Morgunblaðið - 28.07.1985, Síða 28

28 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. JÚLÍ 1985
Kc
Lortasöfnun er ekki ný af nálinni. Einstaklingar
hafa í aldir safnað frumútgáfum af landakortum,
enda þar margan dýrmætan grip að finna. Stóðu
ekki deilurnar og sjóorustan, sem íslendingar fengu
nýlega að kynnast í sögulegu sjónvarpsþáttunum
japönsku, Shogun, einmitt um eignarhald á korti
með mikilvægri siglingaleið? Og enn eru slík frum-
kort dýrmæt og um þau slegist, þótt ekki sé með
vopnum. Um miðjan júní komu saman í National
Maritime Museum í London nokkur hundruð korta-
safnarar víðs vegar að úr heiminum á vegum sam-
taka sinna, International Map Collectors Society.
Þar var Kjartan Gunnarsson lyfsali útnefndur full-
trúi samtakanna á íslandi. En Kjartan hefur um
árabil safnað frumútgáfum af gömlum landakortum
og á yfir 100 slík eintök, sem gestir á Frímerkjasýn-
ingunni í Laugardalshöll í fyrra fengu að sjá svolítið
sýnishorn af. Kjartan á raunar ýmsar aðrar gamlar
myndir og gripi, en við höldum okkur við landakort-
in í þessu viðtali.
yfir
ISIAMUIA,
Islandia, kort úr safni Frakkans Nicolas Sansom frá því um 1650. Takið eftir sjónum, bylgjurnar eru til skrauts og
einhver ókind er í efra horninu h«gra megin.
100 dýrmæt
landakort
Kjartan kvaðst vera búinn að
safna kortum af einhverju viti,
eins og hann orðar það, í 15—18
ár: „í upphafi keypti ég eitt og eitt
kort til að hengja upp á vegg, en
áhuginn fór vaxandi og eftir að ég
fór að sækja mót kortasafnara
varð ég alveg forfallinn. „Þá upp-
götvaði ég að um allan heim er
fólk með sama áhugamál. Hér á
landi erum við örfáir og ég sá eini
sem hefi sótt þessa fundi IMCS.
Merkasti íslendingur á þessu sviði
er Haraldur Sigurðsson, sem
skrifaði Kortasögu íslands. Dr.
Helen Wallis, forstöðumaður
kortadeildarinnar í British Muse-
um, sem ferðast um allan heim
með fyrirlestra um landakort, bið-
ur alltaf fyrir kveðju til hans þeg-
ar ég kem þar, en Haraldur var í
British Museum þegar hann var
að safna efni í ritverk sitt. Hann
vann afar merkilegt starf með út-
gáfu bókarinnar."
Að sjálfsögðu verða kortasafn-
arar að sérhæfa sig. Kjartan safn-
ar gömlum kortum af íslandi og
Norður-Atlantshafssvæðinu, en
fellir þó þar inn í Grænlandskort,
sem annars eru flokkuð með
heimskautasvæðunum: „Ef ég kem
einhvers staðar þar sem engin
kort eru til með Islandi kaupi ég
stundum norðurpólssvæðið til að
hafa eitthvað upp úr krafsinu,"
segir Kjartan. „Þegar ég var að
byrja fyrir 15 árum var hægt að
kaupa svona kort ódýrt í London,
ef enginn sérstakur hafði sýnt því
áhuga, en nú er þetta gerbreytt.
Eyjasafnararnir, þeir sem sér-
hæfa sig í kortum af eyjum, eru
komnir í spilið þar sem Island er
eyja, einkum Bandarikjamennirn-
ir,“ segir Kjartan. Og í grein um
fund kortasafnara í London í Tim-
es er þess einmitt getið að landa-
kort af eyjum séu ákaflega eftir-
sótt vegna þess að sjórinn í kring
sé oft skreyttur skemmtilegum
furðuskepnum úr hafinu.
Kort Kjartans, sem hann sýnir
okkur, eru líka mörg ákaflega fal-
lega litskreytt og þar má sjá
marga furðuskepnuna. Hann á til
dæmis kort Guðbrands Þorláks-
sonar frá 1595 og er það eitt elsta
kortið í safni hans. Fyrir utan
nokkur kort þar sem ísland er
bara hringlaga einhvers staðar í
hafinu. „Guðbrands kortið er
merkilegt kort með miklu af sjó-
skrímslum og mitt uppáhaldskort.
Það er fyrsta kortið þar sem ís-
land hefur nokkurn veginn rétta
lögun. Þegar maður hefur lesið um
Guðbrand biskup, þennan merki-
lega mann sem hafði svo mikinn
áhuga á stærðfræði og stjörnu-
fræði og skrifaðist á við Tygo
Brahe, þá kann maður enn betur
að meta það. Það er dálítið gaman
að því að kortið hans er mjög vel
merkt á þeim stöðum þar sem
kirkjan á Hólum átti ítök, svo sem
hlunnindajarðirnar á Ströndum,
en minna er um merkingar hér á
Suðurlandi, þar sem eignir Skál-
holtskirkju voru. Til dæmis vant-
ar alveg Vatnajökul á kortið.
Hann hefur verið sannur íslend-
ingur,“ segir Kjartan. Þetta kort
er mjög fágætt, vitað er að Seðla-
bankinn á það í sínu safni og e.t.v.
einhverjir einstakiingar, að því er
Kjartan segir: „Seðlabankinn á
stórmerkilegt, safn, ekki síst bóka-
safnið, og svo vel frá því gengið,
svo unun er að skoða það.“
Samkeppnin mikil
Samkeppnin er orðin mikil að
ná í svona kort. „Stöku sinnum
koma þau úr dánarbúum á mark-
aðinn hér og þá þarf að vera nógu
snöggur að ná í það áður en aðrir
hremma það. Sjálfur fer ég mest
til London, þar sem eru 10—20
kortasalar, oft menntaðir karto-
grafar, sem sérhæfa sig í sölu á
landakortum. Maður skráir óskir
sínar í bækur hjá þeim. Er þá
kominn á biðlista. Síðar skrifa
þeir kannski að þeir hafi nú þetta
eða hitt kortið, ef maður vilji
kaupa það. Þá verður að rjúka í
símann strax, því annars getur
einhver úr öðrum heimshluta ver-
VIÐTAL VIÐ
KJARTAN
GUNNARSSON
LYFSALA
Kjartan Gunnarsson stendur við vegg þar sem hanga m.a. merkileg kort úr safni hans. Efst til vinstri er kort af Norður-Atlantshafi eftir kortagerðameistar-
ann A.M. Mallet (franskur) frá því um 1685. Þar fyrir neðan er lítið kort sem sýnir Gunnbjarnareyjar út af Vestfjörðum (John Saller, 18. öld). Efst fyrir miðju:
Kort Jorusar Carolus, prentað í Flandern um 1630, og þar undir eru 2 kort eftir franska meistarann Mallet frá því um 1650.