Morgunblaðið - 20.05.1984, Síða 38

tftor iav m írir»/.nTTixuTTP htha munntmM
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. MAÍ 1984
Vegir — æðakerfi
samfélagsins
Forsetar finna að störfum þingnefnda
Meiri frandög — minni lán
Ríkisstjórnin hefur ákveðið að 50% af skatttekjum af benzíni renni til
vegagerðar. Þetta þýðir að vegagerð verður í ríkari mæli fjármögnuð
með framlögum úr ríkissjóði og mörkuðum tekjum en í minna mæli
með lántökum. Sjá meðfylgjandi súlurit um nýbyggingu vega, brúa og
fjallvega. Lántökur námu yfir 70%af fjármögnun vega og brúa 1982
en 35,7% 1984. Hlutfall benzínskatta, sem gengið hafa til vegagerðar,
hefur verið mismunandi. Aðeins 36 % benzínskatta gekk til vegagerðar
1981,1982 og 1983, — en nú 50%sem fyrr segir. Fyrsti kafli þingbréfs
í dag fjallar um vcgaáætlun, síðan verður lauslega drepið á störf
þingnefnda og misvægi atkvæða.
• Samkvæmt breytingartillögum
fjárveitinganefndar við vegaáætlun
verður l.383 m.kr. varið til vegamála
1984. Áætlun liðins árs stóð til 1.049
m.kr. útgjalda. Meðaltalshækkun
verðlags milli áranna 1983 til 1984
er talin 22%.
• Skipting vegafjár 1984 er þessi:
539 m.kr. til viðhalds þjóðvega, 554
m.kr. til nýrra þjóðvega, 90 m.kr til
vega í kaupstöðum og kauptúnum,
70 m.kr. til stjórnunar, tæknilegs
undirbúnings o.fl., 64,5 m.kr. til brú-
argerða, 37 m.kr. til sýsluvega, 16,7
m.kr. til fjallvega, 7,4 m.kr. til véla-
kaupa áhaldahúsa og 4 m.kr. til til-
rauna.
• Framlög til vegamála eru lækkuð
um 20 m.kr. frá fyrri áætlun í tengsl-
um við ráðstafanir í ríkisfjármálum.
Vegakerfíð þjónar
mikilvægu hlutverki
Vegakerfið þjónar mikilvægu
hlutverki í stóru og strjálbýlu landi.
Það er einskonar æðakerfi í
atvinnulífi þjóðarinnar, farvegur
hráefna til vinnslustaða og vöru frá
framleiðslu- eða uppskipunarstöð-
um til dreifingaraðila víðsvegar um
landið. Það tengir saman lands-
hluta og byggðir atvinnulega, fé-
lagslega og menningarlega. Þaö er
einn af hornsteinum nútíma sam-
félags.
Vegakerfi er fámennri þjóð í víð-
áttumiklu landi, eins og Islandi,
þyngra í skauti kostnaðarlega en
milljónaþjóð á fáum fermílum, eins
og t.d. Dönum. Sama máli gegnir
um fleiri þjóðlífsþætti. Nefna má
hringtengingu byggðalínukerfis
fyrir raforku. Hátt raforkuverð hér
á landi byggist að hluta til á dýru
flutningakerfi og að hluta til á
skattlagningu (verðjöfnunargjald
og söluskattur), auk þess sem arð-
semi hverrar fjárfestingar hefur
sín áhrif.
Varanleg vegagerð er talin mjög
arðsöm fjárfesting, sem skilar sér
undrafljótt aftur í minni benzín-
eyðslu, lægri viðhaldskostnaði,
lengri endingu ökutækja — og síð-
ast enn ekki sízt í minna vegavið-
haldi á malarvegum, en vindar og
væta flytja gjarnan árlegan ofaní-
burð um set.
Sumir halda því fram að við ís-
lendingar höfum unnið þrekvirki i
vegagerð á fáum áratugum. Þeir
hafa mikið til síns máls. Aðrir
segja að við séum aftar á merinni, í
varanlegri vegagerð en nokkur önn-
ur V-Evrópuþjóð. Þeir fara heldur
ekki með staðlausa stafi. Allt miðar
vegakerfið þó í rétta átt. Það er
meira að segja farið að bjóða út
framkvæmdir í vegagerð, til að
landsmenn, þeir er skatta greiða,
fái sem mest fyrir sem minnst.
1 nefndaráliti fjárveitinganefnd-
ar, sem fylgir breytingartillögu
hennar við vegaáætlun 1983—1986,
segir svo orðrétt: „Nú hefur verið
ákveðiö, svo sem kunnugt er, að
lækka framlög til vegamála um 20
m.kr. í tengslum við ráðstafanir í
ríkisfjármálum." Eftir standa þá
1.383 m.kr. útgjöld. Niðurskurður-
inn er því nánast nafnið tómt. Efa-
lítið tekst þó einhverjum pólitísk-
um slagorðasmiðum að breyta þess-
ari mýflugu í þann úlfalda að
þrýstihópum renni blóðið til skyld-
unnar. Ella væri okkur illa aftur
farið.
Misgóð vinnubrögð
þingnefnda
Þegar þessar línur er settar á
skerm hafa verið lögð fram 363
þingmál og þingskjölin eru komin á
tíunda hundraðið talsins. Ekki
liggja fyrir tölur um ræður, en
þingmönnum hefur ekki verið orða
vant fremur en fyrri daginn. Sumir
tala bæði oft og lengi og hafa gjarn-
an miklar umbúðir um litið efni.
Aðrir eru kjarnyrtir. Málgleði þing-
manna er síður en svo mælikvarði á
gagnsemi þeirra á löggjafarsam-
komunni. Það er að vísu kostur á
þingmanni að kunna að koma vel
fyrir sig orði. En helztu tungufoss-
ar þingsins mættu stundum hafa í
huga, að tilveran snýst um fleira en
talfæri þeirra.
Flest ganga þingmál til nefnda,
sem starfa misvel. í sumum nefnd-
um safnast saman fjöldi óaf-
greiddra mála. Á síðustu vikum
þings, þegar vorhugur knýr á um
þinglausnir, er oft undir hælinn
lagt, hvaða þingmálum þingnefndir
skila frá sér til afgreiðslu í þinginu.
Ef þingnefnd „leggst á mál“ sofnar
það, jafnvel þó það njóti meiri-
hlutafylgis hjá þingheimi. Verk-
stjórar í þingnefndum, þingnefnd-
arformenn, ráða í raun miklu bæði
um verklag nefndanna og hvaða
mál daga uppi. Sumir mættu að
ósekju fara betur með þetta vald.
Það er nú einu sinni kjarnaatriði
lýðræðis og þingræðis að meirihluti
ráði ferð, jafnvel þó að einstakir
þingnefndarformenn kunni að telja
sig hafa sitthvað til brunns að bera
fram yfir hinn venjulega þingmann.
Ef það er rétt að persónulegar
skoðanir einstakra þingmanna, sem
valist hafa til verkstjórnar í þing-
nefndum, hafi stöðvað þingmál sem
meirihlutafylgis njóta, er þörf á að
hrista upp í „kerfinu“. Hvað sem
því líður hafa forsetar Alþingis séð
ástæðu til að finna að vinnubrögð-
um sumra þingnefnda. Þeir hafa
hvatt til þess að þær dreifi störfum
sínum betur á allan þingtímann,
þann veg að mál safnist ekki fyrir
óafgreidd, jafnvel tugum saman, í
einni og sömu þingnefndinni.
Káinn orti eitt sinn: „Af langri
reynslu lært ég þetta hef / að láta
Drottinn ráða þegar ég sef / en þeg-
ar ég vaki þá vil ég sjálfur ráða / og
þykizt geta ráðið fyrir báða." Þing-
nefndarformenn þykjast e.t.v., sum-
ir hverjir, geta ráðið fyrir þing-
heim. En þingheimur, sem lætur
bjóða sér slíkt, á sitt hvað ólært um
það fólk er stokkar upp Alþingi á
fjögurra ára fresti.
Spor til réttrar áttar
Kjördæmaskipan, sem komst á
haustið 1959, fól í sér leiðréttingu á
pólitísku misrétti. Engu að síður
var búsetumisvægi atkvæða eftir
breytinguna 1:3,22. Eftir breyting-
Sýning Jóhannesar
Myndlist
Bragi Ásgeirsson.
Eftir að Gunnar Örn hefur
tekið hinar villtu myndir sínar
niður af veggjum Gallerí Vest-
urgötu 17 hafa þar verið
hengdar upp myndir eftir Jó-
hannes Jóhannesson.
Varla er hægt að hugsa sér
ólíkari málara í höfuðborginni
um þessar mundir því að það
er einmitt rósemin, sem ein-
kennir myndir Jóhannesar
öðru fremur. Segja má að
þessi vinnubrögð séu sígild í
eðli sínu og Jóhannesi virðist
ekkert liggja á því að myndir
hans geta í fleiri ár verið við-
loðandi málaratrönurnar.
Á þessari sýningu Jóhann-
esar þer mjög mikið á smáum
skeifumynduðum formum,
sem listamaðurinn dreifir um
allan myndflötinn svo sem
innblásturinn segir honum
hverju sinni. Öguð vinnubrögð
hins þroskaða margreynda
listamanns gera það að verk-
um að myndirnar virka mjög
ferskar og lifandi þrátt fyrir