Morgunblaðið - 28.03.1985, Page 51

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 28. MARZ 1985
51
Eignaupptaka og félagsleg-
ar umbætur í húsnæðismálum
eftir Kristófer
Magnússon
Sjálfstæðisflokkurinn
og húsnæðismálin
Ef nokkurt eitt mál, öðrum
fremur, hefur orðið til þess að
gera íslendinga að sjálfstæðum og
bjargálna einstaklingum, þá eru
það húsnæðismálin. Að almenn-
ingur eigi sitt eigið húsnæði sem
hann getur ráðstafað að eigin geð-
þótta, er að mínu áliti ein af
styrkustu stoðum Sjálfstæðis-
flokksins og stefnu hans. Það er
erfitt að slá fram öreigakenning-
unni meðal fólks, sem á eigin íbúð-
ir. Það sem fólk hefur lagt mikið á
sig til að eignast, reynir að verja
fyrir afskiptum annarra og hins
opinbera. Slíkur hópur reynir í
lengstu lög að forðast upplausn i
þjóðfélaginu, samkvæmt þeirri
kenningu, að þeir sem tapa á upp-
lausn eru þeir sem eiga eitthvað.
Sjálfsbjargarviðleitni sú, er
liggur því til grundvallar, að koma
sér þaki yfir höfuðið, á djúpar
rætur í þjóðarsál Islendinga og
hefur átt drýgstan þátt í að tekist
hefur á ótrúlega stuttum tíma að
koma okkur út úr moldarkofunum.
Slíkt átak hefði aldrei átt sér stað,
eða hefði getað átt sér stað, ef
treyst hefði verið á dauða hönd
hins opinbera, eins og nú virðist
stefnt að. Breytileg veðrátta og
myrkur vetrarins eru efalaust
höfuðorsakir þeirrar þarfar og
þrár fslendingsins að eignast eigið
húsnæði, þá þörf má ekki drepa
með pólitísku hugsjónarugli. Mik-
ið til öll samskipti innan og utan
fjölskyldunnar eru innan veggja
heimilisins, og styrkja um leið
fjölskyldu- og vinaböndin, sem svo
mjög eru einkennandi fyrir ís-
lendinga.
Áhrif Sjálfstæðis-
flokksins
Hvað sem vinur minn Albert
Guðmundsson, fjármálaráðherra,
segir um einingu innan ríkis-
stjórnarinnar, finnst mér og
mörgum öðrum sjálfstæðis-
mönnum nóg komið af áhrifum
framsóknarafturhaldsins á
stefnumótun ríkisstjórnarinnar
og víða megi sjá merki hnignunar
og að brestir séu að myndast í
stjórnarsamstarfinu. Ég skal fús-
lega viðurkenna eins og oft áður,
að ég tel Sjálfstæðisflokkinn hæf-
astan til að sjá um framgang
vinstristefnu á íslandi, einfaldlega
af því að sjálfstæðismenn eru þeir
einu sem gera sér grein fyrir
hættunni sem af henni stafar. En
ég, eins og eflaust margir aðrir,
kaus ekki Sjálfstæðisflokkinn til
slíkra verka. Miðað við styrk sinn
hefur mér oft fundist Sjálfstæðis-
flokkurinn ná fram ótrúlega fáum
stefnumálum sínum I samvinnu
við aðra flokka. Við sem stöndum
utan við hina raunverulegu vald-
abaráttu, og tökum þátt í störfum
flokksins meira af hugsjón og trú
á frelsið, viljum frekar að Sjálf-
stæðisflokkurinn sé utan stjórnar
en að hann sitji í dauðri, hugsjón-
alausri ríkisstjórn. Reynslan sýnir
okkur hve litlu slíkar ríkisstjórnir
áorka, og ef Framsóknarflokkur-
inn fæst ekki til að afneita afturh-
aldsstefnu sinni í kjördæma- og
atvinnumálum og öðrum framfar-
amálum þjóðarinnar, er einfaldast
að leggja málið undir dóm þjóðar-
innar.
Stefnan í hús-
næðismáium
Því ræði ég um þetta hér, þar
sem það er augljóst að Sjálfstæð-
isflokkurinn virðist ekki hafa afl
við núverandi kringumstæður til
að knýja fram úrbætur í húsnæð-
ismálum. Einnig er nú verið að
knýja á um „félagslegar" umbætur
í húsnæðismálum, er kosta þjóð-
félagið milljarða á næstu árum, ef
sú stefna nær fram að ganga.
Eftir að einstaklingurinn er bú-
inn að leggja á sig mikla vinnu til
að afla sér tekna, sem hann borgar
af tekjuskatt, og síðan innflutn-
ingsgjöld og söluskatt af öllu efni,
eru nú lögð á hann fasteignagjöld
og eignarskattar (mætti kalla
eignaupptökuskatta) á matsverð
þeirra eigna sem hann hefur lagt
svo mikið á sig til eignast. Þannig
verða margir íbúðareigendur að
borga tugi þúsunda til hins opin-
bera í húsaleigu af eigin húsnæði.
Að sjálfsögðu hafa þessir sömu
menn, sem lagt hafa á sig slíka
vinnu og borgað skatta og skyldur
af afrakstrinum, minni rétt til
lána en þeir sem fá úthlutað „fé-
lagslegum" íbúðum. Ég er hér ekki
að dæma þá sem hafa orðið undir
í lífsbaráttunni en ég leyfi mér að
benda á að eftir því sem þeir heil-
brigðu og framtakssömu leggja
minna á sig, þeim mun minna er
til skipta handa þeim sem eiga um
sárt að binda. Svo langt hefur ver-
ið gengið í skattheimtu hins
opinbera, að margir bjargálna
eldri borgarar hafa séð þann kost
vænstan að koma sér á opinbera
framfærslu, oft eftir áratuga bar-
áttu við að eignast húsnæði.
Reynslan af opin-
berri forsjá
Er nú ekki svo komið að þeir
aðilar sem eiga húsnæði eða hafa
aðstöðu til að eiga húsnæði til
leigu, kæra sig ekki lengur um
slíkt? Bæði er þetta vegna stór-
gallaðra húsaleigulaga og svo
hins, að margir aðilar eru lítt
hrifnir af að vera t.d. kallaðir af
virtum stjórnmálamönnum húsa-
leiguokrarar, vegna leigu sem ekki
stendur undir einföldustu rekstr-
arliðum hinnar leigðu íbúðar. Af-
leiðingum minnkandi framboðs
leiguibúða og aukinnar eftirspurn-
ar vegna samdráttar og fleiri
ástæðna á ekki að mæta með þvi
að ganga að kröfum þrýstihópa,
um að hið opinbera eigi að sjá
þeim fyrir íbúðum. Það hefur
margoft verið sannað að slik lausn
er langsamlega dýrust. íbúðir
reistar og keyptar af einstakling-
um, þar sem hver og einn fær að
ráða stærð og byggingarhraða
eins og aðstæður leyfa, er hag-
kvæmasta Iausnin fyrir einstakl-
inginn og þjóðarbúið.
Má til dæmis nefna að flestir
þeir, sem voru að basla við að
koma sér upp húsnæði um líkt
leyti og ég, fluttu inn i sinar íbúðir
ófullgerðar, án eldhúsinnréttinga
upp á hundruð þúsunda eða teppa
út úr dyrum. Aftur á móti ef
marka má af fréttum úr sjónvarp-
inu, er ekki verið að velta slikum
hlutum fyrir sér á hinum „félags-
lega grunnfleti". Allt teppalagt út
úr dyrum með dyrasima og öllu og
að sjálfsögðu með betri lánum og
kjörum en hinn almenni byggj-
andi fær að njóta.
Réttlæti eða óréttlæti, það er
samviskuspurning hvers og eins.
Það skyldu þó ekki hafa verið
verkalýðsleiðtogamir sem út-
deildu slikum ibúðum?
Lítil saga af
eignaupptöku
Er ég hugsa um fasteignaskatta
og eignarskatta hins opinbera af
íbúðarhúsnæði dettur mér oft i
hug saga er ég heyrði um aðferð
kommúnista i Tékkóslóvakiu til að
komast yfir eignir manna með
„góðu“.
Eftir byltinguna 1948 voru eign-
arskattarnir af húsnæði hækkaðir
það mikið að almenningur átti
þess engan kost að standa undir
gjöldunum. Vegna aldagamalla
hugmynda almennings um eign-
arrétt var hér um viðkvæmt mál
að ræða er varð að leysa á kyrrlát-
an hátt. Hinir kommúnisku vald-
hafar voru þegar komnir með
lausnina. Ef hver eigandi íbúðar
skrifaði undir afsal fyrir íbúðinni
til ríkisins, mátti hinn sami búa
það sem eftir var ævinnar, gegn
tiltölulega vægu gjaldi, í sinni eig-
in íbúð. Ég geri varla ráð fyrir að
íbúðareigendur á íslandi sækist
eftir slíku ástandi. En er það ekki
einmitt þetta sem Jón Baldvin
boðar í nafni Alþýðuflokksins til
lausnar húsnæðisvandanum?
Stefnan í dag
Sjálfstæðisflokknum ber, nú
sem hingað til, að sjá til þess að
yfir 80% af þegnum landsins búi i
eigin íbúðum, sem er hærra hlut-
fall en í nokkru öðru landi sem við
miðum okkur ávallt við.
En það er aðeins bráðabirgða-
Iausn og blekkingarkúnst eins og
leikin er í landbúnaði og sjávar-
útvegi í dag að leysa vandamál
húsbyggjandans með skuldbreyt-
ingum. Slíkt leiðir aðeins til
eignaupptöku ríkisins og sam-
vinnuhreyfingarinnar eins og
stefnt er nú að í aðalatvinnugrein-
um þjóðarinnar.
Minnka verður opinber gjöld,
þar á ég við fasteignagjöld, eign-
arskatta og byggingarleyfisgjöld,
og rýmka um reglugerðir og þar
með gefa einstaklingnum tækifæri
á ódýrari íbúðum. Ráðgjöf og upp-
lýsingastreymi t.d. í gegnum fjöl-
miðla gæti stuðlað að þvi að al-
menningur reisi sér ekki hurðarás
um öxl í íbúðarkaupum. Ég álit að
Sjálfstæðisflokkurinn geti ekki nú
frekar en áður i samvinnu við
Framsóknarflokkinn knúið fram
þær grundvallarstefnubreytingar
sem þarf til að bæta kjör fólksins
Kristófer Magnússon
„Aö taka frumkvæðið af
einstaklingnum til íbúd-
arkaupa og íbúðar-
bygginga getur haft
ófyrirsjáanlegar afleið-
ingar fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn og frjálst fram-
tak í landinu og stuðlar
að því að einstaklingur-
inn hefur ekki sama rétt
vegna eigin framtaks og
hugvits að fá lán og þeir
sem leita forsjár ríkis-
ins.“
í samræmi við þjóðartekjur. Slíkt
myndi höggva alltof nærri hags-
munum Sambandsins.
Litið til fortíðarinnar
Ég var á fundi með þekktum
byggingarverktaka um daginn,
þar sem hann upplýsti að sams
konar íbúðir og þær sern hann
hafði reist fyrir 20 árum kosta nú
yfir 100% meira, miðað við sömu
byggingarvísitölu.
Astæðurnar taldi hann fyrst og
fremst brjálæðislegan arkitektúr
og afskipti hins opinbera. Hver
kannast ekki við söguna af okrar-
anum sem seldi íbúð sem kostaði
hann 1,5 milljónir á kr. 1,8 millj-
ónir, en á sama tíma byggði hið
opinbera samskonar íbúð á kr. 2
milljónir og allt var dásamað í
sjónvarpinu.
Aukið framlag til verkamanna-
bústaða og samvinnufélaga frekar
en nú er orðið, með 80—90% fram-
lag ríkissjóðs sem almenningur
getur engan veginn staðið undir,
dregur ekki aðeins úr sjálfsbjarg-
arviðleitni manna, heldur dregur
það stórlega úr verðmætasköpun í
þjóðfélaginu og eykur kröfur
þrýstihópanna. Hér eins og víðast
annars staðar í þjóðfélaginu kalla
afskipti hins opinbera á misrétti
og spillingu, en ekki jöfnuð!
Horft til framtíðarinnar
Almenningur í íbúðum hins
opinbera verður háður kerfinu.
Sumir koma til með að kjósa þá
menn sem þykjast vera að vernda
hina lítilsmegnugu og vilja við-
halda slíku kerfi, og ekki er það
verra, þegar fólið fer að imynda
sér að það standi f þakkarskuld
við einhvern, sem aðeins er að
eyða og lána þvf þess eigið fé. En
kjósandinn verður til lengdar
þreyttur á endalausri forsjá og af-
skiptasemi hins opinbera og
hnýsni þess í garð einstaklingsins,
eins og dæmin sýna í Austur-
Evrópu, en það getur orðið of seint
að breyta um stjórnarstefnu þegar
svo er komið.
Að taka frumkvæðið af ein-
staklingnum til ibúðarkaupa og
íbúðarbygginga getur haft ófyr-
irsjáanlegar afleiðingar fyrir
Sjálfstæðisflokkinn og frjálst
framtak í landinu og stuðlar að
því að einstaklingurinn hefur ekki
sama rétt vegna eigin framtaks og
hugvits að fá lán og þeir sem leita
forsjár ríkisins.
Kristófer Magnússon er tækné
íræóingur í HnfnnrfirúL
Farandi bý
langa hel.
í Færeyju
fyrir frábært ve
Flugf gisting og morgunverður frá 9.992,- krónum
Enn einu sinni kemur ferðaskrifstofan Farandi þér á óvart með skemmtilegu ferða-
tilboði, sem er töluvert frábrugðið öðrum tilboðum ónefndra sólarlandaskrifstofa.
Þetta eru ferðir, sem við vitum að eiga eftir að koma ferðafólki
skemmtilega á óvart.
Farandi býður Færeyjaferð frá laugardegi til þriðjudags fyrir
9.992 - krónur,
Innifalið flugfar, gisting á Hótel Borg,
glæsilegu hóteli með fallegu útsýni, jfe K AV
morgunverður og akstur til og frá flugvelli. BÍ ■ QICIIIll
Vesturqötu 4, simi t~44<t