Morgunblaðið - 02.03.1984, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ; FÖSTUDAGUR 2. MARS 1984

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 250 kr. á mánuöi innanlands. i lausasölu 20 kr. eintakiö.
Meirihlutinn
samþykkur
Meirihluti verkalýðsfélaga
í landinu hefur samþykkt
nýgerða kjarasamninga. Eins
og málum var háttað síðdegis í
gær höfðu 24 félög samþykkt
samningana, þrjú frestað at-
kvæðagreiðslu um þá og þrjú
félög fellt þá, tvö í Vestmanna-
eyjum og Dagsbrún. Þá hafa
samningar tekist af hálfu
ríkisins við Bandalag háskóla-
manna og Bandalag starfs-
manna ríkis og bæja. Vegna
þeirrar athygli sem uppákom-
an í Dagsbrún hefur vakið hef-
ur hitt fallið í skuggann sem
mikilvægara er, að meirihlut-
inn er fylgjandi kjarasamning-
unum. Allsherjaratkvæða-
greiðsla fer fram í Bandalagi
starfsmanna ríkis og bæja 19.
og 20. mars. í allsherjarat-
kvæðagreiðslu hjá Einingu á
Akureyri féllu atkvæði á þann
veg, að 712 samþykktu samn-
ingana en 174 voru á móti.
Þessi skýri meirihluti rennir
stoðum undir þá skoðun sem
áður hefur verið lýst hér á
þessum stað, að líta beri á það
sem gerðist í Dagsbrún fremur
sem hluta af stjórnmála-
baráttunni en kjarabaráttunni.
Nú rembast þeir líka við sem
fyrir því stóðu í Dagsbrún að
samningarnir voru felldir að
reyna að koma því á framfæri
að þeir hafi þrátt fyrir allt ver-
ið að hugsa um afkomu laun-
þega þegar þeir mæltu gegn
meirihlutavilja í verkalýðsfé-
lögum um land allt. Þeim mun
meira sem um samningana er
rætt því betur kemur í ljós að
þar var hagsmuna hinna verst
settu gætt betur en tekist hefur
um langt árabil og mun betur
en nokkru sinni í stjórnartíð
Alþýðubandalagsins. Gegn
þessum staðreyndum eiga
Dagsbrúnarforkólfarnir engin
rök. Nú virðast þeir hinn vegar
ætla að gera allt sem í þeirra
valdi stendur til að spilla gerð-
um samningum í því skyni að
koma illu af stað. Þeir ætla að
nota Dagsbrún til að brjóta
meirihlutavilja í Alþýðusam-
bandinu á bak aftur. Kæmi tii
verkfalls hjá Dagsbrún yrði í
fyrsta sinn í verkalýðssögunni
efnt til vinnustöðvunar til að
bylta forystumönnum Alþýðu-
sambandsins. Frá sjónarhóli
Fylkingarinnar væri hér um
óskastöðu að ræða en félagar
úr henni toga nú í strengina á
forystuliði Dagsbrúnar og Al-
þýðubandalagsins.
Vinnuveitendasamband ís-
lands hefur svarað nýrri kröfu-
gerð Dagsbrúnar með afdrátt-
arlausum hætti. Hið sama er
að segja um Alþýðusamband
íslands. Úrslitin í atkvæða-
greiðslunum um land allt sýna
að forysta Alþýðusambandsins
hefur stuðning meirihlutans á
bak við sig í þessum átökum og
innan Verkamannasambands
íslands þar sem Guðmundur J.
Guðmundsson, formaður Dags-
brúnar, er forseti er hið sama
upp á teningnum: hann er í
minnihluta. Málum er ekki
þannig háttað í atvinnumálum
að pólitíska misnotkun á öfl-
ugu verkalýðsfélagi eins og
Dagsbrún sé unnt að líða. Þeir
sem þessa misnotkun stunda
gera það ekki í þágu launþega.
Dollarinn
lækkar
Verð á bandarískum dollur-
um hefur lækkað á alþjóð-
legum gjaldeyrismarkaði síð-
ustu daga. Ástæðurnar fyrir
lækkuninni eru margar en
helst sú, að mönnum blöskrar
hallinn á ríkissjóði Bandaríkj-
anna. Talið er að um 40% af
hallanum, sem nemur um 200
milljörðum dollara, séu fjár-
mögnuð með erlendu lánsfé
sem streymt hefur inn í Banda-
ríkin vegna þess hve vextir
hafa verið háir. Aðhaldssöm
stjórn í peningamálum sam-
hliða hallarekstri á ríkissjóði
hefur leitt til þess að dollarinn
hefur hækkað óeðlilega í verði.
Sumir sérfræðingar segja að
verðið á dollara sé í raun 30%
hærra en það ætti að vera.
Ýmislegt þykir nú benda til
þess að utan Bandaríkjanna
hafi menn ekki sama áhuga og
áður á því að fjármagna hall-
ann á bandaríska ríkissjóðnum
þótt svo að vextir þar hækki
aftur. Við þetta minnkar al-
þjóðleg eftirspurn eftir doll-
arnum og hann lækkar í verði.
Hið háa gengi dollarans hefur
aukið innflutning til Banda-
ríkjanna en dregið úr útflutn-
ingi. Nú á kosningaári leggja
bandarísk stjórnvöld mikla
áherslu á að auka atvinnu
heima fyrir, það markmið næst
tæplega nema dollarinn lækki
töluvert í verði.
Hið háa gengi dollarans hef-
ur almennt mælst illa fyrir
utan Bandaríkjanna og hinn
gífurlegi halli á ríkissjóði er
meðal helstu gagnrýnisatriða á
Ronald Reagan. Lækki dollar-
inn í verði svo verulega muni
um það skiptir mestu að um-
skiptin verði á þann veg að al-
þjóðaefnahagslífið geti áfalla-
laust lagað sig að breytingunni.
Mjólkursamsalan:
Starfefólk í setuverkfa
STARFSFÓLK Mjólkursamsölunnar í Reykjavík felldi niður vinnu í gærdag, vegna
kjaradeilu við fyrirtækið. Krafðist fólkið taxtatilfærslna til samræmingar töxtum
Verzlunarmannafélags Reykjavíkur. Einnig var krafizt hækkana í launaflokkum og
aukins öryggis á vinnustað, hlífðarfatnaðar o.fl. Kröfurnar voru lagðar fram á
þriðjudag og sögðu talsmenn starfsfólks að svörum hefði verið lofað á miðvikudag.
I fyrradag barst svo svar frá Vinnuveitendasambandi Islands, þar sem kröfunum
var hafnað.
Flestir verkfallsmanna eru félags-
bundnir í Verkamannafélaginu Dags-
brún. Afleiðingar verkfallsins urðu
þær að mjólk gekk víða til þurrðar í
verzlunum í gær, t.d. um klukkan 14 í
Hagkaup. Starfsfólkið var þrátt fyrir
verkfallið á vinnustað, í eins konar
setuverkfalli.
Verkamannafélagið Dagsbrún taldi
verkfallið sér algjörlega óviðkomandi,
að því er Þröstur Olafsson fram-
kvæmdastjóri þess tjáði Morgunblað-
inu. Hann kvað félagið hafa fengið
skeyti í gær frá VSÍ þar sem þess var
farið á leit að Dagsbrún stöðvaði
verkfallið. Þröstur sagði að Dagsbrún
■ll!
IIIIJi
Háhyrningur taminn í Sædýrasafninu:
Draumurinn að
stinga höfðinu inn
f gapandi ginið
— segir Sigfús Halldórsson tamningamaður
„Tamningin hefur gengiö mjög vel
hingaö til. Hann er farinn aö stökkva
reglulega upp í boltann og skyrpa í tíma
og ótíma,“ sagði Sigfús Halldórsson,
starfsmaöur Sædýrasafnsins á Hvaleyr-
arholti, en hann hefur undanfarnar
þrjár vikur unniö aö því að kenna einum
af þremur háyhyrningum Sædýrasafns-
ins listir eins og þær aö stökkva og
skyrpa út úr sér vatni.
Þetta er í fyrsta sinn, sem reynt er
að temja háhyrning hér á landi, en
taminn háhyrningur er mun verð-
mætari en ótaminn. Um sl. mánað-
amót var hér staddur tamningamað-
ur frá Kanada af hollenskum upp-
runa, Case Chrage að nafni, og kenndi
hann Sigfúsi helstu brellurnar, sem
beitt er við tamningu þessara vitru
sjávardýra.
„Þetta er allt grundvallað á náms-
sálarfræði, skilyrðingu og styrkingu,"
úrskýrir Sigfús. „Fyrst er byrjað á
því að flauta í hvert sinn, sem honum
er gefin síld að borða. Þannig tengj-
um við saman í vitund dýrsins eftir-
sóknarverðan hlut, sem sagt síldina,
og ákveðið hljóð.
Næsta skrefið er að kenna honum
að þekkja boltann, sem hann á að
hoppa upp í seinna meir. Það er ágætt
að byrja á því að þrýsta boltanum á
nefið á honum í hvert sinn sem hon-
um er gefinn matur, en seinna er
boltinn látinn vera í vatninu og í
hvert skipti sem hann rekst af tilvilj-
un í boltann er kastað til hans síldar-
bita. Hægt og bítandi myndast tengsl
milli boltans og síldarinnar og dýrið
fer að nota boltann til að biðja um
mat. Það hefur sem sagt lært að þeg-
ar boltinn er snertur kemur síld í
kjölfarið.
Til að fá háhyrninginn til að hoppa
er boltanum síðan smám saman lyft
upp frá yfirborði vatnsins, nokkra
sentimetra á dag, þannig að dýrið
þarf að teyja sig lengra og lengra upp
til að ná að snerta boltann og loks er
boltinn kominn svo hátt að það verð-
ur að stökkva.
Það eru svipaðar aðferðir sem not-
aðar eru við að kenna háhyrningnum
að spúa út úr sér vatni. Það er dýrinu
náttúrulegt að losa sig við vatn á
þennan hátt, á meðan á máltíð stend-
Sigfús glennir upp kjaftinn á skepnunni. Þaö er draumur Háhyrningurinn ste
hans aö stinga höföinu inn við tækifæri. launum.
ur, en með því að umbuna dýrinu með
síld þegar það skyrpir er hægt að
kenna því að skyrpa til að biðja um
síld.
Háhyrningurinn er í afgirtri laug
með sæljóni, sem Sigfús er einnig að
reyna að temja. „Það gengur hægara
með sæljónið, enda er það hálfstyggt
og viðkvæmt fyrir öllum breytingum.
En við erum svolítið hissa á því hvað
þeim semur vel, háhyrningnum og
sæljóninu, því háhyrningar eru nefni-
lega í eðli sínu töluvert grimmar
skepnur og drepa seli sér til matar,"
segir Sigfús.
Hinir tveir háhyrningarnir í Sæ-
dýrasafninu eru eldri og sagði Sigfús
að ekki stæði til að kenna þeim að
leika listir. Hann væri þó að reyna að
fá annan þeirra til að glenna út kjaft-
inn samkvæmt skipun og það gengi
ágætlega. „Það er draumurinn að
stinga hausnum inn í gapandi ginið
einhvern tíma,“ sagði Sigfús íbygg-
inn.
Háhyrningurinn skyrpir á Sigfús í fullri
mestan áhuga á tunnunni með síldarbiti