Morgunblaðið - 20.07.1984, Blaðsíða 17

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 20. JÚLÍ 1984
RAGNAR JÓNSSON FORSTJÓRI
Allir hafa haft spurnir af marg-
víslegum háttum Ragnars Jóns-
sonar, athöfnum hans og umsvif-
um og öllum hlýtur að vera aug-
ljóst að ævi hans var öðru fremur
ótal sómastrik, meiri og minni.
Þessi sjaldgæflega ósíngjarni og
ósérhlífni maður varði degi sínum,
tíma, fé og starfsþreki fyrst og
síðast í þágu þeirra áhugaefna
sem hann bar fyrir brjósti af stað-
föstum brennandi vilja, og í þágu
manna sem honum þótti þess virði
að gata þeirra yrði greidd.
Enginn vann sem hann mestan
hluta mikils ævistarfs algerlega
launalaust.
Hvorki var hlaðið undir Ragnar
Jónsson með auðlegð úr föður-
garði, né heldur langri skóla-
göngu. Hann átti frá upphafi mest
undir sjálfum sér einum um allan
aga til skyldurækni, til andlegrar
þroskunar og háleitra hugsjóna.
Ég minnist þess nú sem hann
eitt sinn sagði við mig: „Ég var um
tíma á unga aldri fallinn i þá
freistni að verja óhóflegum tíma í
tafl — var farinn að tefla klukku-
tímum saman á hverjum degi. En
svo ákvað ég að reyna heldur að
verða að manni og gekk í ævilangt
taflbindindi."
Vera má að Ragnar Jónsson
hafi á stundum færst meira í fang
og fleira gott viljað en aðstæður
og kraftar leyfðu en enginn Is-
lendingur vorra tíma hafði
sterkari hug á að hlynna að nálega
öllum skapandi listgreinum, hvort
heldur var í bókmenntum, tón-
mennt eða myndlist, og engum
varð meira ágengt en honum í
þeim efnum.
Fáir af mönnum vorrar aldar
hafa skilið eftir göfugmannlegra
æviverk.
Kristján Albertsson
„Varaðu þig Valnastakkur, fall-
inn er hann Fjögramaki!" var það
fyrsta sem mér datt í hug þegar ég
frétti lát Ragnars í Smára. Ætli
sú tilfinning hafi ekki gripið mig
að við hefðum lengi verið félagar í
hópi Hellismanna, ráðið Surtshelli
og Víðgelmi og öllum sveitum um
breiða byggð, gengið til aftan-
söngs á jólanótt, snúið bökum
saman og verið óvinnandi afl í
þjóðlífinu, lagst að lokum til
hvíldar í Vopnalág og ekki haft
andvara á okkur? —
Ragnar var auðvitað okkar
fjögramaki, mestur hinna 18, sem
sórust í bræðralagið mikla að
breyta kotbýli þjóðlífsins í höfuð-
ból. En ekkert er varanlegt, allt
hefur sitt upphaf og sín endalok.
Ef hægt er að tala um menning-
arbyltingu á Islandi á þessari öld,
þá er hún kannski ekki ein og af-
mörkuð, heldur rís alda af öldu,
ein á fætur annarri. Ragnar í
Smára er toppurinn á einni þeirra.
Tími hans stendur frá upphafi síð-
ari heimsstyrjaldar fram yfir
1970. Hann er fæddur með hug-
sjónina um fegurra, fjölbreyttara
og háreistara þjóðlíf innbyggða í
holdi sínu og önd, og aflið til að
breyta henni í veruleika býr í hon-
um, og hann beitir því. Hugstæð-
ast alls er honum að efla og hefja
til öndvegis fagrar listir í öllum
hennar aðskildu en náskyldu
greinum, svo sem ritlist, hljómlist,
myndlist, leiklist, ekki handa fá-
einum útvöldum, heldur öllum al-
menningi. Umsvif hans verða með
ólíkindum. Hann verður óumdeil-
anlega mikilmenni. Það liggur í
hlutarins eðli, að mikilmenni
verður enginn af því einu að virð-
ast gallalaus og komast með klók-
indum í dýrlingatölu. En nú er það
svo, að álitamál getur verið hvað
er galli og hvað er kostur. Ragnar
hlýtur að hafa haft sína galla, eins
og aðrir mennskir menn, en ekki
treysti ég mér til að skilgreina þá,
því að þegar ég hugleiði það mál,
kemst ég venjulega að þeirri
niðurstöðu, að ég hafi snúið hlut-
unum við: meintur galli sé einmitt
gullvægur kostur.
Já, varaðu þig Valnastakkur,
fallinn er hann Fjögramaki!
Hnignir eru að velli flestir bestu
félagar Ragnars. Menningarbylt-
ingin sem hann leiddi til mikilla
sigra um þriggja eða fjögra ára-
tugaskeið er í mínum augum
hjöðnuð, en kannski kemur annar
Ragnar í Smára til að leiða þá
næstu til sigurs.
Ég lýk þessum fáu minningar-
orðum vegna andláts vinar míns
með samúðarkveðju til fjölskyldu
hans.
Guömundur Daníelsson
Ragnar Jónsson er allur.
Kletturinn í íslensku listalífi.
Líklega sá eini, sem aldrei ætlað-
ist til þakklætis — og minntist
aldrei á hvað hlutirnir kostuðu
hann — en sá alltaf um að lista-
maðurinn fengi sitt.
Hann barst ekki mikið á — bjó
á efri hæð í Vesturbænum og ók
gömlum jeppa um Reykjavík og
upp um sveitir. En vistarverur
hans voru hlaðnar ómetanlegum
listaverkum. Svo áttu þau hjón
hreiður úti á landi, f yndislegu
umhverfi, þar sem dásamlegt var
að fá að heimsækja þau.
Ég er hrelld þegar ég skrifa
þessi fáu orð, finnst tómið, sem
aldrei verður fyllt, svo stórt.
Ragnar kom alltaf gefandi sem
persónuleiki. Maður fékk aldrei að
þakka honum, eða náði því ekki.
Var það vegna þess að oftast var
hann á hraðferð — eða var það
hans list að láta mann eiginlega
gleyma að þakka allar bókagjaf-
irnar, hljómplöturnar, aðrar
menningargjafir og aðstoð?
Stundum settist hann bara í eld-
húsið og las og las.
Björg hans Ragnars er einstök
kona, hann fékk að njóta sín, gefa
og hjálpa öðrum, með hennar
þögla samþykki — það hefðu ekki
allar konur gert.
Þessi sterki maður varð að lúta
heilsuleysi löngu fyrir aldur fram
en bar það eins og karlmenni. En
hann átti Björgu, sem stóð eins og
bjarg — alltaf nálæg.
Kletturinn Ragnar og bjargið
hún Björg standa fyrir mér sem
hreinn og sterkur „skúlptúr" í
orðsins fyllstu merkingu.
Nú fyrst sendi ég Ragnari hljóð-
ar þakkir fyrir skilning og virð-
ingu á mínu starfi, frá því að ég
fluttist fyrst heim eftir langa úti-
vist, orðin hálfókunnug hér, og ég
gleymi seint hvernig Ragnar og
Tómas Guðmundsson tóku á móti
mér þá í „Helgafelli".
Fjölskylda mín og ég vottum
ástvinum Ragnars okkar innileg-
ustu samhryggð.
Ólöf Pálsdóttir,
Útsölum.
Minn góði yfirboðari í meir en
30 ár hefur nú yfirgefið okkur í
bili, og allir hér í fyrirtækinu
munu sakna hans styrku handar.
Það var líklega ekki við öðru að
búast, en að ungum manni, sem
var að byrja lífið, stæði í fyrstu
nokkur ógn af einum yfirmann-
anna, þjóðsagnapersónu, sem
MorgunblaöiÖ/ÓI.K.M.
Kagnar í Smára, forstjóri Helgafells, ásamt skáldi sínu. Myndin var tekin þegar Straumrof kom út.
geystist af og til inn í fyrirtækið
eins og hvirfilvindur, en það kom
fljótt í ljós að þessi beygur var
með öllu ástæðulaus. Ragnar var
einstaklega vinalegur maður, sem
lagði sig alltaf fram um að hjálpa
og leiðbeina öllum þeim sem á leið
hans urðu, jafnframt því sem
hann hafði alveg sérstakt lag á því
að laða fram það besta sem i
hverjum einstaklingi bjó.
Gott var að vera með Ragnari
þegar allt lék í lyndi, þá lék hann
við hvern sinn fingur og var hverj-
um manni skemmtilegri, en
mannkostir hans, óbilandi kjark-
ur, mikil jrfirsýn, ráðsnilld og
óbugandi bjartsýni komu jafnan
best í ljós, þegar á móti blés. Þá
sagði hann gjarnan: „Ja, ekki er
nú ástandið burðugt, en hvað get-
um við gert til að snúa þessu áfalli
upp í sigur?" Þessi einstaki eigin-
leiki hans, ásamt trygglyndi og yf-
irburða sjarma, er það sem kemur
alltaf í huga minn, þegar ég heyri
Ragnars getið.
Nú, þegar leiðir skilur í bili,
langar mig til að þakka Ragnari
fyrir allt það sem hann reyndi að
kenna mér og fyrir umburðar-
lyndi, þolinmæði og vináttu sem
aldrei bar neinn skugga á.
Um leið og við minnumst góðs
drengs, sendum við Steffí þér
Björg og börnunum samúðar-
kveðjur og vonum að við fáum ein-
hvern tíma tækifæri til að endur-
gjalda ykkur, þó ekki væri nemn
að smáhluta, allt það góða sem
við eigum ykkur Ragnari að
þakka.
Davíð Sch. Thorsteinsson
Mikið tóm myndast þegar Ragn-
ar í Smára er ekki lengur á meðal
okkar. Ragnar átti við mjög erfið
veikindi að stríða síðustu ár ævi
sinnar og hlýtur það að hafa verið
átakanlega sárt fyrir Ragnar, sem
var vanur að þurfa aldrei að hlífa
sér neitt.
Ég er svo lánsamur að hafa
fengið að kynnast Ragnari í
Smára. Faðir minn, Haukur
Gröndal, og Ragnar voru sam-
starfsmenn og miklir vinir í
fjöldamörg ár. Þeir áttu sér einnig
sameiginlegt áhugamál gegnum
allt lífið sem var tónlistin og voru
ásamt tíu öðrum mönnum stofn-
endur Tónlistarfélagsins árið
1932. Ragnar var formaður félags-
ins frá byrjun þar til fyrir fáum
árum að hann baðst undan for-
mennsku sökum veikinda.
Þegar Björn Jónsson, fram-
kvæmdastjóri Tónlistarfélagsins,
lézt 1970 féll það í verkahring
Ragnars og föður míns að halda
áfram tónleikahaldi félagsins. Þar
sem þeir voru báðir uppteknir við
störf sín, þá fengu þeir mig til liðs
við sig til þess að sjá um tónleika
félagsins. í því starfi fékk ég að
kynnast Ragnari og fjölskyldu
hans og litríku lífi. Fyrir þau
kynni verð ég ævinlega þakklátur.
Ragnar hafði skrifstofu í Garða-
stræti 17 þar sem skrifstofa Tón-
listarfélagsins er og lágu leiðir
okkar því oft saman og á timabili
daglega. Ég var þá mjög ungur að
árum, en Ragnar orðinn talsvert
fullorðinn. Það koma upp í hugann
margar hugljúfar endurminn-
ingar frá Garðastræti með Ragn-
ari, en hann hafði jafnan frá ein-
hverju skemmtilegu að segja.
Persónutöfrar Ragnars voru mikl-
ir og áhrif hans mikil. Persónu-
leiki hans geislaði af lifsorku og
gleði. Ragnar hafði þann dásam-
lega eiginleika að geta hrifizt inni-