Morgunblaðið - 19.06.1984, Blaðsíða 32

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. JÚNl 1984
36
Minning:
Sveinn Guðmunds■
son húsvörður
Fæddur 17. desember 1913.
Dáinn 10. júní 1984.
Vinur minn og fósturbróðir,
Sveinn Guðmundsson, er látinn.
Hann varð bráðkvaddur 10. júni á
hvítasunnudag og segja má að
hann hafi andast í faðmi ástvina
sinna, því hann var staddur ásamt
Emmu konu sinni, austur á Sel-
fossi hjá Gunnlaugi syni þeirra,
sem er búsettur þar og starfar við
Iðnaðarbankann.
Sveinn var fæddur 17. des. 1913,
sonur hjónanna Vigdísar
Gunnlaugsdóttur frá Hlíð í Alfta-
firði og Guðmundar Sveinssonar,
sem var sonur Sveins Guðmunds-
sonar í Naustvík í Árneshreppi.
Vigdís hafði áður verið gift Pétri
Jóhannssyni og átt með honum 3
börn, en eitt barn átti hún áður en
hún giftist Pétri. Einnig átti hún
eitt barn eftir að Pétur dó, áður en
hún giftist Guðmundi. Það barn er
Jón B. Jónsson, sem enn er á lífi og
býr á ísafirði.
Alsystkini Sveins voru: Aðal-
heiður, sem var elst, þá Sveinn og
yngstur Gunnlaugur, sem drukkn-
aði ungur.
Vigdís móðir Sveins deyr svo á
besta aldri og verður þá Guð-
mundur að koma börnum sínum
fyrir eins og altítt var. Þá er það
að Sveinn, eða Svenni eins og
hann var kallaöur, kemur að Kjós,
þá 11 ára gamall. Sveinn kemur til
að dvelja hjá foreldrum mínum,
Pétrínu Guðmundsdóttur og Jóni
Daníelssyni, sem vikapiltur, eins
og það er kallað. Ég, sem þetta
skrifa, er þá 5 ára og Ágústa og
Guðrún, alsystur mínar, yngri. Er
ekki að orðlengja það, að strax í
byrjun tókst mikill vinskapur með
okkur litlu stelpunum og Svenna.
Hann var okkur svo ljúfur og góð-
ur. Þarna eignuðumst við indælan
leikbróður, en auðvitað litum við
töluvert upp til hans, því bæði var
hann nokkuð eldri og hafði verið á
ísafirði, þar sem yndisleg vínar-
brauð fengust í bakaríinu, og hafði
frá ýmsu að segja, svo okkur
fannst hann heilmikill heimsmað-
ur í okkar sveitamennsku. Svo var
Heiða systir hans hjá mömmu í
tvö sumur til að passa okkur. Ekki
litum við minna upp til hennar,
enda var hún okkur mjög góð.
Seinna kom svo Gunnlaugur,
bróðir Sveins og var vikapiltur á
næsta bæ í Reykjarfirði, ég held í
tvö sumur. Það var því oft glatt á
hjalla hjá æskufólkinu í Kjós á
þessum árum og margt var gjört
sér til gamans sem aldrei gleym-
ist. Að sumu leyti átti þó Sveinn
engu að síður samleið með hálf-
systkinum mínum, Guðmundi,
Sörla og Siggu, þó þau væru
eitthvað eldri en hann. Sveinn var
snemma duglegur og unnu þeir
mikið saman, Sörli og hann. Svo
líða nokkur ár við venjuleg sveit-
astörf, slegið með orfi og ljá, rak-
að með hrífu o.s.frv. En árið 1929
deyr faðir minn, Jón Daníelsson.
Hafði hann lengi verið heilsutæp-
ur. Ég var 12 ára þegar hann dó.
Fljótlega eftir það var okkur litlu
systrunum komið fyrir og mamma
hætti búskap, en Sörli tók við
jörðinni og giftist. Þá fer Sveinn
að eiga með sig sjálfur. Stundaði
hann vinnu til sjós og lands og
kom sér alls staðar jafn vel, bæði
vegna dugnaðar síns og svo hinnar
einstöku prúðmennsku sem ætfð
fylgdi honum.
22. október 1941 giftist Sveinn
Emmu Magnúsdóttur, Hannibals-
sonar og Guðfinnu Guðmunds-
dóttur frá Felli og hófu þau Emma
og Sveinn sambúð sína í Djúpuvík.
Hjóanband þeirra varð ákaflega
farsælt og eignuðust þau 4 börn;
Kamillu, sem nú er löngu gift
dönskum manni og búsett í Es-
bjerg. Þá stúlku er Guðrún hét, en
hana misstu þau 3 mánaða gamla.
Síðan Guðmund, núverandi kenn-
ara og yngstur er Gunnlaugur,
skrifstofustjóri á Selfossi.
Til Hafnarfjarðar flytja Emma
og Sveinn árið 1957. Þá er eftir að
koma sér upp íbúð og unnu þau
hjónin bæði mikið á því tímabili.
Sveinn stundaði þá aðallega sjó,
en seinna komst hann að sem fast-
ur maður hjá skipasmíðastöðinni
Dröfn í Hafnarfirði.
Þeim hjónunum tókst með elju
og dugnaði að eignast yndislega
íbúð á Öldugötu 44 í Hafnarfirði.
Margar dásamlegar stundir átti
ég á heimili þeirra á þessum árum.
Emma er kona ákaflega hress
og kát og Sveinn var alltaf sama
prúðmennið og gat verið mjög
skemmtilegur á sinn sérstaka
máta.
Síðustu ár ævi sinnar var
Sveinn skólaeftirlitsmaður og
fórst honum það mjög vel úr
hendi, eins og öll önnur störf er
hann stundaði. Sjötugur varð
Sveinn 17. des. 1983 og þá hélt
maður að nú færu þau Emma að
eiga náðuga daga. Þau voru mjög
hrifin af barnabörnum sínum.
Efnahagur orðinn góður og glað-
værð og gagnkvæmt traust ríkti á
heimilinu. En þá birtist maðurinn
með ljáinn.
Að síðustu þetta. Ég held að
ekki sé ofsagt um Svein, að hann
var einn af þessum sönnu öðlings-
mönnum, sem allir sem hann
þekktu munu minnast með hlýjum
huga.
Émmu eftirlifandi konu hans og
öðrum nánum skyldmennum votta
ég mína innilegustu samúð. Hvíli
hann í friði.
Ingibjörg Jónsdóttir frá
Kjós.
Að kvöldi hvítasunnudags, 10.
júní, barst mér sú harmafregn að
Sveinn Guðmundsson hefði orðið
bráðkvaddur þá um daginn.
Mér fór eins og Njáli forðum, að
ég lét segja mér þrisvar áður en ég
trúði. Svo óvænt kom þetta reið-
arslag. En því miður, þetta var
óumflýjanleg staðreynd. Svein hef
ég þekkt allt mitt líf og minnist
hans sem eins besta manns, sem
ég hef kynnst.
Hann var fæddur 17. desember
1913. Foreldrar hans voru Vigdís
Gunnlaugsdóttir og Guðmundur
Sveinsson, sjómaður. Sveinn átti
fimm hálfsystkini og tvö alsystk-
ini og var hann næst yngstur. Af
þessum hópi eru nú aðeins tvö á
lífi. Þegar Sveinn var á ellefta ár-
inu varðhann fyrir þeirri miklu
sorg, að móðir hans dó skyndilega.
Eftir lát móður sinnar var
Sveini komið í fóstur á heimili
ömmu minnar, Petrínu Guð-
mundsdóttur frá Kjós, og seinni
manns hennar, Jóns Daníelssonar,
og þar dvaldi hann til fullorðins-
ára. Oft fann ég það hjá ömmu,
hvað henni þótti vænt um Svein,
og honum þótti líka innilega vænt
um hana. Dauðinn hafði ekki sagt
sitt síðasta orð við fjölskyldu
Sveins. Árið 1929 dó Guðmundur
faðir hans og skömmu síðar dó
fóstri hans, Jón Daníelsson.
Á fyrri hluta aldarinnar var vor
í lofti í Árneshreppi. Síldin —
þetta silfur hafsins — veiddist í
miklum mæli á Húnaflóa og síld-
arverkun hófst á Djúpuvík. Það
var þó ekki fyrr en 1934 að ævin-
týrið hófst fyrir alvöru, þegar haf-
ist var handa um að reisa síldar-
verksmiðju á Djúpuvík. Þar vann
Sveinn frá 1935 og allt þar til
ævintýrinu lauk, um miðjan sjötta
áratuginn. Þar,. sem og annars
staðar, þótti Sveinn traustur
starfsmaður. Hann fór ekki um
með hávaða og látum, en með
sinni alkunnu hægð afkastaði
hann vel á við hvern annan, þótt
hærra léti. Á þessum árum voru
margir aðkomumenn á Djúpuvík,
auk heimamanna. Einn þessara
manna sagði mér eftirfarandi
sögu um Svein og minntist hans
með mikilli hlýju. Eitt sumar var
á Djúpuvík maður nokkur er taldi
sig all sterkan. Hafði hann þann
sið, að bjóða hverjum sem reyna
vildi í krók, og hafði maðurinn
jafnan sigur. Loks var svo komið
að hann hafði reynt sig við flesta á
Djúpuvík, og marga sjómenn að
auki. Einn var þó sá maður sem
ekki hafði fengist til þátttöku í
þessum leik, en það var Sveinn.
Linnti nú maðurinn ekki látum
fyrr en Sveinn gaf sig og lét til-
leiðast að reyna sig í krók. Lyktir
urðu þær, að Sveinn fór með sigur
af hólmi, og fékk hann eftir það
frið fyrir „þeim sterka".
22. október 1941 kvæntist
Sveinn móðursystur sinni, Emmu
Magnúsdóttur frá Gjögri. Bjuggu
þau fyrstu árin á Djúpuvík og þar
eru börn þeirra fædd en þau eru:
Kamilla f. 7. maí 1942, gift Hans
Ove Hansen, búsett í Esbjerg.
Guðrún f. 2. janúar 1944, dó rúm-
lega þriggja mánaða. Guðmundur
f. 11. desember 1946, kvæntur
Guðlaugu Kristmundsdóttur. Bú-
settur í Hafnarfirði. Gunnlaugur
f. 30. júní 1950, kvæntur Elínu
Ástráðsdóttur, búsettur á Selfossi.
Á litlum stað eins og Djúpuvík,
fer ékki hjá því að samgangur
fólks og samneyti verður meira en
á stærri stöðum. Enda fór svo að
við börnin vorum inni á gafli á
heimilum hvers annars og varð
heimili þeirra Emmu og Sveins
síður en svo útundan í þeim efn-
um. Það var fastur liður á gaml-
árskvöld að safnast saman uppi á
kvisti hjá þeim og horfa á þegar
Siggi vélstjóri var að skjóta rak-
ettum. En svo flutti Siggi burt og
eftir það var enginn á Djúpuvík,
sem skaut upp rakettum á gaml-
árskvöld.
Haustið 1957 fluttu þau Emma
og Sveinn frá Djúpuvík. Áður
höfðu þau dvalið hluta úr tveim
árum „fyrir sunnan", annað árið í
Keflavík en hitt í Reykjavík. Þar
með varð Árneshreppur fimm
íbúum fátækari. Þau settust að í
Hafnarfirði og mun það ekki síst
hafa verið fyrir áhrif frá Sigur-
jóni Einarssyni og Andreu, konu
hans, en hún var hálfsystir Sveins.
Fljótlega keyptu þau íbúð í
verkamannabústað að Öldugötu 44
og bjuggu þar æ síðan. f Hafnar-
firði stundaði Sveinn ýmsa vinnu,
s.s. sjómennsku, verkamanna-
vinnu og var aðstoðarmaður á
olíubíl. Svo gerðist hann ganga-
vörður í Flensborgarskóla og var
ráðinn húsvörður þar, er sú staða
losnaði. Alls staðar vann hann sín
störf af trúmennsku og dugnaði og
naut hylli húsbænda sinna.
Sveinn var laghentur maður.
Nutu margir góðs af því, þar á
meðal mitt heimili. Hann var einn
þeirra manna, sem hvers manns
vanda vildi leysa. Þá var ekki
spurt um laun. Þótt hann fengi
sjaldan laun í peningum fyrir
ýmsa greiða, sem hann gerði
mönnum, uppskar hann önnur
laun, ekki síðri, þ.e. vinátta og
virðing annarra.
Eins og reglur segja fyrir, eiga
opinberir starfsmenn að láta af
störfum þegar þeir eru sjötugir.
Sveinn náði þeim aldri í desember
sl. og var honum sagt upp störfum
frá og með 1. september 1984. Það
er ég viss um, að fræðslustjóran-
um í Hafnarfirði hefur ekki verið
ljúft að skrifa það bréf, en hann
varð að framfylgja þeim reglum,
sem honum voru settar. Þegar ég
hitti Svein í vetur, eftir að hann
hafði fengið uppsagnarbréfið, lét
hann í ljósi kvíða fyrir því að
þurfa að hætta að vinna. Hann var
af þeirri kynslóð sem var vön því
að þurfa að vinna og kunni ekki að
vera iðjulaus. En örlögin sáu svo
um að þessi kvíði var óþarfur.
Kallið kom áður.
Sveinn var góður maður og
hjartahlýr. Það fundu börnin vel.
Barnabörn þeirra Emmu og
Sveins eru nú orðin fimm. Auk
þess á Elín, kona Gulla, son sem
þau reyndust sem bestu amma og
afi.
Það er skarð fyrir skildi. Litlu
barnabörnin skilja ekki hvers
vegna afi er ekki í stólnum sínu að
sitja með þau og lána þeim húfuna
sína á litla kollinn. Það er leitað
að afa, en hann finnst ekki.
Frá því ég man eftir mér, hefur
mér verið tamt að tala um Svenna
frænda, þótt hann væri það í
rauninni ekki. Við sem þekkjum
Svein, söknum hans sárt, en mest-
ur er missir fjölskyldu hans.
Að leiðarlokum vil ég þakka
elskulegum frænda samfylgdina
og allt það góða sem hann gaf
mér.
Elsku Emma frænka, elskulegu
frændsystkin, Milla, Guðmundur
og Gulli. Við Hanna sendum ykk-
ur og fjölskyldum ykkar okkar
innilegustu samúðarkveðjur. Megi
algóður Guð vera ykkur styrkur í
ykkar miklu sorg. Gleymum því
ekki að „orðstírr deyr aldrigi,
hveim es góðan getr“. Blessuð sé
minning Sveins Guðmundssonar.
Magnús Guðmundsson
Sveinn Guðmundsson, húsvörð-
ur Flensborgarskóla, varð bráð-
kvaddur á hvítasunnudag. Skyndi-
legt fráfall hans kom mjög á
óvart, því að ekki var til þess vit-
að, að hann hefði áður kennt sér
þess meins, er honum varð að ald-
urtila.
Sveinn hóf störf á vegum Hafn-
arfjarðarbæjar árið 1974, sem um-
sjónarmaður skólaútibúsins í húsi
Dvergs hf. við Lækjargötu. Því
starfi gegndi hann í fimm ár, þ.e.
meðan útibúið var rekið sem hluti
Víðistaðaskóla, en þá varð að sam-
komulagi, að hann hæfi störf við
umsjón og gangavörslu i Flens-
borgarskólanum, og húsvörður
skólans var hann síðustu þrjú ár-
in.
Sveinn Guðmundsson var ætt-
aður af Ströndum norður. Hann
var fæddur 17. desember 1913 á
Gjögri í Árneshreppi, hinni forn-
frægu veiðistöð milli Trékyllisvik-
ur og Reykjarfjarðar. Faðir hans,
Guðmundur Sveinsson, var sjó-
maður, eins og flestir aðrir þar um
slóðir, og það varð hlutskipti
Sveins að stunda sjó frá unglings-
árum og allt þar til seint á
sjöunda áratugnum, að hann fór
alfarið í land. Móðir Sveins, Vigdís
Gunnlaugsdóttir, var ættuð frá
Hlíð í Alftafirði við ísafjarðar-
djúp. Var hún ekkja, er hún giftist
Guðmundi, og hafði eignast fimm
börn áður. Saman áttu þau Vigdís
og Guðmundur þrjú börn: Aðal-
heiði, Svein og Gunnlaug, en sá
síðastnefndi drukknaði í ársbyrj-
un 1944, þegar togarinn Max
Pemberton fórst. í maímánuði
1924, þegar Sveinn er á 11. ári, lézt
Vigdís, móðir hans, aðeins 48 ára
að aldri. Var þá það eitt til ráða að
koma börnunum fyrir hjá vinum
og ættmennum, og fór Sveinn í
fóstur til hjónanna Petrínu Guð-
mundsdóttur og síðari manns
hennar, Jóns Daníelssonar, sem
bjuggu í Kjós við Reykjarfjörð.
Dvalar sinnar þar hjá þeim hjón-
um minntist Sveinn jafnan með
hlýju og virðingu.
Þau Petrína og Jón áttu saman
þrjár dætur, en með fyrri manni
sínum, Ágústi Guðmundssyni,
sem andaðist 1915, eignaðist hún
fimm börn, og urðu yngstu synir
hennar, þeir Guðmundur og Sörli,
einnig samtíða Sveini, er stundir
liðu fram, m.a. við verksmiðju-
vinnu og sjósókn frá Djúpuvík á
árunum fyrir og um 1940. Einn
sona Petrínu var settur til
mennta. Var það Símon Jóhannes
Ágústsson, sem varð doktor í
heimspeki og prófessor við Há-
skóla íslands. Með þeim fóstur-
hræðrum var einkar kært og ekki
hvað sízt með þeim Sveini og Guð-
mundi, enda höguðu atvikin því
svo, að þeir urðu svilar, og báðir
settust þeir að í Hafnarfirði. Petr-
ína fluttist einnig til Hafnarfjarð-
ar og hér andaðist hún I hárri elli.
Ókunnugur, sem kynntist Sveini
Guðmundssyni á síðustu árum
hans, gat glöggt greint, að þar fór
sjómaður sem hann var. Fas hans
og málfar hafði sjósóknin og bar-
áttan við Ægi mótað öðrum að-
stæðum fremur. Það var líka auð-
séð, að margt handtakið hafði
hann unnið og þau ekki öll af létt-
ara taginu. Sjómaður I Djúpi og
Ströndum á ára- og mótorbátum,
fiski- og síldarskipum á þriðja,
fiórða og fimmta áratug aldarinn-
ar varð að láta hendur standa
fram úr ermum — og það urðu
sjómenn raunar alls staðar að
gera — enda var aðbúnaður við
veiðarnar frumstæður þá miðað
við það, sem nú er orðið.
„Kjörin settu á manninn mark,
meitluðu svip og stældu kjark."
Sveinn kvæntist 22. október
1941 Emmu Magnúsdóttur,
Hannibalssonar, sjómanns og
formanns á hákarlaskipum á
Gjögri og síðar á Djúpuvík, og
konu hans, Guðfinnu Guðmunds-
Jöfnuður að nálgast í
viðskiptum við Portúgal
MISMUNUR á verðmæti inn- og út-
flutnings okkar til Portúgals hefur
minnkað, og munar þar mest um
minni saltfisksölu íslendinga þang-
að og mun meiri olíukaup þaðan.
I fyrra nam innflutningur okkar
frá Portúgal 490,6 milljónum en út-
flutningur þangað 1142,6 milljónum.
íslendingar seldu Portúgölum því
fyrir rúmlega helmingi hærri upp-
hæð en keypt var af þeim. Árið á
undan, 1982, seldum við þeim vörur
fyrir 999,5 milljónir en keyptum fyrir
268,4. Viðskiptahallinn minnkaði því
verulega þeim í hag.
í ræðu Friðriks Pálssonar fram-
kvæmdastjóra á aöalfundi SÍF
fyrir nokkru kom fram að ekki
væri ýkja langt síðan við keyptum
innan við 10% af því verðmæti
sem við seldum til Portúgals, en
nú stefndi allt í að við jafnvel
jöfnum viðskiptin á þessu ári.
Sveinn Björnsson skrifstofu-
stjóri í viðskiptaráðuneytinu sagði
í samtali við Mbl. að stærsti liður-
inn í auknum kaupum íslendinga
frá Portúgal væri aukin olíukaup,
en einnig væri um ýmsa'aðra vör-
uflokka að ræða. Staðfesti Sveinn
það að útlit væri fyrir enn minni
mun á verðmæti útflutnings og
innflutnings á þessu ári. Sagði
Sveinn þessa þróun hafa orðið til
vegna hvatningar stjórnvalda til
innflutningsaðila um að beina
innkaupum sínum til Portúgal en
engum þvingunum eða styrkjum
hefði verið beitt í þessu skyni. Inn-
flytjendur hefðu tekið þessu vel,
enda hefðu þeir náð jafngóðum
eða betri samningum í Portúgal og
svo hefðu Portúgalar einnig aukið
sölustarfsemi sína hér á landi,
sérstaklega í sölu tækja til virkj-
unarframkvæmda.
Friðrik Pálsson lýsti í ræðu
sinni á SÍF-fundinum yfir furðu
sinni á þvi fálæti sem hann sagði
að íslenskir útvegsmenn sýndu
varðandi kaup á netum frá Portú-
gal. Skoraði hann á þá að láta
einskis ófreistað til að kaupa
portúgölsk net sem ættu að vera
jafngóð og net annarra þjóða og
fyllilega samkeppnisfær í verði.