Morgunblaðið - 10.11.1985, Qupperneq 11

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR10. NÓVEMBER1985
B 11
Sænsk stjórnvöld þóttust vera aö minna
menn á ágæti öryggishjálmanna þegar þau
létu dreifa meöfylgjandi áróöursspjaldi. í
Veröld í dag er fjallaö um umferöarmálin
undir fyrirsögninni:
Dauöi og örkuml
OREIGARAUNIR
KÖLD ER VIST
í KOMMALANDI
Síðustu tvo vetur hefur engin
götulýsing verið í Búkarest,
höfuðborg Rúmeníu. Sporvögnum
og strætisvögnum var fækkað og
sjaldgæft var að sjá þá á götunum
eftir klukkan átta á kvöldin. Bens-
ínið var skammtað og almenningi
skipað að spara orkuna. Yfirvöldin
létu þau boð út ganga, að bannað
væri að nota ísskápa og ryksugur,
eldavélar og rafmagnsofna nema
i stutta stund á degi hverjum og
skortur var á vatni, jafnt köldu
sem heitu. Lyftur i stórum íbúða-
blokkum virkuðu ekki og gamalt
fólk og lasburða komst oft ekki út
úr húsi svo dögum skipti. Jafnvel
sjúkrahúsin voru án nokkurs hita,
og eðlilegra sjúkragagna. Segja
má, að rúmenska orkukerfið hafi
þvi sem næst verið lagt á hilluna.
Ráðamenn i Rúmeníu kenndu
veðurfarinu um og vissulega var
síðasti vetur mjög harður í Aust-
ur-Evrópu og sérstaklega í Rúmen-
íu. Auk þess ollu
þurrkar því, að
vatnsaflsstöðv-
arnar skorti vatn
og áætlanir um
kolavinnsluna
stóðust ekki. Allt
þetta olli þvi, að
þjóðin var ekki
búin undir harðan
vetur.
Að þessu sinni
ætla yfirvöldin þó
að vera við öllu
búin. Ce.ausescu,
forseti og flokks-
leiðtogi, hefur
sett nafn sitt
undir lög, sem
jafngilda neyðar-
ástandslögum, en
þar segir, að
neyðarástandi verði lýst yfir i öll-
um orkugeiranum og að herinn
munni fara með yfirstjórnina".
Raunar hafa hermenn nú þegar
verið skipaðir í stöður i mikilvæg-
um orkuverum og ekki aðeins til
að sjá um, að reksturinn gangi
snurðulaust fyrir sig, heldur einn-
ig til að „koma i veg fyrir ýmis
atvik, sem geta valdið skaða, og
fylgjast með því að starfsfólkið
hlíti settum reglum og aga“.
Ráðherrarnir sem báru ábyrgð
á orkukerfinu, hafa að sjálfsögðu
verið reknir „af þvi að þeim tókst
ekki að standa við framleiðslu-
áætlanir".
Þeir, sem kunnugir eru ástand-
inu i Rúmeníu, segja, að neyðar-
ástandslögin muni samt sem áður
litlu breyta. í fyrsta lagi er mið-
stýringin allsráðandi i rúmenskum
efnahagsmálum og völdin að
mestu á einni hendi, hjá Ceausescu
forseta. Hann semur sjálfur áætl-
anirnar, sem margir hagfræðingar
segja um, að séu út í hött og nefna
sem dæmi, að i fyrra ákvað hann
að kolavinnslan skyldi aukin um
rúmlega 50%.
Samkvæmt fréttum, sem hafa
borist til Búkarest frá landsbyggð-
inni, hafa verkamenn haft þann
háttinn á að þeir fylla flutninga-
vagnana með lélegum kolum og
jafnvel múrsteinum til að standa
við kvótann. Þeir eiga heldur ekki
margra kosta völ.
I lögum frá því i
september segir,
að ef verkamenn-
irnir geti ekki
fyllt kvótann
skuli þeir sviptir
helmingi laun-
anna. Nú hefur
herinn verið feng-
inn til að sjá um,
að kolin séu not-
hæf og að halda
uppi aga.
Það er erfitt að
gera sér glögga
grein fyrir hve
alvarleg óánægj-
an er meðal al-
mennings i Rúm-
eniu. Stéttarvit-
und er lítil meðal
verkamanna, ólíkt þvi, sem er í
Póllandi, engin öflug kaþólsk
kirkja og engir skipulagðir stjórn-
arandstöðuhópar. Á 20 ára valda-
ferli sinum hefur Ceausescu forseti
komið upp svo viðamiklu eftirlits-
og njósnakerfí i landinu, að fólkið
er sem í fjötrum og frjálst framtak
er kæft þegar í fæðingu.
— JUDY DEMPSEY
A FARALDSFÆTI
Þeir sækja sjóinn á grískum
fiskibátum, eru vinnufólk á
heimilum fína fólksins í Róm og
erja akrana í Katalóniu. Þeir eru
ólöglegir innflytjendur, aðallega
frá Norður-Afríku en einnig í vax-
andi mæli frá Asíu, hafa ekkert
atvinnuleyfi, enga áritun, ekkert
vegabréf. Þeir geta aldrei verið
öruggir um sinn hag og eru óvel-
komnir og miskunnarlaust arð-
rændir.
Á Ítalíu eru ólöglegir innflytj-
endur 600.000 talsins, 300.000 á
Spáni og fjölgar stöðugt, sem flýja
fátæktina í átthögum sínum í von
um betra líf annars staðar. f Norð-
ur-Ameríku eru þeir nokkrar millj-
, ónir og hundruð þúsunda í Vestur-
Þýskalandi, Frakklandi, Belgíu og
Svíþjóð.
í skýrslu, sem Vinnumálastofnun
Sameinuðu þjóðanna hefur gefið út
um þetta mál, segir, að það sé ekki
á færi einstakra ríkisstjórna að fást
við það vandamál, sem þessir fólks-
DAUÐI OG ÖRKUML
Íbreskum sjónvarpsþætti nú
fyrir skemmstu var fjallað um
það, sem kallað var „Meinið mesta
á vorum dögum“, og kom þar fram,
að fórnarlömb þess væru aðallega
karlmenn og flestir í blóma lifsins,
6.000 í Bretlandi á siðasta ári,
50.000 i Bandarikjunum og rúm-
lega fjórðungur milljónar um heim
allan. Þarna var ekki átt við al-
næmið, heldur umferðarslysin.
Á þessari öld hafa um 10 millj-
ónir manna fallið i valinn á vegun-
um og er það aðeins sambærilegt
við það, sem mest gerist i ægileg-
um náttúruhamförum, hungurs-
neyðum, sjúkdómsfaröldrum og
styrjöldum. Bandarikjamenn hafa
t.d. misst fleiri menn af völdum
umferðarslysa en ófriðar, 2.100.000
á árunum 1913—1976, eða þrisvar
sinnum fleiri en látist hafa i öllum
styrjöldum, sem Bandarikjamenn
hafa háð. Eru þá taldar með tvær
heimsstyrjaldir, Kóreustriðið og
Vietnamstriðið.
BLAÐAMATVR: I>að þykir tíðindum sæta þegar innborin kona eins og
þessi þýska hérna gengur í „karimannsstarf" en aítur á móti minni tíðindi
og raunar sjilfgert þegar farandverkafólkið, sem er að flýja eymdina beima
fyrir, kemst einungis þar í vinnu sem störfin eru erfiðust ogsóðalegust
Listin að
lifa á bágindum meðbræðranna
flutningar eru. Skorður, sem reistar
eru við innflutningi fólks í einu
landi, beina bara straumnum til
einhvers annars þar sem innflytj-
endalögin eru frjálslegri.
Suður-Evrópuþjóðirnar, sem
lengi hafa séð þjóðunum i norðan-
verðri álfunni fyrir vinnuafli, verða
nú sjálfar að glíma við flóðöldu
útlendra verkamanna. Vissulega
væri unnt að herða vegabréfaeftir-
litið en það myndi þá bitna á ferða-
iðnaðinum, sem er mikil gjaldeyris-
uppspretta fyrir þessar þjóðir.
I Suður-Evrópu er sjaldan gripið
til þess að flytja fólk nauðungar-
flutningi. Árið 1982 voru 2800 út-
lendingar reknir frá Spáni og hafði
þriðjungur þeirra gerst sekur um
einhvern meiri glæp en vera vega-
bréfslaus í landinu. Það sama ár
voru 5000 manns reknir frá Ítalíu
og 15.000 samþykktu sjálfir að
hverfa á brott. Á sama tíma komu
a.m.k. tíu sinnur fleiri ólöglegir
innflytjendur til þessara landa sem
„ferðamenn" eða „námsmenn” en
með það fyrir augum að finna at-
Útlendingarnir vinna þau verkin,
sem minnst er greitt fyrir, sóðalega
aOGHHLT i KVÖLD. ATTI
W) \ÆRW RÓLE6T HJp PÉR , ~
Hinar blóði
drifnu bílaslóðir
Fólk nú á dögum tekur umferð-
arslysunum með ótrúlegu jafnað-
argeði og þau þykja varla frétt-
næm nema þegar þau verða mörg
á sama stað og stundum, eins og
t.d. þegar 13 manns létust i margra
bíla árekstri i Bretlandi i fyrra
mánuði.
Allir vita, að aksturinn verður
vandasamari en ella i þoku og
myrkri, og þegar viðnámið minnk-
ar milli hjólbarðanna og götunnar.
Það vita líka allir, að við þessar
aðstæður ber að fara varlegar og
aka hægar. Þegar ekið er hægt
verða árekstrarnir ekki eins alvar-
legir og jafnvel þótt þeim fjölgaði
yrði skaðinn minni.
Að þessari niðurstöðu komust
menn eftir tiu ára athugun á
umferðarslysum i Ontario í Kan-
ada. Þar reyndust árekstrarnir
vera fæstir i febrúar en flestir í
ágúst og munaði þó miklu meira
um hve alvarleg slys voru fleiri i
siðarnefnda mánuðinum. I febrúar
voru þau rúmlega 80 en nærri 200
í ágúst. Rannsóknir i Sviþjóð segja
sömu söguna.
Þessar niðurstöður virðast
vissulega vera i meira lagi undar-
legar en dr. John Adams, fyrirles-
ari við Lundúnaháskóla, tekur svo
djúpt f árinni í bók um umferðar-
mál, sem nýlega er komin'ut, að
hann segir, að „ef allir vegir væru
lagðir efni, sem hefði ekki meira
viðnám en is, myndi umferðarslys-
unum stórfækka". Margt fleira
forvitnilegt kemur fram i bók dr.
Adams, og þótt ekki falli það öllum
jafn vel i geð þá eru athuganir
hans studdar óvéfengjanlegum
tölum og rökum. Hér má nefna
nokkuð:
Þegar umferðin eykst, fækkar
dauðaslysunum verulega; litlir
bílar lenda í færri slysum en stórir
bílar; dauðaslysunum hefur fækk-
að í Bretlandi síðan hraðatak-
markanir, sem settar voru i orku-
kreppunni voru afnumdar; Á Ber-
munda-eyjum, þar sem hámarks-
harðinn er 30 km á klst., eru
umferðarslysin tiltölulega fleiri og
alvarlegri en i Bretlandi og það á
einnig við um Bandaríkin þar sem
hámarkshraðinn er ekki aðeins
minni en f Bretlandi, heldur veg-
irnir lika betri. Og ekki eru til
ótvíræðar sannanir fyrir þvi, að
hjálmarnir, sem vélhjólamenn eru
skyldaðir til að bera, hafi bjargað
mörgum mannslffum.
- RICHARD BOSTON
og hættulega vinnu, sem innfæddir
vilja ekki sjá þótt atvinnuleysið
hafi sjaldan eða aldrei verið meira.
í skýrslunni fyrrnefndu segir, að
eftir að ítalskar konur fóru að leita
út á vinnumarkaðinn hafi eftir-
spurnin eftir þjónustufólki á heim-
ilum stóraukist, eftirspurn, sem
innlent vinnuafl vill ekki eða getur
ekki annað. Þessi eftirspurn er hins
vegar kostaboð, sem ungar stúlkur
frá þriðja heiminum eru óðfúsar
að taka.
Ólöglegi vinnumarkaðurinn er
einnig vettvangur fyrir alls kyns
glæpastarfsemi. Innflytjendur frá
þriðja heiminum fá oft aðstoð
glæpamanna í Suður-Evrópu við að
komast til Frakklands eða Sviss en
glæpamennirnir sjálfir fara sjald-
an til þessara landa og því erfitt
að koma lögum yfir þá. Nýlega kom
lögreglan á Italíu upp um glæpa-
hring, sem fékkst við að smygla
ungum, afriskum stúlkum til borga
í Evrópu þar sem þær stunduðu
vændi.
Háar sektir eru við því að hafa
ólöglega innflytjendur í vinnu en
þessir útlendingar eru yfirleitt við
störf þar sem armur vinnueftirlits-
ins og verkalýðsfélaganna nær ekki
til og „svarti vinnumarkaðurinn"
heldur yfir þeim hlífiskildi.
f skýrslu SÞ eru litlar líkur tald-
ar á, að unnt verði að ráða við þetta
vandamál og ástæðan er sú, að
stöðugt dregur sundur með ríku
þjóðunum og þeim fátæku.
-THOMAS LAND