Morgunblaðið - 09.01.1985, Blaðsíða 35
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. JANÚAR 1985
35
Það mun hafa verið árið 1920
sem óli og fjölskylda hans fluttu
til Reykjavíkur. Þau bjuggu fyrst
eftir að þau komu í bæinn á
Laugavegi 70, og svo flytja þau
vestur á Bráðræðisholt og búa í
Skipholti, sem nú stendur við
Grandaveg. Þeir feðgar byrjuðu að
vinna á Eyrinni sem kallað var, og
einhvern veginn atvikaöist það
þannig, að þeir unnu mest hjá Th.
Thorsteinsson, sem á þeim tíma
sem hér um ræðir gerði út kútter
Sigríði og togara og hafði einnig
saltfiskverkun inm á Kirkjusandi.
Eftir að Th. Thorsteinsson féll frá,
tók sonur hans Geir Thorsteinsson
við framkvæmdastjórn. Skömmu
síðar strandaði kútter Sigríður og
var ónýt. í staðinn fyrir Sigríði
var keyptur línuveiðarinn Þor-
steinn.
Þeir feðgar unnu áfram hjá
fyrirtækinu eftir að Geir tók við
og voru þá orðnir fastamenn sem
kallað var. En eftir að þeir flutt-
ust vestur í Stóra Skipholt fór að
vakna hjá þeim áhugi fyrir því að
geta skroppið á sjó. Þarna hagaði
vel til. Stóra Selsvör var stutt frá,
og þar gátu þeir haft bátinn.
Hvort það var sami báturinn og
þeir voru á á Seyðisfirði skal ég
ekki segja um, en bát höfðu þeir í
Stóru Selsvör svo lengi sem Stóra
Selsvör fékk að vera til.
Sjóróðrana stunduðu þeir ekki
héðan úr Reykjavík öðruvísi en
það að þeir fóru á sjó fyrir þann
tíma að venjulegur vinnudagur
byrjaði eða á kvöldin eftir að
vinnudegi lauk. Þeir áttu net sín
venjulega við Bygggarðsboðann og
þar í kring, en skruppu stundum
með færi og fóru þá yfirleitt út í
„Þarann", en svo hét fiskislóð við
Akureyjarrif á þessum tíma sem
hér um ræðir.
Það mun hafa verið í maímán-
uði 1925, að ungur og vörpulegur
maður kom vestur í Ananaust til
föður míns og falaðist eftir há-
setaplássi á línuveiðaranum Þor-
steini, sem faðir minn var þá skip-
stjóri á. Ég held það hafi verið
algild regla hjá skipstjórum, þeg-
ar menn komu að biðja um pláss,
að spyrja þá hvað þeir hefðu starf-
að, hvort þeir hefðu verið til sjós
og hvort þeir væru vanir þeim
veiðum sem fyrirhugaðar voru
hverju sinni. Þessi piltur sem hér
um ræðir var óli Kr. Jónsson.
Hann lét lítið yfir sér, en sagði að
hann hefði byrjað sjóróðra hjá
föður sinum á Austfjörðum og
byrjað að beita barn að aldri.
Einnig sagðist hann hafa verið á
síldveiðum á bátum sem veiddu
með reknetum og snurpunót.
Hann hafði líka eitthvað verið á
flutningabátum.
Pabba leist vel á piltinn, og var
hann ráðinn sem háseti á skipið.
Þegar Óli kom í fyrsta sinn um
borð í lv. Þorstein sem háseti,
hafði hann með sér hljóðfæri sem
mandólín heitir. Fljótlega tóku
menn eftir því að pilturinn var
hrifinn af tónlist, söng og kveð-
skap. Seinna kom það i ljós að óli
kunni mikið af ljóðum, og einnig
var hann vfðlesinn, og væri verið
að ræða um íslendingasögurnar,
var ekki komið að tómum kofun-
um þar hjá Óla. Úr þeim gat hann
farið með heilu setningarnar og
jafnvel heilu kaflana. Hafði hann
sérstaklega gott minni.
Óli var á skipinu samfleytt þar
til hann fer í Stýrimannaskólann í
Reykjavík haustið 1928. Um vorið
1929 útskrifast hann með hið
meira fiskimannapróf með góðri
einkunn.
Eftir að óli var búinn að vera í
Stýrimannaskólanum fóru skóla-
bræður hans, sem voru orðnir
skipstjórar, að fala hann sem
stýrimann. Stundum lét óli til-
leiðast og fór með einhverjum af
þessum mönnum. Svo skeður það,
þegar ég byrja sem skipstjóri
1934, að öli kemur aftur um borð í
sitt gamla skip, sem nú hét lv. Sig-
ríður. Það var skipt um nafn þegar
pabbi og hans ágætu félagar
keyptu skipið af Geir Thorsteins-
son. Fyrst var óli stýrimaður hjá
mér, en þegar ég um áramótin fór
yfir á annað skip og til annars
útgerðarfélags, var óli áfram
stýrimaður á lv. Sigríði með föður
mínum.
Svona var þetta. Leiðir okkar
skildi á köflum en lágu svo alltaf
saman aftur. Svotil öll stríðsárin
sigldum við saman, ýmist á lv.
Sigríði eða lv. Rifsnesi. Eftir að ég
eignaðist minn bát, mb. Björn
Jónsson, var Óli einnig með mér
sem stýrimaður. Hann kom út til
Svíþjóðar, og sigldum við saman á
bátnum heim ásamt fleirum.
ÓIi var með mér á síldveiðunum
1947, en eftir það vorum við lítið
saman á sjó. Samt var samveru
okkar ekki þar með lokið, því að
eftir að ég var hættur til sjós og
búinn að selja minn bát og farinn
að starfa í landi, hjá ísbirninum,
kom óli og starfaði þar líka með
mér. Hann vann við veiðarfærin
o.fl. allt árið nema á síldarárun-
um. Þá var hann austur á Seyðis-
firði yfir sumarmánuðina við síld-
arsöltun hjá sama fyrirtæki, og
líkaði honum vel að koma á sínar
æskustöðvar. — En hjá ísbirnin-
um starfaði hann þar til hann
hætti alveg að vinna.
ÓIi var einn af frumbyggjum
fyrstu verkamannabústaðanna
sem byggðir voru í Reykjavík.
Fjölskyldan fékk íbúð á Hring-
braut 84, og bjó Óli með foreldrum
sínum svo lengi sem þau voru á
lífi. Hann kvæntist aldrei, og eftir
að foreldrar hans dóu, bjó hann
einn á sama stað þar til yfir lauk.
Þó að ÓIi væri orðinn svo gam-
all sem raun ber vitni, fylgdist
hann vel með öllum þjóðmálum og
öðru. Hann sagðist að visu upp á
síðkastið vera hættur að nenna að
lesa, en ég lagði nú ekki mikinn
trúnað á það. Eg held að hann hafi
tekið sér bók í hönd fram að því
síðasta. Hann fylgdist vel með
stjórnmálum. Stjórnmála-
mönnum, skáldum, rithöfundum
og öðrum fræðimönnum raðaði
hann á bekk og gaf þeim einkunn-
ir eftir sínu eigin höfði.
Ef umræður snerust um stjórn-
mál og önnur stórmál, þá hélt
minn maður fast á sinu máli. Ég
tala nú ekki um þegar vinið
vermdi sál/ voru ei svörin myrk né
hál/ ekkert tæpitungumál/ talað
yfir fylltri skál.
Það er hægt að segja það, að óli
blandaði ekki geði við alla, en
hann var sannur vinur vina sinna.
Engan óvin held ég að óli hafi átt,
og var hann mjög vel látinn af
skipsfélögum sínum. Og ennþá er
það svo, að ef við hittumst ein-
hverjir af gömlu skipsfélögunum,
berst talið að óla og hans sögum,
ógleymanlegum tilsvörum og
framkomu allri. Einnig get ég full-
yrt, að störf óla voru mikils metin
af öllum sem hann vann hjá um
ævina. Hann var heimilisvinur
okkar systkinanna frá Ánanaust-
um og á seinni árum heimilisvinur
minn og minnar fjölskyldu. Eiga
mörg okkar ánægjulegar minn-
ingar frá þeim tíma að ÓIi kom I
heimsókn.
ÓIi var mjög heilsugóður og
hraustur maöur. Það voru ekki
margir dagar sem honum féll verk
úr hendi á okkar löngu samveru,
sem var að verða hartnær 60 ár
þegar hann féll frá. En á síðast-
liðnu hausti varð breyting á
heilsufari óla. Hann talaði um
það að hann væri orðinn svo mæð-
inn, gæti lítið gengið, og var að
verða frekar daufur I dálkinn sem
maður segir. Hann var hættur að
hringja til okkar, sem hann gerði
áður með stuttu millibili. Ég fór
að hringja til Óla ekki sjaldnar en
einu sinni I viku, en hann var
daufur í þessum samtölum okkar,
og einu sinni sagðist hann ekki
ánægður með sig núna, en ekkert
væri samt að sér nema þessi
mæði, sem hann sagðist hafa með-
ul við.
En það var annað og meira sem
amaði að hjá óla. Eftir rannsókn
kom í ljós að nýrun voru hætt að
starfa eðlilega. Var hann því lagð-
ur inn á Landakotsspítala 21. des-
ember sl. Ég kom til Óla á spítal-
ann 28. des., og var það í síðasta
sinn sem við sáumst, því að á
gamlársdag um hádegi lést óli.
Ég vil færa systkinum og ætt-
ingjum Óla mínar bestu árnaðar-
óskir á nýbyrjuðu ári.
Góður drengur er genginn,
blessuð sé minning hans.
Jón Björnsson
Kveðjuorð:
Emilía Borg
Kveðja frá Leikfélagi
Reykjavíkur
Emilía Borg, sem var kvödd
hinstu kveðju í Reykjavík í gær,
var alin upp í andrúmslofti leik-
hússins, sem var að festa rætur
hér í borg í byrjun aldarinnar.
Foreldrar hennar voru frumkvöðl-
ar í íslenzku leikhúslífi, Borgþór
Jósefsson, sem lengi var gjaldkeri
Leikfélags Reykjavikur og Stef-
anía Guðmundsdóttir, sem þótti
afburðalistamaður á sviði leiklist-
ar og átti glæsilegan feril með
Leikfélaginu. Dætur þeirra hjóna,
þrjár, fetuðu í fótspor móður sinn-
ar og stigu allar sín fyrstu spor á
leiksviði kornungar: Anna Borg
vann mestan sinn starfsaldur í
Kaupmannahöfn þar sem hún öðl-
aðist frægð og frama sem kunnugt
er, en lézt fyrir aldur fram af
slysförum. — Þóra Borg lést síð-
astliðinn vetur, 77 ára að aldri, en
hún átti að baki langan og glæsi-
Fæddur 26. október 1964
Dáinn 26. desember 1984
Við kynntumst Þór síðastliðið
sumar, þegar við fórum saman í
söngferðalag með Hamrahlíðar-
kórnum til Japans. Hann var nýr í
hópnum, nýútskrifaður stúdent,
fullur af fjöri og skoðunum á líf-
inu og tilverunni. Fljótlega kom-
umst við að því hve Þór var
skemmtilegur og gott var að vera í
návist hans.
Japan reyndist ævintýraheimur.
Ofarlega í minningunni eru kvöld-
in, er við röltum nokkur saman
um hinar kyrrlátu götur þessa
framandi lands, sem okkur hafði
öll dreymt um og fyrir svo löngu
búið til í huganum. Margt var þá
skrafað, en kannski jafnmikið
þagað, notið návistar hvers ann-
ars og stemmningar augnabliks-
ins.
Þór var ómissandi í þessum hópi
með sitt góða skap og frábæru
legan leikferil bæði hjá Leikfélagi
Reykjavíkur og um tíma hjá Þjóð-
leikhúsinu. Og nú kveður hin
þriðja þessara systra svið þessar-
ar jarðvistar.
Emilía Borg var fædd 13. febrú-
ar 1901. Hún var enn unglingur er
hún sté sín fyrstu skref á leiksvið-
inu í Iðnó, hjá Leikfélagi Reykja-
víkur, leikárið 1915—16. En um
1924 tók hún að leika reglulega
með félaginu og lék nær óslitið
með því fram undir 1960. En auk
þess lék hún um tíma I Þjóðleik-
húsinu. Seinasta hlutverk sitt lék
Emilía hins vegar leikárið
1967—68 í fjáröflunarskemmtun
fyrir Borgarleikhúsið. — Þær
systur, Þóra og Emilía, átti jafnan
sæti á fremsta bekk á frumsýning-
um Leikfélagsins. Það fór vel á því
að þær skipuðu þannig heiðurs-
sess, enda sýndu þær þessu félagi,
sem þær voru svo mjög tengdar
frá barnæsku, ævinlega ræktar-
semi og hlýju og þeir, sem nú
kímnigáfu. Hann var alltaf
óhræddur við að láta í ljós skoðan-
ir sínar og setti þær þá oftast
fram á hnyttinn hátt. Hann var
drífandi og hugmyndaríkur og
tryggt var að gaman yrði ef hann
var með í för. Þór átti auðvelt með
að tjá hugsanir sínar í formi ljóða
og það sem fyrir augu bar í Jap-
ansferöinni varð honum tilefni
ljóðs, sem hann las upp fyrir
okkur á góðri stund. Umfram allt
var Þór einlægur vinur, alltaf
hreinn og beinn og hann sjálfur.
Við vissum að Þór var veikur.
Við gerðum okkur þó ekki grein
fyrir hve alvarlega var komið fyrir
honum. Hann minntist sjaldan á
veikindi sín og þá frekar í léttum
tón. Aldrei kenndi neinnar beiskju
vegna veikindanna, heldur einung-
is þakklætis fyrir þá góðu umönn-
un, sem hann hafði hlotið.
Við erum þakklátar fyrir að
hafa fengið að kynnast Þór. þó þau
starfa í leikhúsinu, munu minnast
þeirrar elskulegu konu, sem nú er
kvödd, fyrir glettið bros hennar og
góðar óskir.
Allt fram undir það síðasta
heimsótti hún leikhúsið sitt, í
Iðnó, á tyllidögum, frumsýning-
um, eða er minnst var tímamóta.
Þá varð hún, nú undir lokin, að
styðjast við staf, eða hækju, en frá
henni stafaði jafnan sem fyrr
sömu glaðværð og hlýju. — Og
þannig kveðjum við hana nú með
hlýrri þökk og virðingu og sendum
ættingjum hennar og vinum sam-
úðarkveðjur.
Jón Hjartarson, formaöur
Leikfélags Reykjavíkur.
kynni hafi orðið allt of stutt. Það
þurfti þó ekki lengri tíma til að
láta sér þykja mjög vænt um
hann.
Elsku Úa, Þórhildur og aðrir
ástvinir, við vottum ykkur inni-
lega samúð.
Við kveðjum að sinni kæran vin,
með söknuði, og trúum því að við
eigum eftir að hittast á ný.
Guð blessi Þór Sandholt.
Áslaug, Bryndís
og Kydís.
Kveðjuorð:
Þór Sandholt
Haraldur Þór Frið-
bertsson - Minning
Fæddur 19. febrúar 1906
Dáinn 12. október 1984
Það hefur dregist lengur en ég
ætlaði að setja á blað nokkur
kveðjuorð, til látins kunningja, en
nú skal reynt að bæta úr því: Har-
aldur var fæddur á ísafirði, en
fluttist ungur til Reykjavíkur og
nam þar járnsmíði í Hamri. Eftir
að námi lauk fór Haraldur til sjós,
sem vélstjóri. Árið 1926 kom Har-
aldur hingað til Siglufjarðar í
fyrsta sinn. Hér í Siglufirði kynnt-
ist hann eiginkonu sinni, Sigrúnu
Stefánsdóttur frá Berghyl í Fljót-
um, sem þá var vinnukona hér í
bæ. Þau Haraldur og Sigrún felldu
hugi saman og gengu I hjónaband
árið 1928 og hófu búskap hér í
Siglufirði og áttu heima hér allan
sinn búskap, fyrst á Fossvegi 24 og
síðan á Hvanneyrarbraut 13. Þau
eignuðust fimm syni, sem eru i
aldursröð: Agnar, kvæntur Guð-
laugu Konráðsdóttur, Stefán,
kvæntur Fríðu Sigurðardóttur,
Björn, kvæntur Regínu Steins-
dóttur, ólafur, kvæntur Gyðu
Valdimarsdóttur, og Sigurður,
kvæntur Maríu Jóhannsdóttur.
Allir eru synirnir búsettir hér í
Siglufirði og eru hinir nýtustu
borgarar. Björn er verkstjóri í
frystihúsi en hinir eru allir véla-
menn eins og faðir þeirra og völ-
undar í höndunum, og öllu sem að
vélum lýtur. Við Haraldur höfum
verið kunningjar yfir fjóra ára-
tugi og vissum vel hvor af öðrum.
Lengst af sinni starfsævi vann
Haraldur hjá Sildarverksmiðjunni
Rauðku, sem verkstæðisformaður
á vélaverkstæðinu, eða allt þar til
að Rauðka hætti störfum, að und-
anteknum tveimur eða þremur ár-
um sem hann rak sitt eigið verk-
stæði. Hjálpsemi Haraldar voru
lítil sem engin takmörk sett, það
sá ég og fékk oft að reyna, hann
spurði ekki eftir launum að kveldi
eftir langan vinnudag heldur
hvort hann gæti lokið verki að
kveldi svo hægt væri að hefja
störf að morgni hjá þeim sem unn-
ið var fyrir. Haraldi varð vel til
vina enda ljúfmenni. Ekki þar með
sagt að hann væri skaplaus ef á
var leitað.
Heimilið var hans griðastaður
bæði í blíöu og striðu. Sigrún kona
hans var einstök mannkostakona
sem eiginkona, móðir og húsmóð-
ir. Þar var alltaf nóg rúm, bæði
fyrir ættingja og fjarskylda, þó
húsrúm væri af skornum skammti
þá var hjartarúm þess meira, enda
fylgdi Haraldur henni fast eftir í
þeim efnum. Enda mátu þau hjón
hvort annað. 17. júní 1959 þegar
sól er hæst á lofti og ber mesta
birtu dró ský fyrir sólu í lífi Har-
aldar, þann dag dó Sigrún og varð
öllum harmdauði sem þekktu
hana og þeim meir sem þekktu
hana best. Ég álít að Haraldur
hafi ekki verið sami maður eftir
það, hann vantaði lífsfyllingu.
Skylt er að geta þess að synir hans
og tengdadætur gerðu allt til
þægðar Haraldi, sem þau megn-
uðu. Synir þeirra hjóna eru svo
sérstaklega samhentir að það má
vera öllum til eftirbreytni sem til
þekkja. Haraldur var lagður til
hinstu hvílu við hlið eiginkonu
sinnar þann 20. október og var út-
för hans gerð frá Siglufjarðar-
kirkju í fegursta veðri þó að sól
væri farin að lækka á lofti. Það
var eins og hin milda móðir væri
að fagna barni sínu eftir öldurót
mannlífsins. Enda er ég viss um
það, að það hafa beðið vinir í
varpa því von er á gesti. Síðast vil
ég kveðja þig með ljóðlínum Jón-
asar:
„FLýt þér, vinur, í fegri heim.
Krjúptu að fótum friðarboðans
og fljúgðu á vængjum morgunroðans
meira að starfa guðs um geim.“
Sonum hans og tengdadætrum
og öðrum vandamönnum færi ég
samúðarkveðjur.
Hvíl í friði.
Siglufirði í desember 1984,
Ólafur Jóhannsson.