á nýbyggðu 20 þúsund
tonna farþegaskipi sem jafnframt
var kjötbátur, en það var geysilegt
magn af kjöti sem flutt var frá
Argentínu til Englands með þess-
um skipum. Þessar fleytur fluttu
um 12 þús. tonn I ferð en voru
jafnframt farþegaskip og tóku
svona 450 farþega. Þetta var mikil
Runólfur og Nanna ó veitingahúsi í Buenos Aires. Kvöldió sem þessi mynd
var tekin báðu þau Mjémsveitlna í staðnum að spila íslenskt lag, og lék
hljómsveitin þá Dóminó eftir Skúla Halldórsson.
Það var auðvitað töluverð raun
að vera í jakkafötum í svona mikl-
um hita — svitinn lak auðvitað af
manni og leið manni heldur illa
þar sem ekki var loftkæling, en
þetta varð maður að láta sig hafa
heitasta tímann. Ég man að það
var sagt þarna að Bretar væru
auðþekktir, því að þeir sæjust
jafnt sólskinsmegin á gangstétt-
unum sem í forsælu.
Vinnuveitandi minn átti
skemmtisnekkju og sigldum við
mikið á henni um La Plata-fljótið.
Það voru skemmtilegar siglingar
en ekki óraði mig fyrir því hversu
fljótið er geysistórt. Út frá sjálfri
ánni er „frumskógur" af skurðum
og er afar skemmtilegt að sigla
um þá, því alltaf sér maður nýtt
og nýtt umhverfi."
Gamli Brúar-
foss fundinn
„Eitt ævintýrið sem við lentum í
þarna var þegar við fundum
gamla Brúarfoss. Hann hafði ver-
ið seldur út til Argentínu skömmu
áður en við fórum en svo létu
kaupendurnir hann hverfa og ætl-
uðu að sleppa við að borga fyrir
hann. Hafði Eggert Briem hjá
Eimskip beðið mig að svipast um
eftir skipinu en mér hafði ekki
tekist að hafa af þvi neinar áreið-
anlegar spurnir. Síðan gerðist það
óvænt, þegar við vorum að keyra
fram með fljótinu í borginni Ros-
ario, um 360 km upp frá Buenos
Aires, að við komum auga á skipið.
Við fórum um borð og var það ekki
sjón að sjá — þar var allt í ótrú-
legri niðurníðslu og áhöfn heldur
óhrjáleg. En hvað um það — eftir
að okkur hafði tekist að finna
skipið var hægt að krefja þá um
greiðslu og fékkst hún seint og um
síðir, eða 20 árum síðar að fullu.“
f hverju fólst starf þitt þarna?
„Það voru nú helst ýmis skrif-
stofustörf og að rölta með vöru-
víxla í bankana og sýna banka-
stjórunum fram á að fyrirtækið
sem ég starfaði hjá væri traust og
óhætt að kaupa af þvi víxla.
Stundum gekk þetta hjá mér en
stundum ekki, og varð alltaf erfið-
ara eftir því sem leið á dvölina í
Argentínu. Vextirnir fóru alltaf
hækkandi og óreiðan í fjármálum
þjóðarinnar varð sífellt meiri.
Þegar ég kom voru vextir og afföll
18 prósent en voru kominn yfir 40
prósent þegar við fórum, sem þá
þótti skelfilegt.
Samt var mikill uppgangur í
Argentínu á þessum árum og fólk-
ið almennt bjartsýnt á framtiðina.
Peron haföi hrakist frá völdum
1955 og var i útlegð, en hann hafði
herínn með sér og einnig hluta
sigling og víða komið við: fyrst í
Vigo á Spáni og síðan í Lissabon,
þá í Las Palmas og svo í Bahía,
eða öðru nafni San Salvador. Þá
var komið til hinnar fögru borgar
Río de Janeiro og þaðan farið til
Santos. Við fengum góð tækifæri
til að fara í skoðunarferðir í Bras-
ilíu á meðan skipið var að losa og
fórum þá m.a. til borgarinnar Sao
Paulo. — í Suður-Ámeríku sá
maður fjölbreyttari byggingastíl
en víðast annars staðar og oft
furðar maður sig á hversu langt
þeir hafa náð á þessu sviði.“
Fólk nam staðar
og góndi á mann
„Við komum til Buenos Aires á
heitasta tímanum því borgin er
sunnanmegin við miðjarðarlínuna
þannig að desember og janúar eru
heitustu mánuðirnir þar.“
Hvernig gekk ykkur að semja
ykkur að lífsháttum fólksins
þarna?
„Það gekk furðu vel en auðvitað
var sumt sem kom okkur ein-
kennilega fyrir sjónir. T.d. það, að
þarna voru flestir í jakkafötum og
með bindi, þrátt fyrir það að hit-
inn væri um 30 stig og rakinn eftir
því. Þarna er ætlast til að maður
sé svona klæddur — annars er lit-
ið fremur niður á mann og maður
ekki virtur viðlits.
Ég álpaðist upp í borgina Sao
Paulo í stuttbuxum er við vorum
þar i skoðunarferð. Fólk nam
staðar og góndi á mig svo að ég sá
mér ekki annað fært en fara inn í
búð og kaupa mér síðar buxur.