Morgunblaðið - 22.02.1987, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. FEBRÚAR 1987
Enric Majó íhlutverki Goya ogLaura Morante íhlutverkihertoga-
ynjunnar af Alba íspænska myndaflokknum um líf og list málarans
fræga.
Molar um spænska listmálarann
Francisco Goya, en
sýnir n ú myn daflokk frá
sjónvarpinu um æfihans.
í kvöld hefst þriðji þátturinn í spænska myndaflokkn-
um um einn frægasta málara Spánverja, Francisco
Goya með Katalónska leikaranum Enric Majó í titil-
hlutverkinu. Líf hins fræga málara hefur verið tilefni
sjónvarpsþátta og bíómynda í gegnum árin en líklega
er þessi framleiðsla spænska sjónvarpsins með þeim
viðameiri og vandaðri.
Myndaflokkunnn var
frumsýndur á Spáni vor-
ið 1985. Hvorki fleiri né
færri en sex handrits-
höfundar gerðu handritið en leik-
stjóri er Ricardo Bonilla Diaz.
Goya lifði langa æfi og mikla
umbrotatíma í sögu Spánar og Evr-
ópu. Hann var ekki sérlega bráð-
þroska listamaður, ekki einn þeirra
sem eins og Rafael eða Mozart mörk-
uðu spor í samtíðina þótt þeir hefðu
látist ungir. Hefði Goya látist um
fertugt hefði hans verið minnst sem
annars flokks málara. Að baki verka
hans bjó mikil og djúpstæð
lífsreynsla.
Þegar hann fæddist árið 1746 var
tekið að halla undan fæti miðað við
hátind veldis Spánar en landið var
þó enn glæst heimsveldi með nýlend-
ur í Ameríku og Asíu, öflugan flota
og fjölskyldutengsl við valdamestu
konungsættir Evrópu. Um það leyti
sem Goya lést árið 1828 í útlegð í
Bordeaux í Frakklandi hafði Spánn
misst nær allar nýlendur sínar í
Ameríku, ríkissjóður var uppurinn
og framundan voru dimm og
drungaleg ár innanlandsófriðar.
og æfiferil er mjög í brotum, litlar
heimildir eru varðveittar um mótun-
arár hans, fyrsti aldarfjórðungurinn
í lífi hans er sem auð síða. Þó vill
svo vel til að örugg heimild er varð-
veitt um fæðingu hans 30. mars
árið 1746 í sveitaþorpinu Fúendetót-
os í Aragóníuhéraði á Norður-Spáni.
Goya hlaut undirstöðumenntun sína
hjá kirkjumálaranum José Martinez
og enda þótt einkenni hans sem lista-
manns birtust þegar á bernskustöðv-
unum var það ekki fyrr en í Madrid,
sem þau náðu fullum þroska. Hann
reyndi tvívegis að komast í Listahá-
skólann þar í borg, 1763 og 1766
en var synjað í bæði skiptin. Hann
var því í reynd sjálfmenntaður lista-
maður að mestu leyti og sagt er að
hann hafi haldið því fram að einu
raunverulegu lærimeistarar hans
hafi verið landi hans Velaskves,
Rembrandt og Móðir náttúra.
Tveir málarar, sem nutu mikils
álits við hirðina, áttu eftir að hafa
áhrif á Goya; Þjpðveijinn Anton
Raphael Mengs og Italinn Giambatt-
ista Tiepolo. Goya hafði meira dálæti
á þeim síðamefnda, nýklassismi
Mengs var honum síður að skapi.
Goya var lærlingur hirðmálarans
Franciseo Bayeu og kvæntist systur
hans árið 1773 eftir námsferðalag
til Italíu.
Samdráttur hans og Jósefu Bayeu
og æfilöng sambúð þeirra bar aldrei
Mynd Goya af konungsfjölskyldu Karls IV.: Hann málaðihráka sinn íhvert andlit, sagði Hemingway.
I
---------------------------------—■
Francisco Goya:
Sjálfsmynd.
gal
r.m
! Vio
iom
Goya við vinnu sína.
merki ástríðna heldur hentugleika-
sambands. Eftir brúðkaupið hvarf
Jósefa eins og því hefur verið lýst
„inn í skuggann við hlið eiginmanns
síns“. Hjónaband þeirra stóð í 39
ár eða þar til Jósefa lést árið 1812
og þau eignuðust afar mörg böm,
nálægt tuttugu. Aðeins eitt bam-
anna komst upp, Xavier, sem sagt
er að hafi verið lítilsnýtur letingi sem
lifði mestanpart æfinnar í iðjuleysi
á opinberum greiðslum, erfðagreiðsl-
um og hinum miklu eignum sem
faðir hans hafði safnað.
Annars er bókstaflega ekkert vit-
að um fjölskyldulíf Goya eða tilveru
eiginkonu hans. Jósefa stóð við hlið
hans í gegnum súrt og sætt og ann-
aðist húshald hans þögul og kyrrlát. A
I gegnum mág sinn Bayeu fékk
Goya það verkefni í Madrid ásamt i
öðmm að gera uppköst að mynd-
vefnaði fyrir konungshallimar ■{)
stjórnartíð Karls III. og Karls IV. í
Madrid blésu vindar upplýsingarinn-
ar um stræti og torg og Goya hreifst ,
með hugsjóninni um bjartari framtíð.i
og verður seint fullmetið hvaða áhrif
það hafði á tilfinningar hans og list-
feril.
Hann lifði og hrærðist á meðal
forystumanná upplýsingarinnar á ,
Spáni, þeir voru stuðningsmenn.
hans, vinir og uppfræðarar. Og þótt,
Goya hefði ekki hlotið mikla mennt-
un öðlaðist hann smámsaman
óskipulega sjálfsmenntun, sem skap-
aði list hans hugsjónagmndvöll.
Tæknilega var hann velþjálfaður og
nú var komið að því að hann mótaði
innri hugsjón listar sinnar. Forn fag-i
urhöfgi ný-klassíkurinnar nægði
ekki skynsemiskröfu nútímans.
Goya taldi það hlutverk listarinnar
að kanna náttúmna af nýrri skarp-
skyggni. Hann gerðist lærisveinn
nýrra trúarbragða skynsemishyggj-
unnar og ferðaðist til ystu endi-
marka mannlegs hugar, dró
myrkustu hluta hans upp með pensli
sínum og blýanti og fylltist örvænt- ■
ingu þegar þessi heimur skynsem-
innar, sem hann trúði á, tók að
ummyndast og breytast í heim
blóðugrar byltingar.
Þegar Karl IV. settist í konungs-
stól var Goya skipaður konunglegur