Morgunblaðið - 29.04.1984, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. APRlL 1984
25
Forsætisráðherra lýsir því yf-
ir að hann vilji helst að sfn börn
drekki Kókómjólk. Holla drykki
sem Kókómjólk, Mangó-sopa og
Jóga megi því alls ekki skatt-
leggja. Við slíkri skattavá bregð-
ast þingmenn jafnt sem ráðherr-
ar snarlegar en við annarri vá er
að landi eða heimsbyggð steðjar.
Enda Kókómjólk svo miklu
dýrmætari mjólk eftir að búið er
að bæta út í hana sykri og kakó-
dufti að verðið hleypur úr ca. 20
kr. potturinn upp undir 50 krón-
ur. Og sýrða léttmjólkin, sem
ber nafnið Jógi, hefur fengið í
sig hollbót í formi sykraðs
ávaxtasafa. Mangó-sopinn feng-
ið í mysuna sykraðan mangó-
safa. Slíkri hollustufæðu á
vitanlega að halda að þjóðinni!
Rann upp ljós. Að manni
skyldi ekki sjálfum detta í hug
að stjórnvöld væru bara að
skattleggja fæðu eftir hollustu
og landsins börnum til hagsbóta!
Er í tollskrá var litið, fór þó
fyrir Gáruhöfundi eins og
stráknum á stúdentsprófi í
stærðfræði, þegar kennarinn
spurði hvort honum fyndust
spurningarnar erfiðar, og hann
svaraði: „Nei, nei, spurningin er
fullkomlega skiljanleg, en hins
vegar vefst svarið dulítið fyrir
mér!“ Mangóávöxturinn sem er
svona hollur kominn í sykraðan
safa, er nefnilega ferskur og
ómengaður tollaður um 70% og
þar ofan á kemur 24% vörugjald.
Hverjum ætli sé nú nauðsyn-
legast að fá hollan mat sam-
kvæmt kenningunni að hollustu-
mat eigi sem minnst að skatt-
leggja? Hundum og köttum vit-
anlega. Enginn tollur er á katta-
mat og hundamat, ekkert vöru-
gjald, og á hann leggst ekkert
33% fóðurgjald, eins og á inn-
flutt fóður handa öðrum skepn-
um. Ekki að furða þótt húsfreyja
kæmi heim úr kjörbúðinni með
litríka pakka af kattamat og
þættist hafa fundið ódýran,
handhægan mat handa fjöl-
skyldunni í einni hillunni. Þess
má geta i framhjáhlaupi að
stjórnvöld munu telja hollara
fyrir ketti að pissa í útlendan
sand, láta ekki greiða af þeirri
nauðsynjavöru nokkur gjöld. Um
klósettpappír gildir annað.
Sjálfsagt óhollur lúxus.
Víkjum að fæðu hinnar stétt-
arinnar í landinu, hollustumat
fyrir börn og fullorðna skv.
skattlagningu. Lítum t.d. á
ávexti og grænmeti, sem bera
skatt frá 0 upp í 75%. Lfklega
munu vera tvær þungamiðjur í
þessu máli, eins og haft var eftir
Páli Zophoníassyni í þingræðu.
Ekki efast ég um að þeir vísu
feður, sem hafa tekið að sér að
ákveða hvaða ávexti við eigum
að borða, kunni sín fræði, og gott
er að eiga þá að. En af hverju
ætli þeir telji þjóðinni hollara að
borða:
Appelsínur á 0% tolli en
grapealdin með 15% tolli.
Epli á 0% tolli en perur með
15% tolli.
Banana og kókoshnetur á 0%
tolli en vínber eða önnur ný ber
á 40% tolli. Að ég tali nú ekki
um minn uppáhaldsávöxt.
avokado, sem ber 70% toll og
24% vörugjald.
Ég freistaðist til að kaupa
einn lftinn avokado fyrir pásk-
ana á 95 krónur, enda rann yfir
helmingurinn í sjóðinn með gat-
inu. Og veitir víst ekki af.
Vegir yfirvalda eru víst
órannsakanlegir. En þegar kem-
ur að grænmetinu verður allt
ljósara. Kvitt og klárt að
grænmeti á þessi þjóð helst ekki
að borða, ef það er satt að skatt-
leggja eigi minnst það sem er
hollast. Af innfluttu grænmeti
er borgaður 70% tollur og 24%
vörugjald. Svo að ef tollverð á
grænmeti er ÍOO bætist við 70%
tollur og síðan 24% vörugjald af
170 eða 40,8. Þá er skatturinn
orðinn 110,8% og aðeins eftir að
leggja ofan á grænmetið sölu-
gjald upp á 23,5% á sfðasta
dreifingarstigi. Þetta á þá senni-
lega að varast.
En ekkert ráð fer vel úr hendi,
ef ekki eru viðhöfð góðra manna
ráð, eins og segir f Pilti og
stúlku. Ætli góðra manna ráð
megi ekki finna í þessu efni í
bókinni hennar Sigrúnar Dav-
íðsdóttur um barnamat. Þar sem
hún talar um fæðu fyrir ung-
börnin sem eru að byrja að nær-
ast á öðru en brjóstamjólk segir
hún í ráðleggingum til mæðr-
anna:
„Þó við teljumst varla auðug
af grænmeti hér uppi á norður-
hjaranum, má samt fá eitt og
annað úr grænmeti. Sumt er
ræktað hér með góðum árangri,
annað er flutt inn ... Grænmeti
er grátlega dýrt hér miðað við
nágrannalöndin. Reynið þó að
láta verðið ekki halda ykkur frá
grænmetinu. Það er misdýrt og
auk þess fáið þið mikið fyrir
peningana. Hugið að, hvort það
eru ekki einhverjar aðrar fæðu-
tegundir sem þið gætuð sparað á
og notað peningana í staðinn til
grænmetiskaupa..." Ein teg-
undin af innfluttu grænmeti er
þó sýnilega hollust og lægstur
tollur greiddur af henni. Það eru
kartöflurnar, sem eru í tollflokki
nær skepnufóðri en grænmeti til
manneldis, eða 4%. Af hverju
ætli það sé? Sigrún mælir með
ýmsum innlendum og innflutt-
um matartegundum, sem of
langt yrði upp að telja. Getur
þess m.a. að perur séu gjarnan
fyrstu ávextirnir sem börnin
kynnast ef þau vaxa inn í peru-
tímann, svo og ber, auk epla,
appelsína og banana.
Fyrir nokkru var með allmikl-
um tilþrifum felldur niður tollur
af sérstakiega auðkenndri fæðu
fyrir ungbörn og sjúka. Þannig
merktur er tiireiddur unga-
barnamatur í dósum eða pökk-
um, sem mæður grípa til ef þær
þurfa að flýta fyrir sér. En þótt
nú orðið sé bannað að setja í
þessa fæðu rotvarnarefni og það
ekki gert, þá er hún venjulega
hituð mjög kröftuglega til að
hún geymist og við þá meðferð'
fer ýmislegt af bætiefnum til
spillis. Reynt er að sjá við því
með því að bæta aftur vítamín-
um í fæðuna, eins og venjulega
er getið á umbúðum. Þótt ágætt
sé að grípa til þessa matar,
reyna flestar mæður eins og Sig-
rún mælir með að velja sjálfar
mat, sem ekki hefur verið svona
mauksoðinn til geymslu. Grípa
t.d. til þess að stappa spergil eða
annað grænmeti sem flutt er inn
fryst, þegar íslenskt hentugt
grænmeti er ekki á markaðinum.
Svo eitthvað hafa nú hollustu-
/skattlagningar kenningar farið
á misvíxl, þegar menn í góðri
meiningu tóku að stýra með
henni hollustufæðu fyrir ung-
börnin. En laun heimsins eru
víst vanþakklæti. Eins þegar
hinir vísu feður (og mæður) taka
að sér að stjórna með skattlagn-
ingu matarvenjum þjóðarinnar.
Má víst segja eins og Piet Hein
(þýð. H. Hálfd.):
Ad Mtjórna landi voru er lítið gaman,
og löngum verða þakkarorðin fá,
því axarsköft og skyssur leggjast saman,
en skynsamlegar gerðir dragast frá.
Háskólinn — myndin tekin á útfarardegi Einars Olafs Sveinssonar. Mbl-/ óufur K. M*gnú>«on.
íslenzk fræði hafa ávallt verið í
hávegum höfð I Háskólanum, enda
hlýtur það að vera þjóðarmetnað-
ur okkar, að þar séu höfuðstöðvar
íslenzkra fræða. Arftakar manna
eins og Einars ólafs Sveinssonar
hafa hlotið mikinn skerf og þvi
eru miklar kröfur til þeirra gerð-
ar. Við íslenzk fræði starfa ágætir
vísindamenn og kennarar og þess
er að vænta, að þar verði hlutlæg,
ræktandi og upplýsandi menntun f
fyrirrúmi, en fordómar, sértrúar-
kenningar og tízkufyrirbrigði sett
á sinn bás.
Háskólamenn hafa í málgagni
sínu rætt allmikið um gervivísindi
á undanförnum mánuðum og hef-
ur verið fróðlegt að fylgjast með
þeim umræðum og sýnist sitt
hverjum, eins og ávallt er. Út í þá
sálma verður ekki farið hér. Á hitt
verður lögð áherzla, að íslenzk
fræði verði ávallt mikilvægur
grundvöllur Háskóla íslands og
Handritastofnunar og raunar er
þess að vænta, að í þessum stofn-
unum og öðrum, sem þeim tengj-
ast, verði höfuðstöðvar íslenzkra
fræða í framtíðinni. Þangað leiti
þeir, sem eru þess verðir að taka
við kyndlinum hver úr annars
hendi.
Það ætti enga undrun að vekja,
þó að nú sé vikið að nýfluttum
fyrirlestri Þórhalls Vilmundar-
sonar, enda er á engan hallað, þótt
fullyrt sé, að hugmyndir hans hafi
vakið meiri athygli og almennara
umtal en önnur þau störf, sem í
Háskólanum eru unnin nú um
stundir. Prófessor Þórhallur er
verðugur arftaki þeirra merku vfs-
inda- og fræðimanna, sem unnið
hafa við íslenzk fræði f Háskóla
íslands, og þótt vísindamönnum
líki að jafnaði illa — og telji það
jafnvel til gagnrýni — að rætt sé
um kenningar þeirra sem skáld-
legan frumleika, verður fyrirlestr-
um prófessors Þórhalls og ritgerð-
um hans í Grímni ekki betur lýst
með öðrum orðum. Hann er
óvenjufrjór brautryðjandi, frum-
legur í hugsun og svo skýr í fram-
setningu, að hvert mannsbarn
skilur flóknustu atriði fyrirlestra
hans. Hann hefur í senn tekið við
kyndli fyrirrennara sinna, hvað
snertir umræður um tilurð og
áhrif á fornbókmenntir okkar, og
auk þess kveikt nýja elda frum-
legra kenninga um örnefni, sem
ekki verður undan vikizt að kynna
sér. Náttúrunafnakenning hans er
með þvf frumlegasta, sem frá Há-
skólanum hefur komið um margra
ára skeið. Síðasti fyrirlestur hans
um Harðar sögu og Hólmverja
verður þeim eftirminnilegur sem á
hlýddu, hvort sem þeim líkar bet-
ur eða verr, enda voru hugmynd-
irnar svo frumlegar og rökin svo
sterk fyrir því, að Sturla Sig-
hvatsson væri fyrirmynd þessarar
tiltölulega lítt þekktu sögu Styrm-
is fróða, að það ætti ekki að vera
nein goðgá að falla fyrir þeim. En
Landnámu skal umgangast með
aðgát, svo mikilvæg undirstaða ís-
lensks þjóðernis sem hún er.
Aðrir standast
svo freistingtma
Þórhallur Vilmundarson hefur
haslað sér völl í tímariti Örnefna-
stofnunar Þjóðminjasafnsins og
er það einkar hnýsilegt rit um
nafnfræði, þar sem dæmi um
kenningar hans hafa verið birtar á
prenti. Tvö hefti þessa merka
tímarits, Grfmnis, hafa komið út,
vönduð að öllum frágangi og með
ágætum myndum og kortum, sem
skýra efnið, eins og kostur er.
Slíka tækni notar prófessor Þór-
hallur einnig í fyrirlestrum sín-
um, til að mynda þeim hinum
merka fyrirlestri, sem fjallar um
Sturlu Sighvatsson og Hörð
Grímkelsson, þar sem hann brá
upp mörgum skyggnum máli sínu
til stuðnings og staðfestu. Slíkir
fyrirlestrar auka tilbreytni þjóð-
lífsins og koma vanabundinni
hugsun á hreyfingu. Þeir hafa í
för með sér endurnýjunarkraft,
hleypa fjöri f umfjöllun um sögu
okkar og bókmenntir.
Þó að prófessor Þórhalli auðnist
að færa svo sterk rök og líkur að
niðurstöðum sínum, að varla er
annað unnt en hrífast af mál-
flutningi hans, eru áreiðanlega
ekki allir á eitt sáttir um kenning-
arnar frekar en verða vill, en það
er hverjum háskóla styrkur að
flytja boðskap umdeildra kenn-
inga. Lftill vafi er á þvf, að kenn-
ingar Þórhalls Vilmundarsonar
eru tímamótaathuganir í íslenzk-
um fræðum og eiga eftir að leiða
þær á nýjar og heillandi slóðir.
Háskólinn hefur orðið fyrir
nokkru aðkasti vegna þess að
hann sé lokaður fyrir nýjungum
og hefur það komið fram í deilum
um kenningar Einars Pálssonar.
Ekki skal um þær fjallað hér, enda
sérfræðinga að skera úr um gildi
þeirra, svo róttækar sem þær eru.
Auk þess heyra þær fremur til
miðaldafræðum um þróun og
áhrif trúarbragða en sögu og
bókmenntum, sem hér hafa verið
gerð að umtalsefni. En að sjálf-
sögðu á Einar Pálsson rétt á því,
að um kenningar hans sé fjallað,
því að þær geta varla verið
feimnismál. Hitt má vera, að
okkur vanti sérfræðinga í þeim
efnum, sem hann fjallar um, og
ekki munu þær fram settar til að
varpa rýrð á fornbókmenntir
okkar eða listrænt gildi þeirra.
Loks er ekki unnt að ganga fram
hjá ummælum Halldórs Laxness
um kenningar Einars Pálssonar,
sem nóbelskáldið við hafði í at-
hyglisverðu samtali Illuga Jök-
ulssonar við hann í tímaritinu
Storð, 1983, en þar segir Halldór:
„ ... mér þykir margt í afstöðu
hans (þ.e. Einars Pálssonar) og
niðurstöðum afar merkilegt".