Morgunblaðið - 23.03.1984, Síða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. MARZ 1984
„Sandinistar hafa ekki
svikið byltinguna“
„Áran(;ur hyltingarinnar hefur
veriA stórkostlegur á margan hátt,
þótl skammt sé um lióið. Við
stöndum hins vegar í styrjöld við
skæruliða, sem njóta stuðnings
Bandaríkjastjórnar, og árásirnar
tefja fyrir þjóðfélagslegum fram-
fórum í landinu," sagði Egda Vel-
ez, fyrsti sendiráðsritari í sendiráði
Niraragua í Stokkhólmi, en hún
var stödd hér á landi í boði ýmissa
félagasamtaka til að kynna stefnu
Sandinistastjórnarinnar.
„í menntamálum þjóðarinnar
hefur verið unnið mikið þrek-
virki. Ólæsi var áður almennt, en
nú hefur því verið útrýmt að
miklu leyti. Á einu ári tókst að
minnka það úr 50% í 12%. Þetta
hefur að sjálfsögðu ekki tekist
nema með þátttöku fólksins
sjálfs og sem dæmi um það má
nefna, að í lestrarherferð stjórn-
valda hafa 180.000 manns, aðal-
lega sjálfboðaliðar, lagt sitt af
mörkum. 1 fullorðinsfræðslu
hefur einnig verið gert mikið
átak. í Nicaragua voru fyrir
byltinguna aðeins 300.0000
manns, sem notið höfðu ein-
hverrar menntunar, en nú er sú
tala komin í eina milljón."
Rætt við Egda
Velez, fyrsta
sendirádsritara
í sendiráði
Nicaragua
í Stokkhólmi
Hvernig er ástandið í heilbrigð-
ismálum?
„í Nicaragua hafa ýmsir
sjúkdómar verið landlægir, t.d.
malaría og lífsýki, og til að vinna
bug á þeim var efnt til víðtækrar
bólusetningar, sem þúsundir
manna unnu að. Heilbrigðiskerf-
ið er hins vegar enn í mótun og
uppbyggingu og við það verk
höfum við notið mikillar aðstoð-
ar erlendis frá, t.d. Svía. Nú eru
sjö sjúkrahús í smíðum og dag-
vistarstofnanir eru orðnar 80 en
voru engar fyrir byltinguna."
Sandinistastjórnin er sökuð um
ýmis mannréttindabrot, t.d. að
leyfa ekki fullt málfrelsi og að rit-
skoða blöð stjórnarandstöðunnar.
Hvernig stendur á því?
„í Nicaragua hefur ríkt nokk-
urs konar stríðsástand síðan
1980 vegna árása skæruliða og
ástandið því ekki alveg eðlilegt.
Stjórnvöld leggja líka aðal-
áhersluna á framleiðsluna og
vilja réttan fréttaflutning af
þeim málum. Það er því ekki rit-
skoðun heldur vissar takmark-
anir á fréttaflutningi, t.d. hvað
varðar fréttir af efnahagsmálum
og hernaðarmálum. Að öðru
leyti er leyfilegt að gagnrýna
stjórnina. Nú standa líka kosn-
ingar fyrir dyrum og þá hefur
ýmsum hömlum verið aflétt."
Ein af mestu hetjum byltingar-
innar gegn Somoza, Eden Pastora,
„('ommandante Zero“, hefur sak-
að Sandinista um að ætla að koma
á kommúnísku eins flokks kerfi?
„Pastora hefur því miður snú-
ið baki við byltingunni og hefur
nú tekið til við að reka áróður
Bandaríkj astj órnar.“
Þýðir það að hann hafi rangt
fyrir sér?
„Það geta allir komið til Nic-
aragua og sannfærst. Það er
staðreynd, að Sandinistar eru
Egda Velez
fjölmennastir og þeir hafa ekki
svikið byltinguna heldur beitt
sér fyrir umbótum. Af sjö
stjórnmálaflokkum eru fjórir í
andstöðu og þeir hafa tekið þátt
í smíði kosningalaganna. Kosn-
ingarnar munu verða frjálsar og
öllum heimilt að fylgjast með
þeim.“
Nú hefur Sandinistum lent sam-
an við indíána í landinu, sem segja
sögur af nauðungarflutningum og
fjöldamorðum.
„Indíánar í Nicaragua búa
flestir í smáum og einangruðum
samfélögum og einkum meðfram
norðurlandamærunum við
Hondúras, en þaðan gera skæru-
liðar árásir inn í landið. Þess
vegna var nauðsynlegt að flytja
indíána um set. Fréttirnar um
fjöldamorð eru rangar. Um það
geta borið vitni átta norskar
nunnur, sem tóku þátt í flutn-
ingunum. Hér er um að ræða
áróður Bandaríkjastjórnar. Það
er alltaf verið að tala um þann
hluta indíána, sem styður
skæruliða en ekki hina, sem hafa
haft fulla samvinnu við stjórn-
völd.“
Sandinistar virðast hafa mjög
náið samhand við Kúbu og Sovét-
ríkin. Sækið þið fyrirmyndina
þangað?
„Sandinistar stefna að fjöl-
flokkakerfi og blönduðu hagkerfi
og umfram allt leggjum við
áherslu á sjálfstæði þjóðarinnar.
Samskiptin við kommúnistarík-
in eru jafn mikil og við kapítal-
ísku ríkin.“
Að lokum. Eru horfur á að kyrrð
komist á í landinu, t.d. fyrir til-
stuðlan Contadora-ríkjanna?
„Við bindum miklar vonir við
tillögur Contadora-ríkjanna og
þau hafa sýnt mikinn skilning á
þeim vandamálum, sem við er að
glíma. Sandinistar eru líka
reiðubúnir að minnka viðbúnað-
inn í landinu ef Bandaríkja-
stjórn dregur til baka stuðning
sinn við skæruliða. Þá gætum
við loksins farið að tala um eðli-
legt ástand í Nicaragua."
Leyniskjal finnst í
símaklefa í London
London, 21. mars. AP.
IÆYNILEGT skjal með nöfnum 23 breskra og bandarískra
vísindamanna og annarra embættismanna, sem vinna að þýð-
ingarmiklum ratsjártilraunum, fannst nýlega í símaklefa á
Heathrow-flugvelli að því er sagði í London Times í dag.
í stuttu máli
Palestínumenn
mæta ekki á
Ólympíuleikana
Uuiianiw, 19. marx. AP.
ALÞJOÐA ólympíuncfndin vís-
aði í dag á bug fréttum þess
efnis að Frelsisfylking Palest-
ínumanna hefði óskað eftir að
fá að senda keppnislið á
Olympíuleikana sem verða í Los
Angeles í sumar.
Talsmaður nefndarinnar
sagði að engin slík beiðni
hefði borist, og fréttir stór-
blaðanna Los Angeles Times
og Sunday Times í London
hefðu ekki við nein rök að
styðjast.
Sonja prinsessa
í Afríku
Onió, 19. ntra. AP.
SONJA krónprinsessa Norð-
manna fór frá Osló í dag og er á
leið til Tanzaniu og Zimbabwe
þar sem hún ætlar að kynna sér
vandamál flóttamanna. Hún er
væntanleg til Dar-Es-Salaam
annað kvöld og verður ( Tanz-
aníu fram á fostudag.
Á morgun mun krónprins-
essan opna tvo nýja skóla í
vesturhluta Tanzaníu, en þeir
eru ætlaðir börnum flótta-
fólks. Kostnaður við byggingu
skólanna var greiddur úr
norskum styrktarsjóðum.
16 AIDS-
fórnarlömb
Ber», 19. marn. AP.
SEXTÁN Svisslendingar hafa
látist úr sjúkdómnum AIDS —
áunninni ónæmisbæklun — frá
því í aprfl á síðasta ári, að því er
heilbrigðisyfirvöld í landinu
greindu frá í dag.
Vart hefur orðið AIDS í 18
mönnum í Sviss, og í þeim hóp
eru þrjár konur og níu kyn-
villtir karlar.
Heilbrigðisyfirvöld segjast
óttast að ekki gefi allir sem
þjást af áunninni ónæmis-
bæklun sig fram og hvatti
lækna til að skýra frá dæmum
sem þeir vissu um til þess að
hægt sé að átta sig á um hve
alvarlegt vandamál er að
ræða.
E1 Salvador:
Shultz vill
auka aðstoð
W»shinglon, 21. mars. AP.
GEORGE P. Shultz, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, skoraði í dag á þingið
að bregðast vel við og samþykkja 93
milljóna dollara neyðaraðstoð við
stjórnvöld í El Salvador. Sagði hann,
að frekari dráttur á því máli stefndi í
hættu friðartilraunum Bandaríkja-
stjórnar í Mið-Ameríku.
Shultz sagði þessa aðstoð nauð-
synlega til að herinn í El Salvador
gæti varið landsfólkið og þá leiðtoga
þess, sem kosnir væru í frjálsum
kosningum. Hann hvatti þingheim
einnig til að hjálpa þeim mönnum,
sem berðust gegn einræði sandin-
ista í Nicaragua. Einn þingmanna
demókrata, George Miller, hefur
snúist öndverður gegn stuðningi við
stjórnina í EI Salvador og sagði
hann á útifundi, að neita yrði þeim
mönnum um bandarískt fé, sem
hefðu myrt 40.000 samborgara
sinna.
Páfinn gagn-
rýnir pólska
ráðamenn
l'áfagarði, 21. márz. AP.
JÓHANNEN Páll páfi II lýsti í dag yfir
eindregnum stuðningi sínum við
pólska kirkjuleiðtoga í „krossastríð-
inu“ við hin kommúnísku stjórnvöld
Póllands, en þau hafa bannað, að
krossar með Jesú Kristi fái að hanga
uppi í kennslusölum landsins.
Páfinn hefur ekki áður haft af-
skipti af krossastríðinu. í ræðu sem
páfinn flutti fyrir nær 30.000 píla-
gríma og ferðamenn í Péturskirkj-
unni í dag, sagði hann m.a.: „í kaþ-
ólsku þjóðféiagi er þess krafizt, að
krossar með Jesú Kristi verði hafðir
þar sem ungt fólk fær menntun
sína.“
George Shultz
Forsetakosningar verða í E1
Salvador um næstu helgi og gera
skæruliðar vinstrimanna hvað þeir
geta til að spilla þeim. Hafa þeir
rænt hundruð manna nafnskírtein-
um, sem nauðsynleg erá til að geta
kosið, og einnig hótað að ráðast á
strætisvagna og aðra mannflutn-
ingabíla. Hefur umferð í sumum
hlutum landsins þess vegna verið
minni en venja er.
London Times segir, að maður
að nafni John Johnson hafi fundið
skjalið fyrir hálfum mánuði og
komið því til blaðsins. „Verkið,
sem mennirnir vinna að, er svo
leynilegt, að Pentagon neitar jafn-
vel að ræða það,“ sagði Times.
„Snýst það um nýja gerð ratsjár,
sem bandaríski flugherinn, sjó-
herinn og breska varnarmálaráðu-
neytið hafa verið að smíða í sam-
einingu." Blaðið hefur það einnig
eftir ónefndum manni í breska
varnarmálaráðuneytinu, að „þið
hafið dottið niður á dálítið, sem ég
get ekki talað um. Á þessu verki á
að hvíla alger leynd“.
í skjalinu eru engar upplýsingar
um nýju ratsjána en hins vegar er
getið þeirra manna, sem vinna að
henni, og listi með heimilisföngum
þeirra og símanúmerum. Ekkert
hefur komið fram um það hver
hefur gleymt skjalinu í símaklef-
anum en þetta mál þykir líklegt til
að verða enn eitt áfallið fyrir
bresk stjórnvöld, sem eru orðin
langþreytt á njósnamálum og alls
kyns leka.
Tungan, sem Kristur
talaði, er að deyja út
I MIÐJU hinu múhameðska
mannhafi í Sýrlandi er lítið, kristið
þorp sem heitir Malula. Heldur er
ólíklegt, að Kristur hafi komið þar
á sinni tíð, en þrátt fyrir það lifir
þar enn tungan, sem hann og læri-
sveinar hans töluðu.
í Malula búa 4.000 manns og er
það stærsta þorpið af þremur við
rætur Zalamun-fjalls þar sem
aramískan heldur enn velli sem
talmál, en auk þess má heyra
hana blandaða arabísku við
messur sýrlensku rétttrúnaðar-
kirkjunnar í gamla borgarhlut-
anum í Damaskus. Trúarleiðtog-
ar og fræðimenn segja hins veg-
ar, að aramískan sé á fallanda
fæti og að ekkert muni koma í
veg fyrir, að hún deyi út.
„Tungan mun deyja út eftir 40
ár,“ segir Francois Abou Mokh,
erkibiskup í Damanskus, en hann
er sjálfur fæddur í Malula.
„Yngsta kynslóðin hefur aldrei
lært aramísku. Hún talar aðeins
arabísku."
Aramískan og a.m.k. 12 önnur
tungumál hafa orðið efnahags-
legum framförum og þjóðfé-
lagsbreytingum í Sýrlandi að
bráð. Fyrir 30 árum voru engir
skólar á þessum slóðum en nú
læra börnin arabísku í ríkisskól-
unum. Margir þorpsbúa hafa auk
þess flust til Damaskus þar sem
þeir stunda nám eða vinnu og
aðrir fara reglulega til borgar-
innar í viðskiptaerindum.
Aramíska er hljómfegurri en
arabíska og kverkhljóðin ekki
jafn áberandi. Þessar tvær tung-
ur og hebreska eru þó náskyldar
og allar runnar af einni rót.
„Tökum sem dæmi arabísku
kveðjuna „salaam“, sem táknar
„sæll“ eða „friður“,“ sagði Abou
Mokh. „Á hebresku er hún „shal-
om“ en á aramísku „schlomo“.“
Aramíska á sér langa sögu og
telja fræðimenn, að hún hafi
komið fram á sjónarsviðið um
900 f. Kr. Gyðingar lærðu tung-
una í Babylon, í herleiðingunni,
og þegar þeir sneru aftur til ísra-
els, var hebreskan orðin að helgi-
siðamáli, eins og t.d. latínan
fyrir kaþólska menn nú á dögum.
Ábou Mokh sagði, að á annarri
öld hefði kristin trú verið ríkj-
andi á öllu því svæði, sem nú er
Sýrland, og aramískan allsráð-
andi.
Þegar Arabar flæddu yfir
Sýrland á sjöundu öld þröngvuðu
þeir ekki aðeins nýrri trú upp á
fólkið heldur einnig nýju tungu-
máli. Malula og hin þorpin tvö,
Jabaadin og Bakhaa, voru hins
vegar svo lítilfjörleg í augum sig-
urvegaranna, að þeim þótti ekki
taka því að leggja þau undir sig
og þess vegna fengu þau áfram
að vera í friði. Vegna þessa og
mikillar einangrunar hefur ara-
mískan lifað fram á þennan dag.
í þorpunum þremur er kristin
trú aöeins játuð í Malula. Fyrir
300 árum gengu íbúarnir í hinum
tveimur spámanninum í Mekka á
hönd og var það vegna óánægju
með strangar föstur, sem býz-
anska kirkjan í Austurlöndum
krafðist af áhangeiidum sínum.
— SS