Morgunblaðið - 30.05.1986, Qupperneq 46

T>|K
46
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. MAÍ1986
Um margföld mistök Sjálf-
stæðisflokksins í skipu-
lags- og byggingarmálum
eftir Magnús Skúlason
Fyrir síðustu borgarstjómar-
kosningar hafði Sjálfstæðisflokkur-
inn uppi mikinn áróður vegna skipu-
lagsáforma þáverandi vinstri meiri-
hluta. Sá áróður einkenndist af slík-
um óheilindum og rökleysum að
furðu sætti.
Dæmi:
Fullyrt var að byggja ætti á
grænu svæðunum.
Rauðavatnssvæðið væri svo
spmngið að lífshættulegt væri að
búa þar. Skólpræsi þaðan þyrftu
að afkasta helmingi meira annars
staðar miðað við höfðatölu, sem
þýddi að það væri mörgum sinnum
dýrara í byggingu.
Forystumenn Abl. hefðu hugsað
sér lóðir fyrir sjálfa sig á Miklatúni.
Fylla ætti Laugardalinn af hús-
um o.s.frv., o.s.frv.
Sjálfstæðisflokkurinn vann kosn-
ingamar m.a. með þessum ósann-
indum.
Því er rétt að líta nánar á afrek
hins „samhent" og trausta" meiri-
hluta sem hælist nú yfír að hafa
efnt kosningaloforð sín.
Þegar að er gáð blasa hvarvetna
við hrapalleg mistök, en sem betur
fer hefur ekki allt verið framkvæmt,
þannig að enn er von. Verði hins
vegar ekkert að gert verður fyrir-
sjáanlega unnið óbætanlegt tjón á
byggð og borgarlífi í Reykjavík.
Grafarvogsskipulag
Hugmyndin á bak við Rauða-
vatnsskipulagið var að þar væri
hægt að byija á því að byggja eftir
þörfum og tengja við núverandi
hverfí — Artúnshverfí og Selás —
um leið og unnið væri að þéttingu
núverandi byggðar annars staðar.
Ljóst var þá þegar að áhugi fólks
var ekki fyrst og fremst á stórum
lóðum heldur var straumurinn tek-
inn að beinast meira niður í eldri
hverfin, bæði í endurbætt hús þar
og nýbyggingar.
Mistökin felast í eftirfarandi:
Lítt áhugaverðu skipulagi frá
fagurfræðilegu sjónarmiði — lóðir
em allar í stöllum, eins og hrís-
grjónaakrar í halla, þær em allt of
stórar, byggðin þar með dreifð og
lóðimar því dýrar.
Offramboði á lóðum sem verður
til þess að hverfíð verður ófrágengið
um áraraðir og langt að sækja alla
þjónustu.
Punktakerfið, sem vinstri meiri-
hlutinn kom á, var tilraun til að
leiðrétta það misrétti sem hafði
tíðkast gegnum árin, þ.e. að helst
þurfí flokksskírteini í Sjálfstæðis-
flokknum til að fá lóð.
Punktakerfið var spor í rétta átt
þó á því væra gallar.
Það er góðra gjalda vert að reyna
að anna eftirspum eftir lóðum, en
að gera það með lántökum hjá
væntanlegum byggjendum er ófyr-
irleitið.
Offramboðið sem nú er á lóðum
í Grafarvogi er ein af mörgum óarð-
bæmm fjárfestingum sem útsvars-
greiðendur þurfa að borga.
Skúlagötuskipulag
Allir em sammála um að þétta
byggð á þessu sviði, byggja íbúðir
og fegra hverfíð, enda var sú þróun
hafín.
Samkvæmt skipulaginu á hins
vegar að byggja svo mikið og hátt
að jafnvel borgarmyndin sjálf rask-
ast og eyðileggst, stórfellt niðurrif
merkilegra og ágætra húsa er á
dagskrá, hús sem ella gætu átt þátt
í að glæða hverfíð lífí og hlýlegu
yfírbragði. Allt þetta virðist gert til
að hygla ákveðnum lóðareigendum.
Þetta em ekki „bara“ mistök heldur
einnig spilling.
Astandið í hverfínu er nú skelfí-
legt. Fólk er unnvörpum flúið á
brott, borgin búin að kaupa fyölda
húsa til niðurrifs, hverfísverslanir
ramba á barmi gjaldþrots o.s.frv.
Við höfum reynslu af skipulagi
sem gerir ráð fyrir stórfelldu niður-
rifí. Sú reynsla sýnir að slíkt skipu-
lag stenst ekki, því það er aldrei
útfært til fulls. Sumt verður rifíð
og þá byggt stórt í staðinn og því
standa bmnagaflamir upp úr eins
og stórvaxin minnismerki um mis-
tökin, sbr. Iðnaðarbankinn og Nýja
bíó í Lækjargötu. Þetta má sjá um
alla gömlu Reykjavík sem afleið-
ingu af skipuiaginu frá 1929 sem
gerði einmitt ráð fyrir stórfelldu
niðurrifí. í borg eins og Reykjavík,
þar sem ekki er meira um íjármagn
en raun er á, er uppbygging eins
og sú, sem fyrirhuguð er við Skúla-
götu, óraunhæf.
Miðbæjarskipulag-
Hæð húsa tekur mið af hæstu
húsum. Við Lækjargötu er t.d. tekið
mið af Iðnaðarbanka og Nýja bíói.
í deiliskipulagi frá 1981 af svoköll-
Byg’gingastarf í Selja-
sókn á kosningadag
í SELJAHVERFI er unnið að --
miklnm framkvæmdum í ungu lí |
hverfi, þar sem er lægstur meðal-
aldur allra hverfa i Reykjavík. I
safnaðarstarfinu er líka mikil
gróska, þótt aðstæður þar séu
allar erfiðar vegna húsnæðis-
leysis.
En kirkjubyggingin er á fullu.
Þar er nú unnið við að undirbúa
þak á einu húsinu af Ijórum, sem
mjmda eiga kirkjumiðstöðina, og á
einhveijum næstu vikum rís þar
þakið. Stefnt er að því að hefja
starfsemi þar þegar vetrarstarfið
byijar í haust og því er mikill hugur
í íbúum hverfisins við bygginguna.
Þar þurfa allir að standa saman og
leggja sitt fram.
Kvenfélag Seljasóknar ætlar á
kosningadaginn að minna íbúa
hverfisins á byggingaframkvæmd-
imar og jafnframt gefa þeim kost
á að leggja hönd á plóginn og styðja
kirkjubygginguna. A kjörstað f
Ölduselsskóla munu konumar koma
og bjóða merki kirkjubyggingarinn-
ar. Kl. 13.30 opna konumar köku-
basar í safnaðarsalnum í Tindaseli
3. Það er rétt við kjörstaðinn og
upplagt að koma við, þegar búið
er að kjósa og kaupa merki og taka
þá með sér kökur til að hafa með
kaffínu þegar heim er komið.
íbúar Seljahverfís munu standa
myndarlega að þessu eins og öðm,
vinna að framlagi hins góða starfs
í hverfínu og koma kirkjumiðstöð-
inni upp hið fyrsta.
Valgeir Astráðsson
uðum Pósthússtrætisreit var allt
annað upp á teningnum. Þar var
gert ráð fyrir mun lægri húsum og
lægri nýtingu til að tengja t.d.
Kokkhúsið húsunum við Skólabrú,
Kirkjutorg og Dómkirkjuna.
Það er því ekki rétt sem Vil-
hjálmur Þ. Vilhjálmsson segir í blaði
sjálfstæðismanna í Vestur- og
Miðbæ um núverandi skipulagstil-
lögu að „þar sé gert ráð fyrir svip-
aðri breytingu á götumynd Lækjar-
götu að Skólabrú og í Austurstræti
milli Lækjargötu og Pósthússtrætis.
Ráðgert er að rífa á fjórða tug
húsa sem skipulagshöfundar segja
að séu einskis virði!! Fagleg vinnu-
brögð eða hitt þó heldur. Hvað með
homið á Austurstræti og Lækjar-
götu þegar búið verður að rífa það
og Hressingarskálann og byggja
upp á 5 hæðir? Hvemig verður
mannlífíð þar í skugganum? Halda
skipulagshöfundar og aðrir sem
halda þessum tillögum á loft, að
sólin skíni ióðrétt yfír Reykvíkinga,
eða á e.t.v. að leysa málið með
því að hengja upp sólbaðslampa?
Reykjavíkurflugvöllur
Nú er búið að samþykkja að
völlurinn skuli standa um eilífið í
stað þess að leita í alvöm að öðmm
stað fyrir innanlandsflugið. Það
hefur ekki verið gert. Raunhæfur
möguleiki gæti t.d. verið sá að flytja
innanlandsflugið til Keflavíkur og
leggja einteinungsbraut fyrir lest á
milli, sem færi með a.m.k. 200 km
hraða.
Flugvallarsvæðið á skilyrðislaust
að byggja. Það tengist byggðinni
sem fyrir er eðlilega og er að öllu
leyti mjög hagkvæmur kostur. Af
flugvellinum er auk þess stórfelld
slysahætta og hávaðamengun eins
og dæmin sýna. Auk þess má ekkert
byggja hærra upp í loftið en 60
metra yfír só og það getur verið
annmarki út af fyrir sig þar sem
slíkt væri ella fysilegt. (Tum Hall-
grímskirkju nær reyndar 100 m
yfír sjávarmál, en að vísu í óþökk
flugmálayfírvalda.)
Nýi miðbær-
inn — Hagkaup
Sú gífurlega aukning á verslun-
arrými, sem þar er að verða til, er
atlaga að allri verslun í gamla
miðbænum og víðar og aigjör þver-
sögn þegar um leið er sagt að í
Kvosinni eigi að vera „miðstöð við-
skipta, þjónustu og fjölskrúðugs
mannlífs". Þessi stórfellda aukning
á verslunarrými þýðir að í Reykja-
vík verður tvöfalt meira verslunar-
rými en þekkist annars staðar í
heiminum. Spyija má einnig hvort
þær 50 milljónir, sem það kostar
að gera undirgöng að þessu verslun-
arhverfí, mætti ekki nýta betur til
einhvers annars.
Umf erðarskipulag
Þau áform sem uppi em um að
breikka Sóleyjargötu og Fríkirkju-
veg til að koma sem mestri umferð
niður í gamla miðbæ em ekki ein-
ungis mistök heldur afglöp og úr
takt við tímann. Hluti af þessum
hugmyndum er svo lagning Foss-
vogsbrautar og Öskjuhlíðarbrautar.
Með sæmilega siðuðum þjóðum
em menn löngu hættir að auka bfla-
umferð að gömlum borgarkjömum.
Fyrir löngu er komið í ljós að slíkt
stuðlar ekki að betra mannlífi held-
ur þvert á móti. Þess í stað verður
að efla almenningsvagnakerfíð og
auka forgang þess og leigubíla.
Niðurrif sstef nan
sem nú er að ná
sér aftur á strik
Ég hef setið í byggingamefnd
borgarinnar, bæði sem formaður á
Magnús Skúlason
„ Við erum kannski
komin að kjarna máls-
ins. Það er engum
flokki hollt að vera
stöðugt við völd og það
í tugi ára, raða mönn-
um sínum á garðann án
tillits til menntunar og
hæfileika. Slíkt býður
upp á spillingu og mis-
tök eins og dæmin
sýna.“
dögum vinstri meirihluta og nú sem
óbreyttur liðsmaður.
Með nýrri byggingarreglugerð
og byggingarlögum frá 1979 var
það leitt í lög að sækja þyrfti um
niðurrif til byggingamefnda. Þetta
var okkur, sem höfðum barist gegn
niðurrifi merkra húsa, mjög kær-
komið.
Við umQöllun á umsóknum um
niðurrif var þá komið á þeirri verk-
lagsreglu að sýnt skyldi hvað koma
ætti í stað húss sem hyrfi, áður en
heimild yrði veitt. Um þetta var
algjör samstaða í nefndinni, enda á
þessi regla sér stoð í byggingarlög-
unum frá 1978 þar sem segir að
um öll „þau mannvirki sem áhrif
hafa á útlit umhverfísins" skuli
fjallað í byggingamefnd.
Eins og allir vita er mikill sjónar-
sviptir að því að fjarlægja hús, og
því nauðsynlegt að vita hvað koma
skal í staðinn.
Á tímabilinu 1978—1982 var
ekki rifíð eitt einasta merkilegt hús,
þess var gætt. Þegar hins vegar
hinn nýi meirihluti tók við, kom
fljótléga í ljós mikill áhugi á að rífa
sem mest og fengnir vora lög-
fræðingar, sem þekktir vom fyrir
skilningsleysi á eldri byggð, til að
úrskurða að fyrrgreind verklags-
regla stæðist ekki lög og skyldi
ekki notuð.
Það er auðvitað hægt að rífa hús
þó að þessi regla sé við lýði, en
þegar meirihlutanum liggur svo á
að láta rífa sem raun ber vitni,
þvælist svona regla fyrir. Nógu
slæmt er að þurfa að senda málin
til umíjöllunar Umhverfismálaráðs,
sem þó hefur samþykkt flestar
niðurrifsbeiðnir.
Á kjörtímabilinu hafa horfið ýmis
merk hús, svo sem Fjalakötturinn,
Breiðfírðingabúð og nokkrir stein-
bæir, en á dagskrá er að rífa á
næstunni nærri 100 hús, sem hvert
um sig er mjög mrkilegt, þ.e.a.s.
fái núverandi meirihluti að ráða
ferðinni.
Byggingamefnd er eiginlega
nokkurs konar afgreiðslu- og eftir-
litsnefnd, sem á að gæta þess að
farið sé eftir lögum og reglugerðum
ýmsum, auk þess að fjalla um
mannvirki með tilliti til útlits.
Ég hef átt ágæta samvinnu við
núverandi formann nefndarinnar,
Hilmar Guðlaugsson, yfír árin, og
í sameiningu höfum við leyst úr
ýmsum vanda manna sem til okkar
hafa leitað, en þegar kemur að
nýbyggingum í eldri hverfum, þar
sem sýna þarf fyllstu aðgát vegna
þess umhverfis sem fyrir er og íbúa
þess, breytist hljóðið í strokknum.
Þá er oft eins og allt sé ákveðið
fyrirfram, faglegur metnaður er
látinn víkja, lítið tillit tekið til at-
hugasemda nágranna, öll umræða
til lítils, jafnvel þótt viðkomandi hús
sé of stórt og jafnvel illa hannað.
Málið er samþykkt með handa-
auppréttingum meirihlutans í takt.
Sumar hendur hanga að vísu dálítið
og ólundarsvipur sést, en málið er
í höfn. Þama er hinn „trausti og
samhenti" meirihluti að störfum.
Við emm kannski komin að
kjama málsins. Það er engum flokki
hollt að vera stöðugt við völd og
það í tugi ára, raða mönnum sínum
á garðann án tillits til menntunar
og hæfíleika. Slíkt býður upp á
spillingu og mistök eins og dæmin
sýna.
Hvað t.d. með Hamarshúsið,
Stangarholtið eða átta hæða
íbúðablokk sem breiðir sig fyrir
útsýni fólks í Hvassaleiti?
Hvað með 100 herbergja hótel
upp á 4 hæðir fyrir framan íbúa
Sigtúns, með tilheyrandi umferð?
Hvað segja íbúar Álfheima við
ennþá stærri badmintonskemmu
sem breiðir sig fyrir útsýni niður
Laugardalinn?
Og hvað segja íbúar við Gnoðar-
vog þegar skyndibitastaður, banki
o.fl. með tilheyrandi bílastæðum rís
fyrir utan glugga þeirra?
Um leið og ég vil óska okkur til
hamingju með nýja Laugaveginn,
sem er gömul hugmynd okkar eins
og líka Þórsgatan, þykir mér rétt
að minnast lítillega á útivistarsvæð-
ið í Laugardal sem nú er gumað af.
Það er af því góða að planta
mnnagróðri umhverfís Laugardal-
inn og laga þar til, og kannski
kemur einhvem tímann bamatívólí
o.fl. Grasgarðurinn er nú þegar
kominn.
En hvað með Miklatún, er ekki
rétt að ljúka við það? Það er ekki
nóg að planta bara tijám. Fyrir
Iiggur skipulag sem sýnir sam-
komusvæði, boltavöll, gæsluvöll,
minigolf, umferðarleiksvæði, sér-
hannaðan garð fyrir blinda o.fl.
Hvemig væri að gera Hljóm-
skálagarðinn líka meira aðlaðandi
fyrir böm á því sviði.
Niðurlag
Það er skondið að opna bláu bók-
ina núna og finna á fyrstu opnu
mynd af borgarstjóranum okkar við
hliðina á mynd af bömum sem em
að fara yfír upphækkaða gangbraut
í gamla Vesturbænum. Látum
liggja á milli hluta hvað Breiðholts-
vagninn er að gera á Öldugötunni.
Ef hann er farinn að gera þess
konar framkvæmdir að baráttumál-
um sínum, þá emm við orðnir
samheijar.
Batnandi manni er best að lifa,
en sannleikurinn er sá, að borgar-
stjórinn og fleiri í borgarráði hafa
ekki verið ýkja hrifnir af hraða-
hindrandi aðgerðum, hvorki í Gamla
bænum né annars staðar.
Ástæðan fyrir því að þessi mál
hafa þokast í rétta átt nú, er ára-
löng barátta íbúasamtaka, foreldra
og kennarafélaga. Einnig hefur
komið til eindreginn stuðningur
Alþýðubandalagsins með Guðrúnu
Ágústsdóttur í þroddi fylkingar
ásamt dyggum stuðningi Katrínar
Fjeldsted, borgarfulltrúa Sjálfstæð-
isflokksins.
Þetta dæmi sýnir hvemig sam-
vinna borgarfulltrúa og íbúa hverf-
anna (hverfasamtaka) gæti gefið
af sér jákvæðar lausnir, þar sem
sleppt er persónulegu níði, pólitísk-
um fyrirgreiðslum — spillingu.
Með tilvísun til hinna margföldu
mistaka í skipulags- og byggingar-
málum, sem drepið hefur verið á,
eiga orð núverandi borgarstjóra vel
við:
„Fortíðin er vegvísir inn í fram-
tíðina."
Höfundur er arkitekt og fulltrúi
Alþýðubandalagsins iByggingar-
nefnd Reykja víkur.