Morgunblaðið - 29.04.1984, Síða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. APRÍL 1984
Boðsent: Opið bréf til birtingar
— eftirJón Oddsson
Ég leyfi mér, hr. ritstjóri, að
senda yður erindi þetta í formi
opins bréfs sem skipaður verjandi
eins lðgreglumannanna þriggja í
svonefndu „Skaftamáli", vegna
þeirrar opinberu umfjöllunar, er
mál þetta hefur fengið. Sérstak-
lega vil ég geta þess, að Morgun-
blaðið eitt íslenskra dagblaða, eins
og fyrri daginn, hefur sýnt full-
komna ábyrgð í heiðarlegum
fréttaflutningi og skrifum öðrum
um þetta fjarstæðukennda dóms-
mál. Vísa ég þar einkum til vand-
aðra og heiðarlegra skrifa Halls
Hallssonar, blaðamanns við Morg-
unblaðið, þar sem gætt er óhlut-
drægni í hvívetna. Þar ræður
málstaður málafærslu. Slík heið-
arleg og réttsýn blaðamennska er
þjóðfélagslega mjög mikilvæg og
til mikillar fyrirmyndar — stoð
fyrir rétt einstaklingsins í um-
rótasömu velferðarþjóðfélagi.
f öðrum íslenskum dagblöðum
hefur getið að líta annarleg og
andþjóðfélagsleg skrif um málið
og það jafnvel í ritstjórnargrein-
um. Þar hefur á stundum verið
reiður orðgreiður og tamið sér
„sorpritastíl" að hætti Þjóðviljans
að undanförnu, þar sem ekki ein-
vörðungu er hallað réttu máli,
heldur vísvitandi er farið með
rangt mál og lævíslega leitast við
að koma röngum sakargiftum á
lögreglumennina og festa á þá
ærumeiðandi rógi, jafnvel eftir að
þeir hafa nú verið af íslenskum
dómstól algerlega sýknaðir af öll-
um ákæruatriðum og bótakröfum
— og allur málskostnaður felldur
á tóman ríkissjóð og geta þannig
skilvísir íslenskir skattborgarar
þakkað embætti ákæruvaldsins í
landinu ráðstöfun hluta tekna
sinna. Vergur heildarkostnaður
ríkissjóðs af þessu eina geðþótta-
máli fer ekki undir þrennum árs-
launum hafnarverkamanns á
Dagsbrúnartaxta.
Samkvæmt 115. gr. laga um
meðferð opinberra mála nr.
74/1974 eru ríkissaksóknara gefin
skýr og bein fyrirmæli löggjafar-
valdsins um hvenær eigi að gefa
út opinbera ákæru á þá leið, að
þegar ríkissaksóknari hefur fengið
rannsókn máls í hendur athugar
hann, hvort semja skuli ákæru á
hendur sökunaut eða sökunautum.
Ef ríkissaksóknara virðist það,
sem fram er komið nægilegt eða
líklegt til sakfellis, semur hann
ákæru, en annars kostar lætur
hann við svo búið standa. í þróuðu
réttarríki er útgáfa og samning
opinberrar ákæru mjög alvarlegur
hlutur, gagnstætt því sem t.a.m.
er í Sovétríkjunum. Ranglega út-
gefin opinber ákæra eins og í
þessu máli eru gróf og vítaverð
embættisleg mistök, er varða
opinbera fébótaábyrgð ríkissjóðs.
„Hvernig má þaö t.d.
vera, aö maöur lesi þá
fjarstæðu í íslenzku dag-
blaöi, að ekki sé hægt að
ná fram rétti einstaklings-
ins, ef lögreglan sé annars
vegar? Sjálfur hef ég sem
lögmaður aðila rekið telj-
andi mál gegn lögreglu og
öðrum íslenzkum yfírvöld-
um, sem hlotið hafa sem
dómsmál hér á landi mál-
efnalega og rétta meðferð
og bæði lögregla og önnur
yfírvöld hlotið áfellis-
dóma, ef efni hafa staðið
til ...“
Eftir útgáfu ákæru verður vart
aftur snúið og jafnvel sýknudómur
í sakamáii kemur inn á sakaskrá
viðkomandi einstaklings og skerð-
ir þannig réttaröryggi hans um
aldur og ævi. í þessu umrædda
máli sá vararíkissaksóknari ein-
hverra hluta vegna ástæðu til að
birta ákæruna með fréttatilkynn-
ingu til fjölmiðla tæpri viku áður
en ákæran var birt fyrir lögreglu-
mönnunum, er voru ranglega
ákærðir saklausir. Sömu gögn og
málsástæður lágu fyrir á borði
vararíkissaksóknara, er ákæran
var gefin út, og er hann með mál-
flutningsyfirlýsingum sá sitt
óvænna við hinn munnlega flutn-
ing málsins I Sakadómi Reykja-
víkur að leiðrétta og breyta ákær-
unni að hluta samkvæmt kröfum
mínum um bókanir þar um í
dómabækur Sakadóms Reykjavík-
ur. Þessi málatilbúnaður ákæru-
valdsins er réttarhneyksli — og
sem betur fer einstök embættis-
misfærsla hjá lærðu og virðulegu
embætti ákæruvaldsins í landinu.
Ákæruvaldið á að standa af sér
óhróður og þrýsting múgæsingar
lágkúrulegs og óvandaðs fjöl-
miðlaáróðurs. Því ber að standa
vörð um grundvallarmannréttindi
í anda íslenskrar lögskipunar að
fornu og nýju. I þessu sambandi
væri hlutaðeigandi hollt að kynna
sér bókina „Dómsmorð" eftir hinn
virta norska lögfræðing J.B.
Hjort, en hún er til í ágætri ís-
lenskri þýðingu. Mörgum verður
gætnin að gagni.
í áðurgreindri annarlegri fjöl-
miðlaumfjöllun um málið er m.a.
reynt lymskulega að læða að þeim
áróðri, að íslenskir dómstólar séu
hlutdrægir og alið er á tortryggni
í þeirra garð og því blygðunar-
laust og blákalt haldið fram, að
lögreglumennirnir séu sekir þrátt
fyrir vel unna og ítarlega rann-
sókn hjá Rannsóknarlögreglu
ríkisins og vandaða meðferð hjá
Sakadómi Reykjavíkur. Kærand-
anum, Skafta Jónssyni, þykir reiði
sín réttvís. Hann er sonur hæst-
launaða embættisdómara landsins
og virðast skoðanir sonarins fá
hljómgrunn I þeirri fjölskyldu sbr.
gögn málsins. Slíkt er ekki
traustvekjandi fyrir íslenskt rétt-
arfar nema þá litið sé til þess að
viðkomandi embættisdómari hef-
ur ekki kveðið upp úrskurði eða
dóma á öllum sínum embættisferli
(árslaun yfirborgarfógetans í
Reykjavík nálgast níföld árslaun
verkamanns). Systir kærandans
er löglærður aðstoðarmaður for-
sætisráðherra og sá hún ástæðu
til undir rannsókn málsins að
ónáða þann rannsóknarlögreglum-
ann, er starfaði að rannsókn máls-
ins, með símhringingu uppá gaml-
an kunningsskap þeirra. Að váu
bar þar ekki grænar baunir á
góma. Svokaliaö „framsóknarsið-
gæði“ hefur misst fótanna í þessu
máli og virðist ekki ætla að sætta
sig við að sannleikurinn sigri ann-
arlega skapgerðarbresti og sér-
réttindakröfur í stjórnarskrár-
vernduðu stéttlausu þjóðfélagi
(sbr. 78. gr. stjórnarskrár lýðveld-
isins íslands nr. 33 frá 17. júní
1944 — „Sérréttindi, er bundin séu
við aðal, nafnbætur og lögtign, má
eigi taka í lög“).
Eftir þennan einstaka málatil-
búnað virðist ekki einvörðungu
embætti ríkissaksóknara þurfa á
endurhæfingu að halda heldur og
þurfa blaðamenn að vera meðvit-
aðir ábyrgð sinni. Hvernig má það
t.d. vera, að maður lesi þá fjar-
stæðu í íslenzku dagblaði, að ekki
sé hægt að ná fram rétti einstakl-
ingsins, ef lögreglan sé annars
vegar? Sjálfur hef ég sem lögmað-
ur aðila rekið teljandi mál gegn
lögreglu og öðrum íslenzkum yfir-
völdum, sem hlotið hafa sem önn-
ur dómsmál hér á landi málefna-
lega og rétta meðferð og bæði
lögregla og önnur yfirvöld hlotið
áfellisdóma, ef efni hafa staðið til,
að undangenginni vandaðri um-
fjöllun Rannsóknarlögreglu ríkis-
ins, embættis ríkissaksóknara og
íslensks dómstóls. í því samabndi
er rétt að tilgreina svokallað
„Handtökumál", er hlaut mikla
opinbera umfjöllun fyrir nokkru,
þar sem ég sem lögmaður tveggja
reykvískra borgara kærði til
ríkissaksóknara ólögmæta hand-
tökuaðgerð lögreglumanna við
embætti bæjarfógetans í Keflavík
og sýslumannsins f Gullbringu-
sýslu, er ieiddi til þungs áfellis-
dóms yfir þeim ásamt fyrrum
dómarafulltrúa við sama embætti,
er reyndist þátttakandi í hinu
refsiverða athæfi. Tóku viðkom-
andi út refsivist að vinnuhælinu
að Litla-Hrauni. Mál þetta er hér
tilgreint vegna fyrri opinberrar
umfjöllunar um það og því kunn-
ugt úr almennri umræðu, m.a. úr
sjónvarpi nýlega. En er „Hand-
tökumálið" var til meðferðar,
þótti rógberunum, er nú hafa
geyst fram, ekki ástæða til opin-
berra skrifa og gífuryrða, enda
lyktir málsins gegn löggæslu-
mönnum. Fleiri dæmi mætti hér
nefna, en það yrði nokkuð langt
mál og sem gamall fréttamaður
við Ríkisútvarpið á námsárum
mínum sé ég að slík „legíó“ upp-
talning á heima á öðrum vett-
vangi, enda gæti hún snert við-
kvæma hagsmuni, sem ber að
virða í opinberri umfjöllun.
Gestur Jónsson, hrl., lögmaður
og bróðir Skafta Jónssonar, blaða-
manns við dagblaðið Tímann,
gagnrýndi meðferð málsins hjá
Rannsóknarlögreglu ríkisins án
nokkurra efnislegra raka. Hann
var viðstaddur rannsókn málsins
frá upphafi. Slík gagnryni er al-
kunn úr afbrotafræðinni, er menn
sjá sitt óvænna með rangan og
tapaðan málstað. Sök bítur sekan
og því einföld viðbrögð. En það
bætir á skömmina að bíta af henni
höfuðið. Það að einn lögreglu-
mannanna þriggja hafði í sumar-
afleysingum starfað við embætti
Rannsóknarlögreglu ríkisins var
Skafta Jónssyni og Gesti Jónssyni,
hrl., gert kunnugt af Arnari Guð-
mundssyni, deildarstjóra við RLR,
er stjórnaði rannsókn málsins, við
upphaf rannsónar og höfðu þeir
bræður ekkert við það að athuga
enda stóðst hvert einasta atriði I
rannsókn RLR við eftirfarandi
dómsrannsókn. Um áðurgreindan
kunningsskap og símtal systur
Skafta Jónssonar við rannsóknar-
lögreglumanninn gátu þeir bræð-
ur og ekki um. Kom það ekki að
sök vegna hæfni og áreiðanleika
rannsóknarlögreglumannsins, er
starfaði i samræmi við skyldur
sínar og reglur að vanda og lét
ekki óviðkomandi hafa áhrif þar
um.
Hinn sjálfumglaði rithöfundur,
m.a. heiðurslaunaður úr opinber-
um fjárhirslum íslenskra skatt-
borgara, að eigin sögn í blaða-
greinum i vetur, eitt mesta gáfna-
ljós, er ísland ögrum skorið hefur
alið, stórskáldið Þorgeir Þor-
geirsson með meiru, hefur af ein-
stökum gáfum sínum komið fram
með þá skoðun sína, að Skafti
Jónsson, Tíma-blaðamaður, hafi
ekki getað hlotið umrædda áverka
fyrir eigin tilverknað, þar sem
Skafti hafi verið handjárnaður og
skáldið séð ástæðu til að nota
fengna fjármuni til símskeyta-
sendinga undir þessa hugdettu
sína svo hún fái nú byr undir báða
vængi, sennilega með í huga
Shakespeare — um bakbekkjaríl-
inn, sem sjaldan er fær um að
skilja annað en skvaldur og
skrípalæti. í þessu sambandi hafa
frán og réttsýn augu hins ríkis-
launaða stórskálds litið framhjá
þeirri staðreynd, að áður en þurfti
að grípa til handjárna, þar sem
Skafti Jónsson var orðinn hættu-
legur sér og umhverfi og sér og
öðrum til leiðinda, hafði hann á
fólskulegan hátt ráðist að starfs-
mönnum Leikhúskjallarans og
lent þar í átökum, er leiddu til
þess að dyravörður hlaut áverka
og annað tjón (sbr. 217 gr. alm.
hgl. nr. 19/1940 um líkamsmeið-
ingar). Skafti hefur hinsvegar
ítrekað neitað að greiða dyraverð-
inum eðlilegar bætur og er því nú
rekið mál þar um fyrir bæjarþingi
Reykjavíkur. Eftir að Skafti kom
á Lögreglustöðina í Reykjavík og
handjárn höfðu verið leyst réðst
hann á sama hátt með líkamlegu
ofbeldi á lögregluvarðstjórann og
er hann að beiðni tengdaföður síns
var leystur úr haldi réðst hann
enn á ný með Hkamlegu ofbeldi á
varðstjórann og fangavörð. Oft er
sannleikurinn seinn úr munni og
er Skafti Jónsson viðurkenndi
þennan verknað er bókað eftir
honum í skýrslum málsins: „í dyr-
um fangaklefans kveðst Skafti
Jónsson blaðamaður hafa gefið
tilfinningum sínum lausan taum-
inn og ráðist að varðstjóranum en
hætt fljótlega átökum vegna orða
tengdaföður síns. Aðspurður
kveðst Skafti Jónsson ekki geta
sagt til um með nokkuri vissu,
hvort hann hafi slegið til varð-
stjórans eða sparkað í hann.“ Skýr
og lögfull sönnun er og fyrir því,
að Skafti hlaut enga áverka af
völdum lögreglumannanna, heldur
eingöngu fyrir eigin athæfi og
skapofsa, enda sást hann ekki
fyrir í því æði er rann á hann og
óvist er hvort sé runnið af honum
enn. Rangar sakargiftir hafa verið
endurteknar í skrifum annarra
blaða en Morgunblaðsins og virð-
ist „stórskáldið" sem fyrri daginn
hagnýta sér, að sjaldan er svo leið-
ur að ljúga að ljúfur verði ekki til
að trúa. I því sambandi má og vísa
til kæru á hendur „stórskáldinu"
vegna skrifa um þessi mái, sem nú
liggur á borðinu hjá ríkissaksókn-
ara. Þar virðist „stórskáldið" hafa
kannað heimildir að hætti fíflsins.
Þarf því að endurskoða heimild-
arskáldsögur Þorgeirs sem mér
fannst nú tortryggilegar fyrir, en
hann fékk ríkislaun fyrir og kom
jafnvel til álita við verðlaun Norð-
urlandaráðs skv. tillögu félaga
hans hér á landi. Um blaðamann-
inn framsóknarprúða hvarflar að
manni að tilfinningar hans kunni
fyr að hafa verið lausbeislaðar og
riðið hafi verið við einteyming —
„náttúran öll og eðli manns leitar
út um síðir".
Það er alvarlegt réttarhneyksli,
að ákæruvaldið skuli leyfa sér að
líta framhjá og láta sem óskrifuð
bein fyrirmæli almennra hegn-
ingarlaga nr. 19/1940 í 12. kafla
laganna um brot gegn valdstjórn-
inni sbr. 106. gr. og 108. gr., þar
sem m.a. er lögð refsing við of-
beldi og hótun um ofbeldi gegn
lögreglumönnum, er þeir eru að
skyldustörfum. Kærur þar að lút-
andi kallar ríkissaksóknari „rugl“
í viðtali við blaðamann DV fyrir
skömmu. Með eftirfarandi atbeina
og aðgerðarleysi ákæruvaldsins
virðist nú blaðamanni við dag-
blaðið Tímann og syni yfirborgar-
fógetans f Reykjavík og heimilt að
lúskra á dyravörðum átölulaust.
Er slíkt glæný framúrstefnukenn-
ing í lögfræði! Er þar ekki ein-
vörðungu brotið blað í íslenskri
réttarsögu heldur og freklega
brotnar grundvallarreglur rétt-
arvörslu, ef þessi staðfasta skoðun
ákæruvaldsins nær fótfestu í ís-
lensku þjóðfélagi. Hingað til hafa
gjöld verið glæpa fylgjur bæði hjá
Jóni og séra Jóni.
Skaðabótakrafa Skafta Jóns-
sonar, Tímablaðamanns, að fjár-
hæð kr. 48.850,00 auk hæstu árs-
vaxta frá 27.11.1983 til greiðslu-
dags in solidum á hendur lög-
reglumönnum, var lögð fram í
málinu af hæstvirtum vararíkis-
saksóknara skv. kröfu lögmanns
Skafta Jónssonar, Gests Jónsson-
ar, hrl., og sundurliðuð og uppsett
af lögmanninum. Þar kennir
Milljónasti gestur Þórscafés
MIÐVIKUDAGINN 18. apríl sl.
kom milljónasti gestur l'órscafés í
húsið. Björgvin Arnason, fram-
kvæmdastjóri Þórscafés, sagði að
vitað hefði verið að milljónasti gest-
urinn væri væntanlegur og ákveðið
hefði verið að gera þeim gesti vel og
veita honum utanlandsferð með
uppihaldi fyrir vikið.
Sá heppni reyndist vera Krist-
ján Garðarsson, verkamaður,
Álfaskeiði 100, Hafnarfirði, og
hreppir hann ásamt konu sinni,
Jónínu Guðjónsson, ferð fyrir tvo
til Benidorm.
Björgvin kvað milljónasta gest-
inn hafa ákveðist af rúllumiðum
og haldið hefði verið bókhald yfir
gestakomur í húsið frá upphafi.
Kvað hann aðeins almenna dans-
leiki hafa verið tekna inn í þessa
talningu og bætti því við að
Þórscafé væri mjög ánægt með
gesti sína og vonaði að gestir
væru jafn ánægðir með skemmti-
staðinn.
Ragnar Björgvinsson, sem afhenti vinninginn fyrir hönd Þórscafés, Guð-
laugur Tryggvi Karlsson, sem var kynnir kvöldsins, og vinningshafinn,
Kristján Garðarsson.