Morgunblaðið - 29.04.1984, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. APRtL 1984
41
ÞINGBRÉF
eftir STEFÁN FRIÐBJARNARSON
Ráðherra sagði 90% hringorma
í fiski vera selorma, „sú hring-
ormategund sem selir bera með
sér og dreifa í lífríki sjávar".
Aukning orma í fiski hér við land
hafi verið 9% á ári að jafnaði og
„búast má við að þessi aukning
haldi áfram á næstu árum, ef ekk-
ert verður að gert“.
Viðbrögð gegn hringormavand-
anum hafa einkum verið tvenns
konar, sagði ráðherra. í fyrsta lagi
tilraunir til að bæta árangur
ormahreinsunar, m.a. með betri
ljósgjöfum við gegnumlýsingu. I
annan stað með starfsemi hring-
ormanefndar, sem skipuð var
1979, en hún telur að draga megi
verulega úr þessum vanda með því
að stemma stigu við fjölgun sela.
Sérstök veiðiverðlaun vóru greidd
1982 og síðan. Veiðiverðlaun verða
framvegis miðuð við kjötþunga,
sem lagður er inn hjá aðilum sem
vinna loðdýrafóður.
HORFT AF ÖÐRUM
SJÓNARHÓLI
EN HAGFÓTAR
Stöku þingmenn horfðu á mál-
efni sels og hringorms frá öðru
sjónarmiði en því, sem tengist ís-
lenzka hagfætinum. Þeirra á með-
al var Hjörleifur Guttormsson
(Abl), sem varaði við alhæfingum
um tengsl sels, hringorms og
þorsks. „Ég tel að vitneskja sé
allsendis ófullnægjandi varðandi
líffræðilegan þátt málsins,“ sagði
þingmaðurinn, „og menn ættu að
varast að taka undir sjónarmið
eins og fram hafa komið ... Það
vantar mikið á þekkingu okkar,
áður en menn fara að taka ákvarð-
anir um þetta mál“.
Skúli Alexandersson (Abl) kvað
kostnað við hringormahreinsun
hlut „sem við verðum að taka á
okkur og gera okkur að góðu að
greiða". Hér hefði „ekki átt sér
stað nein breyting sem heitið get-
ur frá því sem verið hefur á und-
anförnum árum. Það er verið að
búa til vandamál... eða gera mik-
ið meira úr því en ástæða er til“.
„Mér dettur í hug,“ sagði þing-
maðurinn, „þegar verið er að tala
um kostnað við þessa sjálfsögðu
framkvæmd: Hvað skyldi hafa
kostað að aflúsa íslendinga? Þetta
er eitthvað nálægt því að býsnast
yfir kostnaði við að gera vöru
hæfa til sölu á erlendum mark-
aði“.
„Ég get sagt ykkur þær fréttir
af Breiðafirði," sagði Skúli, „að sá
fiskur, sem hefur verið að fiskast
þar, er mjög hringormalítill“.
Ástæðan er sú að hann er göngu-
fiskur, ekki veiddur á grunnmið-
um. Sá fiskur sem sóttur er á
djúpmið er tiltölulega ormalítill.
„Við getum sparað okkur svipað
og við eyðum í hringorminn, ef við
gengjum út frá því að allur fiskur,
sem í íslenzk skip kemur, væri
blóðgaður um leið og hann kemur
um borð". Víða væri sleppt að
blóðga fisk unz búið væri að draga
hverja trossu. Hvað kosta slik
vinnubrögð íslenzkan sjávarútveg,
spurði þingmaðurinn.
Eiður Guðnason (A) kvað vand-
séð, hvað erfiðleikar fiskvinnslu
vegna hringorms kæmi aflúsun ís-
lenzku þjóðarinnar við. Fólk sem
vinnur fisk til útflutnings, hvort
heldur er á Snæfellsnesi eða við
Faxaflóa, veit að hringormur í
fiski hefur farið vaxandi. Hring-
ormur er í öllum fiski, sem veiðist
á grunnslóð, jafvel hrognkelsum.
Það er ljóst að samband er milli
stækkunar selastofns og aukning-
ar hringorms. Engum vanda verð-
ur mætt nema horfast í augu við
hann. Við eigum ekki að láta
„sófa-náttúrverndarmenn“ út í
stórborgum Evrópu segja okkur
fyrir verkum. Þessvegna kemur
málflutningur af tagi Skúla Alex-
anderssonar undarlega fyrir,
sagði Eiður.
LÁNSFJÁRÖFLUN
MEÐ RÍKISVÍXLUM
Ríkisvíxlar er nýtt fyrirbæri í
fjáröflun hins opinbera og ávöxt-
un sparifjár.
Það var því forvitnilegt að fylgj-
ast með örstuttri umræðu á þingi í
kjölfar lítillar fyrirspurnar frá
Stefáni Benediktssyni (BJ) til
fjármálaráðherra:
• Hvaða verkefni ríkissjóðs eru
svo arðbær að þau réttlæti þá
ávöxtun sem ríkissjóður býður
upp á, t.d. við sölu ríkisvíxla?
• Ef viðkomandi verkefni skila
ekki arði, hvernig á þá að greiða
vextina?
Albert Guðmundsson, fjármála-
ráðherra, sagði andvirði seldra
ríkisvíxla ekki markað sérstökum
verkefnum. Það gengi einfaldlega
inn á viðskiptareikning ríkissjóðs
hjá Seðlabanka, lækkaði yfirdrátt
þar. Ríkissjóðir nágrannaríkja
leiti á almennan markað eftir
rekstrarfé. Þar heyri til undan-
tekninga viðlíka samskipti Seðla-
banka og ríkissjóðs og hér eiga sér
stað. Sjálfsagt sé að ríkissjóður
verði að sækja lánsfé með sama
hætti og aðrir í þjóðfélaginu.
Ráðherra sagði nafnverð seldra
ríkisvíxla nú 47,5 m.kr. en kaup-
verð 44,8 m.kr. Meðalvextir væru
því 25,8%, sem vissulega væru há-
ir vextir. Hinsvegar væri hér farin
ný leið í fjáröflun og smám saman
myndu vextir nálgast þau kjör
sem almennt stæðu til boða á fjár-
magnsmarkaði.
Fyrirspyrjandi taldi eðlilegt að
ríkissjóður afli lánsfjár með svip-
uðum hætti og fyrirtæki og stofn-
anir. Hinsvegar væri ekki jafn
eðlilegt að nýta aðstöðu til að
bjóða betri vaxtakjör en almennt
væri hægt í atvinnurekstri eða
öðrum umsvifum. Ríkið ætti ekki
að draga til sín óeðlilegan hlut af
takmörkuðu lánsfjármagni, sem
til væri í landinu, né spenna upp
vaxtakjör, þótt hann geti sótt
vaxtakostnað sinn til skattgreið-
enda.
Þannig féllu orðaskipti ráð-
herra og þingmanns, efnislega eft-
ir haft. Þar við má nokkrum orð-
um hnýta.
Atvinnuvegirnir eru undirstaða
flestra hluta í þjóðfélaginu. Lög-
gjafinn, Alþingi, sem setur þeim
starfsramma um flest, verður að
búa svo í haginn, að vel rekin
fyrirtæki myndi nægjanlegt eig-
infjármagn til að byggja sig upp,
færa út kvíar, tæknivæðast,
standast utanaðkomandi sam-
keppni, tryggja atvinnuöryggi og
mæta kröfum um hliðstæð lífskjör
og annars staðar bjóðast.
Þetta getur löggjafinn gert með
ýmsu móti, hógværð í sköttum.
skattlagastýringu sparifjár til
þátttöku í atvinnurekstri, heil-
brigðri lánsfjárstýringu sem
byggist á arðsemissjónarmiðum
o.s.frv.
Lífskjör í landinu ráðast alfarið
af þjóðartekjum, umfram kostnað,
við öflun þeirra. Þetta á ekkert
síður við um samfélagsleg lífskjör
(tryggingar, fræðslukerfi, heil-
brigðiskerfi) en einkaneyzlu.
Kostnaðarlega eru öll lífskjör sótt
til þess gróða, þ.e. tekna umfram
kostnað, sem verður til í þjóðar-
búskapnum.
Gróska í atvinnulífi kemur ekki
aðeins þegnunum til góða sem ein-
staklingum í betri lífskjörum,
heldur ekkert síður „sameign"
þeirra, ríkinu, í hærri skattstofn-
um hvers konar.
Það lifir enginn til lengdar á þvi
að eta útsæðið. Ef við eigum að
komast út úr vanda samdráttar í
þjóðarframleiðslu, þjóðartekjum
og almennum kaupmætti þarf að
efla alla hvata margfrægs hag-
vaxtar.
Þetta var ekki alfarið „útúrdúr"
frá ríkisvíxlum. Peningar eru
vinnutæki í atvinnulífinu. Þau
vinnutæki verða víðar að vera en í
ríkisbúskapnum; gagnast jafnvel
betur á stöku stað utan hans!
Erindi Eyjólfs
Konráðs
Jónssonar á
ráðstefnu
ungra
sjálfstæöis-
manna um land-
búnaðarmál
vík að Gullauganu ógleymdu. Ekk-
ert er eðlilegt við það að láta fé,
sem bændum er ætlað, renna í
þessar lúxusbyggingar. Hitt væri
eðlilegra að aðrir landsmenn jafnt
og þeir fjármögnuðu þær ef menn
vilja þá hafa þær — og neytendur
væru þátttakendur í rekstri nauð-
synja fyrirtækja sem stunda úr-
vinnslu landbúnaðarafurða og
dreifingu þeirra. Og þar væri þá
allt fyrir opnum tjöldum og fyrir-
tækin sjálfstæð.
Og hvað er að segja um Áburð-
arverksmiðjuna. Það er með
naumindum að ég þori að nefna
þau ósköp, en verð þó líklega að-
gera, því að ég hef í höndunum
upplýsingar sem ykkur eru líklega
ekki kunnar. En svo er mál með
vexti að í fjárhags- og viðskipta-
nefnd er nú frumvarp um stað-
festingu á ríkisábyrgð fyrir 80
millj. kr. láni Áburðarverksmiðj-
unnar á sl. vetri og í sambandi við
umfjöllun þess máls hefur fjár-
hags- og viðskiptanefnd óskað
upplýsinga um rekstur fyrirtækis-
ins. 1 stórum dráttum lítur sú
mynd út eitthvað á þennan veg.
Söluverð framleidds áburðar
nam á sl. ári 247 millj. króna.
Gengistap nam 130 millj., verð-
bætur voru 20 millj. og vaxtagjöld
51 millj. Framlag af innlendu
kjarnfóðurgjaldi var 40 milljónir.
Fljótt á litið virðist mér að töp
og styrkir hafi numið nokkurn
veginn sömu upphæð og verk-
smiðjan fékk fyrir seldan áburð af
eigin framleiðslu. Skal ég þó játa
að mig hefur fram að þessu brost-
ið kjark til að óska ítarlegri skýr-
inga af verksmiðjunnar hálfu, þó
að bráðabirgðalög frá liðnu ári
liggi óstaðfest í nefnd sem ég
stýri. Málið skýrist að nokkru af
bréfi, sem Áburðarverksmiðjan
sendi nefndinni.
Ef öllu dulmáli er sleppt kemur
málið mér þannig fyrir sjónir að
þrátt fyrir miklar hækkanir á
áburði á sl. vori hafi Áburðarverk-
smiðjan af sölu fengið um helming
framleiðslukostnaðarins greiddan
en sambærileg upphæð komi fram
í töpum og styrkjum og hef ég þó
enn sama fyrirvarann og áður að
eitthvað kann hér að yfirsjást, en
það getur ekki breytt myndinni
mikið og ljóst að gífurlegur vandi
steðjar að þessu fyrirtæki. Mér
gæti komið til hugar sú leið til að
bjarga því, að ríkið hreinlega af-
skrifaði og tæki á sínar herðar
meginþorra skulda fyrirtækisins,
stofnaði um það almenningshluta-
félag og veitti bændum forkaups-
réttinn að þeim hlutabréfum á
sanngjörnu verði. Ljóst er að hinn
gífurlegi halli fyrirtækisins stafar
að mestu leyti af því að það hefur
lánað vöru sína langtímum saman
á lágum vöxtum miðað við hækk-
andi verðbólgu og án verðtrygg-
ingar, en tekið dollaralán til að
fjármagna milliliðinn til bóndans
í allt að sjö mánuði. Já, mörg er
matarholan hans. En nóg um
þetta, víkjum að öðru. Það er al-
kunna að samvinnufélögin, sum
hver a.m.k., greiða bændum ekki
fullt grundvallarverð eins og þeim
ber. Ér þetta mest áberandi að því
er sauðfjárafurðirnar varðar og er
talið að frá slátrun haustið 1982
skorti enn á greiðslur til bænda að
upphæð u.þ.b. 100 millj. króna, og
er þó eins með þetta eins og annað
að menn eru svo flæktir í kerfinu
að þrátt fyrir viljann til að veita
réttar upplýsingar er þær hvergi
að fá. En gefum okkur þessa upp-
hæð, um 100 millj. króna. Það eru
líka peningar — og það eru pen-
ingar sem bændur eiga.
Nú er mikið talað um Gatið og
lausn efnahagsvandans. Inn í þær
umræður blandast auðvitað mál-
efni landbúnaðarins og sumir taka
nú nokkuð stórt upp í sig, þannig
að menn gætu helst ætlað að þeir
vildu leggja elsta atvinnuveg þjóð-
arinnar í rúst, en sleppum því. Ef
þessar 100 millj. skiluðu sér til
bænda væri líklega hægt að ná
samkomulagi um að ríkissjóður
gengi það langt til lausnar hinum
geigvænlega vanda sem steðjar að
þessari atvinnugrein að bjargað
yrði frá stórum áföllum.
Mér sýnist alveg ljóst að bænda-
samtök eigi að krefjast þess að
bændur fái þessar 100 milljónir
króna greiddar í einhverju formi
frá afurðasölufélögunum og mætti
t.d. hugsa sér greiðslur í mark-
aðshæfum skuldabréfum með veð-
um í stóreignum fyrirtækja sem
hvort sem er hafa risið fyrir fjár-
muni frá bændunum. Það finnst
mér sjálfsagt réttlætismál og hef
tekið það upp í þingflokki Sjálf-
stæðisflokksins. Bændur eiga
þessa peninga og þeir eiga að
krefjast þess að þeir fái þá. Ef
formleg samtök þeirra bregðast
geta þeir með óformlegum sam-
takamætti gætt réttar síns, eða
stofnað ný formleg samtök, sem
ekki væru hjól í kerfinu sjálfu.
Líklega er ekki hægt á þessari
stundu að ræða um landbúnað-
armálin án þess að víkja að kakó-
mjólk og jóga. Sú deila má nú
helst ekki kollvarpa heilli ríkis-
stjórn og vel gæti ég hugsað mér
að berjast fyrir því að þeir fjár-
munir sem nú hefur verið ákveðið
að taka af Mjólkursamsölunni
rynnu beint til bænda, en þar mun
vera um álitlega upphæð að ræða
til viðbótar þeim 100 millj. sem
áður eru nefndar. Gæti þetta ekki
verið leið til sátta?
Annars hafði ég gaman af því
að heyra Egil Jónsson, alþing-
ismann, stríða Jóni Magnússyni,
formanni Neytendasamtakanna,
með því í fyrradag að þeir frjáls-
hyggjumennirnir væru að fárast
út af því að Mjólkursamsalan not-
aði það svigrúm sem hún hefði til
að græða. Það þótti Agli hlægi-
legt. Sjálfur stakk ég upp á því að
við þrír stofnuðum svona gróða-
fyrirtæki, keyptum mjólk á tank-
bílum frá Selfossi og bragðbætt-
um hana og seldum í ódýrum um-
búðum. Hugmyndin held ég að sé
góð, en þeir tóku ekkert undir
hana, Egill og Jón. Þess vegna af-
hendi ég ykkur hana bara endur-
gjaldslaust, fundarboðendum —
ungum bændum á Vesturlandi, þið
eigið nóga mjólk og aðstaða ykkar
er betri á þessu sviði en í mínu
kjördæmi.
Ég hef nú látið hugann reika
vítt og breitt því að opin umræða
verður að fást um hinn mikla
vanda landbúnaðarins og endur-
tek ég þakkir mínar til ungra
sjálfstæðismanna fyrir að hafa
um það forystu. Lengur verður
nefnilega ekki komist hjá því að
horfast í augu við vandamálin.
Mig hefði langað til að víkja hér
nokkuð að möguleikum fiskirækt-
ar, en til þess vinnst ekki tími. Ég
vil aðeins benda á að þar eru gíf-
urleg tækifæri. Heilar sveitir geta
dafnað í kringum stórrekstur á
þessu sviði eins og nú er að sann-
ast í Kelduhverfinu. Og takist þær
tilraunir sem nú eru víða gerðar
til hafbeitar þá verður ekki um að
ræða framleiðslu á 4 eða 500.000
gönguseiðum eins og nú er heldur
kannski 50 eða 100 milljónum
seiða. Og þá verður hvarvetna þar
sem volgru er að finna og gott
ferskt vatn, tækifæri til arðvæn-
legrar fiskiræktar. Þetta er svo
mikið stórmál að það má ekki al-
veg gleymast hér í umræðunni.
Það eru mikil umbrot í íslensku
þjóðfélagi og sá straumur breyt-
inga sem hafinn er verður ekki
stöðvaður. Þessi umbrot munu
snerta alla og ekki síst landbúnað-
inn. Við skulum sameinast hér um
að leita leiða út úr hinum mikla
vanda hans. Og síst af öllu megum
við óttast það að finna hann.
Ilann verður nefnilega ekki leyst-
ur nema við sjáum hann, og skilj-
um hann. Ef sjálfstæðismenn gera
það ekki gera það engir.
Höfum til sölu Scania T 112-vörubíl meö palli, árgerö
1981. Gott útlit, góöur bíll.
iraaN h.f.
Skógarhlíö 10.
Sími 20720.