Morgunblaðið - 09.01.1985, Blaðsíða 24
24
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. JANOAR 1985
Útgefandi MfrljKfrft hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason. *
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, síml 83033. Áskrift-
argjald 330 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 25 kr. eintakiö.
Blöðin
og stjórnmálin
Isíðustu forystugrein Morg-
unblaðsins á árinu 1984
sagði meðal annars: „Stjórn-
málabaráttan er brauð og leik-
ir fjölmiðlanna" og í síðasta
Reykjavíkurbréfi 1984 stóð
þegar á það hafði verið bent að
íslensku þjóðina skorti for-
ystu, sem hefði þor og dug:
„Það er of langt um liðið síðan
íslenska þjóðin hefur búið við
slíka forystu. Gervimennska
fjölmiðlaheimsins hefur tröll-
riðið hér húsum um skeið og
afleiðingin er sú alvarlega
ógnun sem að framan var
fjallað um.“
Ástæða er til að rifja þessi
ummæli upp nú þegar vika er
liðin af nýju ári. í stjórn-
mála-fréttaleysi í þinghléi
hafa fjölmiðlarnir tekið til við
að spinna margvíslega vefi.
Séu þær lýsingar allar réttar
er þess helst að vænta, að allir
stjórnmálaflokkarnir séu að
springa í ársbyrjun samhliða
því sem ríkisstjórnin er í þann
mund að splundrast eins og
venjulega.
Nú ætti hverjum manni að
vera Ijóst, að á ritstjórnum
dagblaðanna er ekki meira
mannval en á Alþingi, þar eins
og á þingi er að finna einskon-
ar þverskurð þjóðarinnar. Þótt
þingmönnum gangi erfiðlega
að halda þjóðarskútunni á
réttum kili, er síður en svo við
því að búast að þeir sem við
fjölmiðla starfa séu betur til
þess færir. Hitt hlýtur að
vekja furðu fleiri en blaða-
manna, hve illa stjórnmála-
mönnum tekst að halda þess-
um miðlum innan skynsemis-
marka í „frétta“-flutningi af
stjórnmálum. Því er orðið
fréttir sett innan gæsalappa
hér að framan, að þær póli-
tísku gróusögur sem sett hafa
svip sinn á forsíður dagblaða
eftir áramótin geta ekki flokk-
ast undir eðlilega skilgrein-
ingu á fréttum.
Svo virðist sem fjölmiðla-
menn telji að gera megi allt
aðrar kröfur til heimilda og
sannleiksgildis þegar sagt er
frá stjórnmálaatburðum en
atburðum á öðrum vettvangi.
Hvernig halda menn að stjórn
landsmála yrði háttað eða
frágangi lagafrumvarpa, ef
þau vinnubrögð sem frétta-
menn temja sér á stundum
tíðkuðust í stjórnarráðinu eða
á Alþingi?
Reynslan sýnir svo, að veik-
lundaðir stjórnmálamenn láta
alltof oft blekkjast af pólitísk-
um gróusögum á forsíðum
þeirra blaða sem leggja
áherslu á gervimennskuna.
Lausafregnir og ranghermi
geta orðið að lostætum fjöl-
miðlamat fyrir það eitt að
stjórnmálamennirnir keppast
við að láta í ljós álit sitt á
„fréttunum" eða neita að
kannast við þær. Þannig hafa
stjórnmála-„fréttir“ NT, Dag-
blaðsins-Vísis og Þjóðviljans
verið á fyrstu dögum ný-
byrjaðs árs.
Alvöru- og ábyrgðarleysi í
skrifum um stjórnmál byggist
þó ekki alfarið á frumkvæði
fjölmiðlanna. Ástæðulaust er
að horfa fram hjá því, að þessi
skrif eiga oft upptök hjá
stjórnmálamönnum sem vilja
nota eða misnota fjölmiðla-
menn sér til framdráttar. Því
er ekkert undarlegt að það sé
jafn vinsæl íþrótt og að geta
sér til um höfund nafnlausrar
ritstjórnargreinar að velta því
fyrir sér hvaða stjórnmála-
maður standi á bak við hina
eða þessa pólitísku gróusög-
una í blöðunum. En það er að
sjálfsögðu unnt að dæma
áreiðanleika blaða almennt
eftir því hve langt þau láta
leiða sig af stjórnmála-
mönnum sem vilja koma ein-
hverju á framfæri, helst um
sinn eigin flokk, með því
stranga skilyrði þó að nafns
þeirra verði aldrei getið.
Með hliðsjón af þeim um-
ræðum sem orðið hafa um
stöðu ríkisstjórnarinnar nú
um þessi áramót er nauðsyn-
legt að menn tapi ekki áttum í
fjölmiðlafárinu. Til dæmis er
ástæðulaust að það gleymist
að sá stjórnmálamaður sem
kvað einna fastast að orði um
nauðsyn þess að ríkisstjórnin
gerði betur var enginn annar
en sjálfur forsætisráðherrann.
Enginn getur fært skynsamleg
rök að því að Steingrímur
Hermannsson sé í stjórnar-
andstöðu. Áramótaboðskapur
hans verður þó ekki skilinn á
annan veg en þann, að hann
uni því ekki til lengdar að sitja
í forsæti í óbreyttri stjórn með
óbreytta stefnu. Þessi ummæli
og órói innan Sjálfstæðis-
flokksins vegna ríkisstjórn-
arsamstarfsins eru þeir at-
burðir sem hæst ber í stjórn-
málalífinu nú. Þessi tvö höfuð-
atriði eru svo nátengd að lykt-
ir hljóta að fara saman.
Orð í auga
stjörnuglóps
Leifur Þórarinsson ræðir við Stuart Cox
leikstjóra og leikara Taliesin-leikhússins
Taliesin-leikhúsið á heima í
Cardiff, Wales. En það hefur ferð-
ast um allt Bretland með sýningar
sínar og var með „Orð í auga" á
Edinborgarhátíðinni í sumar.
Skotarnir voru yfir sig hrifnir og
sögðu þetta sýningu „for every
nationality under the sun“ (The
Scotsman).
Og Taliesin er kominn hingað á
vegum Alþýðuleikhússins og ætlar
að sýna á Kjarvalsstöðum, flesta
daga, frá sjötta til fjórtánda janú-
ar. Hver er Taliesin?
— Hann er skáld og galdramað-
ur, drúíði, sem átti heima í Wales
á sjöttu öld. Um hann eru ótal
sögur og sagnir, sem hafa gengið
ljósum logum í Wales í tólf hundr-
uð ár. Það má segja að við stefn-
um að því að endurvekja töfra
hans í leikhúsinu: hver sýning er
byggð á skapandi vinnu leikarans
og það eru notaðir textar úr fortíð
og nútíð í frásögn með leik, fim-
leikum, söng og dansi. Leikarinn
er í senn galdrameistari, spámað-
ur, sögumaður. — Þetta segir Stu-
art Cox, leikstjóri og danshöfund-
ur, sem hingað er kominn með
Taliesin á vegum Alþýðuleikhúss-
ins. Þeir eru raunar aðeins tveir á
ferðinni, leikarinn Nigel Watson
og Cox. Þetta er sem sé eins-
mannsleikur, one-man show, þar
sem Watson fer með yfir þrjátiu
hlutverk (karlar, konur og dýr) og
einsog sagði í leikhúsblaðinu The
Stage á dögunum: Nigel Watson
plays every part and manages to
„be“ them all. It is a marvellous
performance ... en um hvað fjall-
ar hann?
— Jú, við byggjum þetta á
meira en þrjú þúsund ára gömlum
sögum frá Indlandi, Pancha-
tantra, eins og þær eru endursagð-
ar í Kalila og Dimna eftir Ramsey
Wood. Það sem vakir fyrir okkur
er að sýna að manneskjur eru
meira og minna þær sömu fyrir
austan og vestan (eða sunnan
mána) og að þúsund eða tvö fyrir
eða eftir Kristsburð skifta ekki
máli. Við finnum ævinlega hlið-
stæður, i tíma og rúmi. Málið er að
sjá þetta úr báðum áttum, sögurn-
ar með nútima augum og nútim-
ann í gegnum sögurnar. Það gefur
tilefni til endalausra uppgötvana.
Panchatantra? Þetta eru svona
gamlar sögur?
— Já, í það minnsta sumar
þeirra og þær voru fyrst skráðar á
bók fyrir u.þ.b. tvö þúsund árum.
Stnart Cox leikstjóri.
Þær hafa borist vesturum eftir
ýmsum leiðum og það má finna
áhrif frá þeim i Þúsund og einni
nótt, Decameron og Kantaraborg-
arsögum Chaucers. Mér er sagt að
eitthvað af þeim hafi verið þýtt á
íslensku á síðustu öld, liklega úr
þýsku?
— Ég er ekki frá því að Sören
Sðrensen hafi þýtt eithvað beint
úr sanskrít ... segir þá Nigel
Watson, sem kemur inn úr dyrun-
um rétt í þessu. Ég þarf að að tala
við hann.
Það er rétt. Fimmdægra, þýð-
ingar hans úr Banchatantra,
komu út 1963. Nigel er annars veí
kunnugur á Islandi, því hann bjó
hér í Reykjavik í þrjú ár og leik-
stýrði og lék, jafnframt því að
hann kenndi enskar bókmenntir
við Háskólann. Manni virtist hann
hafa nóg að gera þá, en hann seg-
ist aldrei hafa verið eins verklaus.
Mörgum er þó minnisstæð skrýtin
sýning á Kaspar eftir Peter
Handke, sem hann leikstýrði i
Þjóðleikhúsinu og gríðar sterkur
leikur hans i eigin útfærslu á
Fröken Júlíu eftir Strindberg, með
Ingu Bjarnason o.fl. a vegum
„Saga“-Ieikhússins, sem starfaði
bæði hér og á Bretlandi og fór
reyndar í leikferðalög um Ítalíu og
Mið-Evrópu við góðan orðstir.
Annars hefur hróður hans verið
mestur sem Shakespear-túlkanda,
bæði í tiltölulega hefðbundnum
sýningum og tilrauna — „exper-
imental” — sýningum og meðal
helstu hlutverka hans eru bæði
Hamlet og Lér, með ótal kóngum,
Ríkhörðum og Hinrikum, á milli.
Það er varla að ég þekki hann af-
tur, því hann er kominn með al-
skegg, stórt og svart og minnir
helst á þá voðalegu menn síka,
sem svo mikið gengur á með í
Indlandi. En ég kann þó bara vel
við hann svona. Veit líka að á bak
við skeggið er drengur góður.
Hann má varla vera að því að
staldra við, hefur i mörgu að snú-
ast, t.d. vilja leikritaskáld og fleiri
bera undir hann þýðingar á verk-
um sínum sem „koma mætti á
framfæri í enska heiminum". Við
sjáum hann seinna.
Cox: Það er ótrúlega gaman að
vinna með Nigel. Talentið, tæknin
og þolinmæðin er svona mikil ...
það minnir mig helst á Paul Sco-
field, sem ég var svo heppinn að
vinna með fyrir nokkrum árum i
óveðrinu eftir Shakespeare.
Sem leikstjóri?
— Nei, leikari. Það var löng og
ströng vinna. Það var ótrúlegt
hvað Scofield fór í rauninni hægt
af stað. Hann þreifaði lengi fyrir
sér. Það voru forsýningar á ýms-
um stöðum úti á landi, York, Kent,
Birmingham o.s.frv. og alltaf var
Scofield að leita. Hinir leikararnir
voru löngu með allt sitt á hreinu
og þeir voru eins allan sýningar-
timann. Scofield var aldrei eins og
þó hann væri vissulega búinn að
finna sjálfan sig, eða Prospero,
þegar við frumsýndum i London,
þá var hann samt í stöðugri þróun.
Uppávið. Við hinir stóðum i
ströngu að halda þvi sem við höfð-
um náð.
Þú hefur einnig starfað í óperu?
— Lítilsháttar. T.d. með Jonath-
an Miller við uppsetningur á Litla
klóka hexinu“, eftir Janacek, hjá
Welsku óperunni fyrir nokkrum
árum. Það var magnað.
Ég hef heyrt að welska óperan
hafi sýnt allar óperur Janacecks,
sem margir vilja telja jafnoka eða
betrung Puccinis, en það skiftir
raunar ekki máli, þvi þeir eru svo
ólíkir þó þeir væru næstum jafn-
aldrar.
— Já, þeir eru eins og dagur og
nótt, enda annar ítali en hinn
Tékki. Sprottnir úr gjörólikum
menningarheimi. Jú, welska óper-
an hefur sett upp mikinn Janaceck
(lika Puccini, Kristján Jóhannsson
á að syngja í Toscu þar i vor) og í
samvinnu við skosku óperuna hef-
ur hún klárað allar óperurnar
hans sex. Síðast voru þeir með „Úr
húsi dauðra“ sem er gerð eftir
sögu Dostojevskis og sú sýning
vakti heimsathygli. Það gerist ým-
islegt í Cardiff. Það á víst nokkuð
langt í land að sýna Janaceck i
Reykjavík, við höfum ekki mann-
afla til þess. Þó er verið að sýna
Carmen með hundrað manns á ör-
smáu sviði og allir sleppa nokk-
urnveginn ómeiddir út.
— Fjöldinn skiftir kannski ekki
Borgarfjörður:
Dorgað um vakir
á ísilögðum ám
Borgarnesi, 7. jtnóar.
ÞÓ veturinn sé ekki besti veiði-
tíminn í ám og vötnum gera Borg-
fírðingar talsvert af því að dorga í
gegnum vakir á ísilögðum ám.
Ekki hafa borist fregnir af mikl-
um afla í vetur, „heldur lélegt“,
sagöi einn vanur veiðimaður í
samtali við Mbl. í gær.
Aflinn er bleikja, 1 til 4 pund
að þyngd sem þykja góður mat-
ur. Nokkuð getur dorgið verið
kalsamt verk í frostum, en
menn láta sig hafa ýmislegt
fyrir ánægjuna. Algengasta
beitan er rækja og appelsínu-
börkur. Veiðin er sögð vera best
á fyrstu ísum á haustin. Nokkuð
er ólíkt hvernig „dorgararnir"
standa að veiðum sínum miðað
við laxveiðimennina í sömu ám
á sumrin, en á margan hátt
reynir þó á staðþekkingu og
„veiðni" manna eins og á
„alvöruveiðunum".
Veiðar þessar eru sagðar
ólöglegar, því bannað mun vera
að veiða í ánum yfir veturinn.
Þessi lögbrot eru þó ekki talin
alvarlegri en svo að þau eru yf-
irleitt látin afskiptalaus af öll-
um viðkomandi.
— HBj.
Veiðiáhöldin: Lftil skafa og færi með
færi vafið um skaftið.