Morgunblaðið - 12.08.1984, Síða 26

26
MORGUNBLAÐID, SUNNUDAGUR 12. ÁGÚST 1984
Áður
var mér
gatan
greið
„Rætt við Hinrík í Merkinesi,
sem er 85 ára í dag, um veiðar
sjómennsku, skipasmíðar o.fl.
Viðtal: BRAGI ÓSKARSSON
Hinrík í Merkinesi stendur þarna rið hliðina á líkani af áttæringi sem bann befur í smíðum.
_______Hinrík í Merkinesi, er hann nefndur í daglegu tali en heitir fullu nafni
Vilhjálmur Hinrík ívarsson. Vegna þeirra sem ekki eru kunnugir á Suður-
nesjum er rétt að taka fram að jörðin Merkines er skammt fyrir utan Hafnir
en Hafnir eru vestan Miðnesheiðar — það er því skammt inn í Keflavík, um
15 km, en þó greina annálar að 19 manns hafi orðið úti á þessari leið. Fyrir
utan Merkines eru jarðirnar Kalmarstjörn og Junkaragerði, sögufræg býli, en
svo tekur við hraun og sandur og verður að fara allt út á Reykjanes til að finna
grænan bala. Úti í hafinu trónar Eldey við sjóndeildarhring — Hinrík skírði
dóttur sína Eldey, í höfuðið á eynni, og Elly Vilhjálms var um eitt skeið ein
kunnasta söngkona landsins. Vilhjálmur heitinn sonur hans, flugmaður hjá
Arnarflugi, var einnig kunnur fyrir söng. Maron sonur hans hlaut útþrána í
______vöggugjöf og hefur farið um víða veröld og er nú búsettur í Ástralíu en
þangað fór hann frá Suður-Ameríku um Bandaríkin. Þá eru tveir synir þeirra
hjóna ótaldir, þeir Sigurjón og Þóroddur sem báðir eru búsettir hér á landi.
Þau Hinrík og konan hans, Hólmfríður Oddsdóttir, hafa lengi átt heima í
Merkinesi og ég byrja á því að spyrja Hinrík hvort hann hafi kannski alltaf átt
þar heima.
„Kafteinn ör á öldujó“
Nei, ég er Eyrbekkingur en
fæddur í Grímsneai þar sem for-
eldrar mínir voru vinnuhjú hjá
Jóni Sigurðssyni á Búrfelli. Faðir
minn var jafnframt formaður í
Þorlákshöfn. Siðar gerðist hann
skipsformaður fyrir Lefolii-
verzlun, og var með áttæringinn
Vonina frá Þorlákshöfn allt til
1913. Þá hvað Einar Sæmundsson
þessar formannavísur um hann og
skipið:
Kafteinn ör á öldujó
Ivar geiri borinn.
Æ með fjöri sækir sjó
seigur, eirinn, þorinn.
Vonin ilýtur ferða trygg
faldar hvitu boðinn.
Sundur brýtur báruhrygg
byrjar nýtur gnoðin.
Eftir að faðir minn lét af for-
mennsku fyrir Lefolii-verzlun, var
hann fenginn til formennsku á
teinæring er gera skyldi út frá
Herdísarvík. En það var alveg
dauðadæmt fyrirtæki frá upphafi
því landtaka var þar svo slæm. Ég
átti að vera landmaður hjá þeim,
en lendingarskilyrðin voru svo
vond þarna að þeir urðu að gefast
upp á þessari útgerð eftir þrjár
vertíðar. Ég gerðist þá vinnumað-
ur hjá Þórarni bónda í Herdísar-
vík og var þar næstu 3 árin.
Jú, Lefollii-verzlunin hafði mik-
il umsvif á Eyrarbakka — sveita-
menn verzluðu svo mikið þar. En
svo fór þetta að breytast fljótlega
eftir aldamótin, og verzlunin byrj-
aði að færast til Reykjavíkur —
prísarnir voru víst lægri þar.
Menn sögðu prísar í þá daga, he,
he.
En í minni bernsku var mikil
stasjón á Bakkanum. Það voru
þarna a.m.k. tveir menn sem
stunduðu akstur með hestvögnum:
þeir ólafur í Sandprýði og Loftur í
Sölkutóft, og alltaf var nóg að
gera hjá þeim við aksturinn.
Vinnumennska
Þórarinn í Herdísarvík átti um
400 fjár og var fénu þar haldið til
beitar allan veturinn. Það var allt-
af byrjað á að reka upp úr fjör-
unni á morgnana því féð mátti
ekki nærast á eintómum þara.
Þarna er gott beitiland víða um
hraunið og gott að halda því til
haga. Við misstum tvö lömb eitt
árið man ég, þrjú annað og ekkert
það þriðja, — þannig þú sérð að
skepnurnar hafa ekki verið illa
haldnar. Þarna er mikið og gott
fjárland, féð komst hvergi að sjó
nema heim við bæinn, því alls
staðar annars staðar er berg með
sjó. Jú, jú, þetta kostaði óskapleg-
ar göngur þetta kindarag. Tveggja
tíma ganga er út í Krísuvík og um
einn tími út í Vogsósa.
Ég þurfti að fara í allar Krísu-
víkurréttir og eins Gjárréttir fyrir
ofan Hafnarfjörð. Þá skellti ég
mér bara beinustu leið yfir fjallið.
Þarna var ég í 3 ár, þar til ég var
19 ára. Já, maður var léttur á sér
Þarna er Hinrík á síðasta bátnum sem bann smíðaði, og þeim
níunda í röðinni.
hér í gamla daga og lét sér ekki
muna um að skreppa bæjarleið —
ég hef verið að yrkja vísur við hin
og þessi tækifæri og eitthvað af
því er til prentað. Nú er maður
engin göngugarpur lengur og fyrir
nokkru setti ég saman þessa vísu:
Áður var mér gatan greið,
gönguslóðir ýmsar kanna.
En nú er orðin lengsta leið
að labba á milli herbergjanna.
Svo fór ég til Hafnarfjarðar —
var vinnumaður á Jófríðarstöðum
hjá Þorvarði Þorvarðssyni, en þar
var ég aðeins í eitt ár. Síðan lá
leiðin til Reykjavíkur þar sem ég
lærði trésmíði hjá Bjarna Símon-
arsyni húsasmið. Þar kynntist ég
konunni minni og giftum við
okkur árið 1923. Það var nóg að
gera í trésmíðaiðninni — þó tók ég
ekki að mér nein meiriháttar verk
til að byrja með heldur var í við-
gerðum og ýmsu snatti.
Við bjuggum í Reykjavík fyrstu
árin og fluttum ekki hingað í
Hafnir fyrr en 1933. Ég hafði þó
unnið hér töluvert í bátaviðgerð-
um og byggt hér 4 hús, þannig að
við vorum vel kunnug hér áður en
við fluttum hingað.
Það mun hafa verið árið 1930 að
ég smíðaði fyrsta áttæringinn
minn, og var svo með hann héðan
í 3 vertíðir — eina frá Kirkjuvogi
og tvær héðan frá Merkinesi. Um
það leyti dó hann Guðmundur sem
bjó hér á Veturbænum og talaðist
svo til milli mín og erfingjanna að
ég fengi jörðina keypta.
Bátasmíði
— Var það ekki í töluvert mikið
ráðist að byrja í bátasmíði?
Jú, en það fór nú svo að þeir
hafa líkað vel þessir bátar sem ég
hef smíðað — þetta hafa verið
blendingar af árabátum og vélbát-
um, allir staðið sig vel held ég. Ég
lærði aldrei skipasmíðar sérstak-
lega en á Eyrarbakka voru miklir
skipasmiðir eins og t.d. Steinn í
Einarshöfn — og ég hafði þetta
svona í blóðinu. Ég gerði mér far
um að ná laginu hans Hallgríms á
Kalastöðum á Stokkseyri — það
voru úrvals skip sem hann smíð-
aði.
Annars hef ég farið mikið eftir
því sem maður hefur fundið og
séð. Ég tel mig hafa haft töluverða
tilfinningu fyrir þessu, enda lagði
ég mig fram um að glöggva mig á