Morgunblaðið - 24.01.1988, Blaðsíða 33

33
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. JANÚAR 1988
Katrín Magnúsdóttir
(1858-1932).
Enda þótt Katrín Magnússon
taeki jafn virkan þátt í starfí eigin-
manns síns og raun ber vitni, og
hjúkraði sjúkum jafnvel dögum
saman ef með þurfti, tók hún einn-
ig mikinn þátt í félagsmálum í
Reykjavík, einkum í samtökum
kvenna. Full þjóðfélagsleg réttindi
kvenna til jafns við karla voru henni
kappsmál og innan Hins fslenska
kvenfélags starfaði hún mjög eftir
að þau hjón fluttust til Reykjavfk-
ur. Þegar formaður þess félags,
Þorbjörg Sveinsdóttir ljósmóðir, lá
banaleguna mælti hún svo fyrir að
Katrín skyldi taka við formennsku
af sér og kom það í hennar hlut
að skipuleggja undirskriftasafnanir
þær sem félagið gekkst fyrir undir
bænarskrár um kosningarétt og
kjörgengi kvenna. Sem formaður
félagsins átti Katrín þátt í stofnun
Bandalags kvenna árið 1917 og hún
var í fyrstu stjóm þess. í Thorvald-
sensfélaginu lét Katrín til sín taka,
hún var lengi í stjóm þess og kjör-
in heiðursfélagi 1929. Þegar ís-
lenskar konur tóku að beita sér
fyrir söfnun fjár til Landspítala-
byggingar var hún því máli styrk
stoð. Katrín lét sig menntunarmál
kvenna varða og um árabil átti hún
sæti f skólanefnd Kvennaskólans í
Reylgavík. Hún sat átta ár í bæjar-
stjóm og á þeim tíma starfaði hún
meðal annars í fátækranefnd bæj-
aríns sem af flestum var talin ein
erfíðasta starfsnefnd bæjarstjóm-
arinnar. Fyrir störf sín að félags-
málum og opinber störf var hún
sæmd heiðursmerki Fálkaorðunnar.
Um hana hefur verið sagt að hún
hafí um sína daga verið ein af
máttarstoðum íslenskrar kvenna-
hreyfíngar.
A aldarafmæli Jóns Sigurðssonar
var efnt til mikillar iðnsýningar í
Reykjavík. Undirbúningsnefnd sýn-
ingarinnar var skipuð fimm körlum
og þremur konum og var slík sam-
setning nefnda framúrstefnuleg á
þeim tíma. Konumar sem f nefnd-
inni sátu vom „frúmar" Guðrún J.
Briem, Ragnheiður Hafstein og
Katrín Magnússon. í annál ársins
1911 kemur fram að sýningin hafí
tekist ágætlega.
Guðmundur Magnússon prófess-
or sinnti vísindastörfum samhliða
kennslu læknanema og efling há-
skólans var hjartans mál beggja
hjónanna. Það sýndu þau í verki
er þau, hinn 3. nóvember 1922,
gáfu Háskóla íslands verulega fjár-
upphæð í minningarsjóð til styrktar
íslenskúm læknaeftium og til
vfsindastarfsemi f læknisfræði.
Til er lýsing á ömmu Katrínar,
Ragnhildi Sívertsen í Hrappsey og
hefur sú lýsing af kunnugum verið
heimfærð orði til orðs við skapgerð
Katrínar, en um ömmu hennar var
meðal annars sagt: „Hún átti til
lundstórra að telja, enda var hún
skömngur mikill og forsjárkona hin
mesta... lipur í skapi þegar þess
þurfti; að eðlisfari var hún geðrík
og heldur örlynd, ef henni var mis-
boðið, ber mest á þessu sakir
hreinlyndis hennar og þar af fljót-
andi opinskáleik við þá sem hún
vissi eða treysti að ekki mundu
misbrúka einlægni hennar og hrein-
skilni, hina leiddi hún hjá sér
oftast."13.
Þegar eftir kosninguna 1908
skipuðu þessar konur sér til allra
starfa í bæjarstjóminni eftir því sem
þurfti en mest létu þær til sín taka
í heilbrigðismálum, fátækramálum,
menntunarmálum og öllu því er til
framfara mátti horfa. Mikið vatn
hefur mnnið til sjávar á þeim rúm-
lega þremur aldarfjórðungum sem
liðnir em frá Kvennasigrinum mikla
árið 1908, mörgu hefur fleygt fram
þó enn gæti óþolinmæði gagnvart
ýmsu sem allt að því virðist standa
í stað. Konumar sem þá gerðust
brautryðjendur vom böm síns tíma
og það kerfí sem framboð þeirra
byggðist á riðlaðist þegar hinir eig-
inlegu stjómmálaflokkar komu til
sögunnar. En án efa hafa þær gert
það sem í þeirra valdi stóð og til
er frásögn eftir samherja þeirra í
bæjarmálum sem ber með sér að
viðkomandi hefur þótt nóg um bylt-
ingarandann sem fylgdi þessum
valkyijum. Þær létu nefnilega verða
eitt af sínum fyrstu verkum að
heimila konum eins og körlum að-
gang að sundlaugunum og að
þangað yrði ráðinn kvensundkenn-
ari.
TILVITNANIR: Bla.
1 Nýtt kvennablað 5. árg. 1944,5. tbl... 7
2 óðinn IV árg. maí 1908,2. tbl......... 11
3 Kvenréttindafélag íslands 40 ára
1907-1947. Minningarrit. Rvík. 1947 19
4 Gfsli Jónsson: Konur og kosningar. Rvfk.
1977................................... 62
5 Thorvaldsensfélagið 70 ára. Minningarrit.
Samið hefur Knútur Amgrímsson. Rvík
1946................................ 9
6 Thorvaldsensfólagið 100 ára. Afmœlisrit
1875—1975. Efni 70 ára ritsins (sbr. til-
vitnun nr. 6) endurprentað ásamt grein
eftir Gunnar M. Magnúss: MMargs er að
minnast 1946-1975“. Rvík. 1980........ 107
7 Sama................................. 20
8 Jón Helgason biskup: Þeir sem settu svip
ábœinn.Rvík. 1941..................... 165
9 Hátfðisdagur kvenna til minningar um
stjómmálaréttindi íslenskra kvenna 19.
júnf 1916. Bæklingur (dagskrá hátfða-
halda f Rvfk. 18. og 19. júnf og augiýsing-
ar) 16 sfður, prentaður f Gutenberg. Rvfk.
1916................................... 8
10 óðinn II árg. nóvember 1906,8. tbl...... 68
11 Vísir, 17. setpember 1936
12 Vísir, 18. mars 1928.
13 ísafold, 20. mars 1928.
HEIMILDIR:
Bjöm Magnússon: Guðfræðingatal 1847—1976.
Rvík 1976.
Vilmunduf Jónsson: Læknar á íslandi I—II. Rvfk.
1970.
Sigrfður Thorlacius: Saga Bandalags kvenna f
Reykjavík 1917-1977. Rvík. 1983.
Jón Helgason biskup: Árbækur Reykjavíkur
1786-1986. Rvík. 1941.
Páll Eggert ólason: íslenskar æviskrár frá land-
námstímum til ársloka 1940 I—V. Rvík.
1948—1962. (I bl8. 247 æviágrip Guðrúnar
Bjömsdóttur).
Bryrýólfur Tobfaason: Hver er maðurinn? I—II.
Rvík. 1944. (II bls. 20 æviágrip Katrfnar S.
Skúladóttur).
Alþingismannatal. Rvfk 1978.
Gísli Jónsson: Konur og kosningar. Þættir úr sögu
fslenskrar kvenréttindabaráttu. Rvfk. 1977.
Kvenréttindafélag íslands 40 ára 1907—1947.
Minningarrit. Rvík. 1947.
Ingibjttrg Rafnar
Katrín Fjeldsted
hefur hlutur kvenna verið misjafn.
Á tímabilinu 1908-86 hafa þrjátíu
og tvær konur hafa verið aðalbæj-
ar- eða borgarfúlltrúar, þaraf
ellefu fyrir Sjálfstæðisflokkinn og
margar hinna verið ópólitískar.
Auk þess hafa þijátíu og fimm
konur verið varamenn á sama
tímabili.
Ég vil sérstaklega minna á
Guðrúnu Lárusdóttir sem kom í
bæjarstjórn 1912, hún varð síðar
alþingismaður Sjálfstæðisflokks-
ins. Þó er Auður Auðuns sú kona
„Nú áttatíu árum seinna,
minnist ég þessara frumherja með
virðingu. Ópólitiskt framboð kom
fjórum konum inn i fímmtán
manna bæjarstjóm. Það er alveg
ótrúlegt að hugsa til þess, hveijar
aðstæður þessara kvenna voru.
Fyrsta verkeftii þeirrá var að sjá
til þess að konur hefðu aðgang
að þeirri sundaðstöðu sem þá var
fyrir hendi og að fá konu sem
sundkennara. — Og ýmsum þótti
langt gengið.
Síðan þessir atburðir gerðust
sem komist hefur til mestrar virð-
ingar allra kvenna í borgarstjóm,
fyrr og síðar.
Konur i dag taka afstöðu í Ijósi
sinnar pólitísku sannfæringar.
Það hefur reyndar nokkrum sinn-
um borið við á fundum í borgar-
stjóm að konumar hafa verið i
meirihluta á fundum. —Þegar
varamennimir hafa komið inn.
Pólitískur ágreiningur var ekki
minni á þessu fundum heldur en
öðrum.
{ dag er hlutur kvenna á fram-
boðslistum alltof rýr, bæði til
Alþingis og sveitarstjóma. Próf-
kjör hafa ekki leitt til þess að
hlutur kvenna yrði eðlilegur að
neinu leyti. -^Jafnvel innan Sjálf-
stæðisflokksins hefur gjaman
verið talað um það að kjósa ekki
konur af því að þær séu konur
heldur þrátt fyrir að þær séu kon-
ur. Margir halda því fram að það
sé ekki nóg að kona sé jafnhæf
og og karl, til þess að verða tekin
fram yfir, heldur verði hún að
vera hæfari en hann. Þetta lög-
mál gildir líklega jafnt í atvinnu-
lífínu og I stjómmálum. Sjálfstæð-
isfólk mætti hugleiða hvemig
hlutur kvenna er í þeirra flokki.
Konur eru ekki síður hæfar til að
taka ákvaröanir í stjómmálum en
öðmm málum."
Athugasemd forsætisráðuneytisins
við ályktun miðsljórnar ASÍ:
Hækkun barna-
bóta vegur upp
hækkanir matvöru
Hér fer á eftir i heild athuga-
semd forsætisráðuneytisins við'
ályktun miðstjómar ASÍ vegna
álagningar söluskatts á matvör-
ur.
„í ályktun miðstjómar ASÍ dags.
21. janúar 1988 eru borin saman
útgjöld vísitölufjölskyldu og lág-
markstekjur einstaklings. Liggur i
augum uppi að slíkur samanburður
er með öllu ótækur. Eðlilegra væri
að taka dæmi af fjögurra manna
fjölskyldu (sem er broti stærri en
vísitölufjölskyldan). Hjónin vinna
bæði úti fullan vinnudag og bera
hvort um sig úr býtum lágmarks-
laun. Bömin eru tvö og annað undir
7 ára aldri. Alþýðusambandið upp-
lýsir að lágmarkslaun hafí hækkað
um 2.100 kr. á mánuði frá í júlí.
Laun hjónanna hafa þvf samtals
hækkað um 4.200 kr. á mánuði.
Matvöruútgjöldin hafa hækkað um
5.400 kr. á mánuði. Til að loka
dæminu þarf að athuga hækkun
bamabóta og bamabótaauka frá
því sem var í júlí. í ljós kemur að
sú hækkun meira en vegur upp
mismuninn í þessu dæmi.
Bamabætur með fyrsta bami
voru 12.625 en eru 17.888 kr. á
fyrri hluta árs 1988. Þessar upp-
hæðir tvöfaldast sé bamið undir 7
ára aldri. Bætur með öðm bami
vom 18.910 en em á f. hl. árs
1988 26.832 kr. Hjónin fá óskertan
bamabótaauka með hvom bami um
sig enda ná tekjur þeirra ekki skerð-
ingarmörkum. Óskertur bamabóta-
auki nam 30.000 kr. en er nú
42.484 kr. Bamabætur og barna-
bótaauki til þessarar Qölskyldu
nema því 3.618 kr. hærri fjárhæð
í janúar 1988 en í júlí 1987. Á
móti hækkun matvömliða um 5.400
kr. koma því launahækkun um
4.200 kr. og hækkun bamabóta og
bamabótaauka um liðlega 3.600
kr. eða samtals um 7.800 kr.
Þá er ótalið, að lækkun tolla og
vöragjalds, sem í ýmsum tilvikum
á eftir að koma fram, leiðir af sér
lækkun fjölmargra vömtegunda og
-flokka. Þessar breytingar em tekn-
ar að skila sér og em staðfestar
með Iækkun byggingarvísitölu um
*/2% milli mánaðanna desember og
janúar. Gert er ráð fyrir að bygg-
ingarvísitala lækki frekar við
nnæstu mælingu í febrúar. Ríkis-
stjómin hefur falið verðlagsyfir-
völdum að efla eftirlit og
kynningarstarf, sem ásamt árvekni
neytenda sjálfra er vísasti vegurinn
til að tryggja að neytendur njóti
þeirra verðlækkana sem tollkerfis-
breyting ríkisstjómarinnar frá
áramótum felur í sér. Þegar öllu
er til skila haldið er gert ráð fyrir
að á móti 7% hækkun matvömliðar
framfærsluvísitölunnar komi sam-
svarandi lækkun annarra liða vísi-
tölunnar svo að framfærslukostnað-
ur meðalfjölskyldu breytist ekki
vegna skattabreytinganna í heild.
ASÍ ítrekar fyrri
mótmæli gegn sölu-
skatti á matvörur:
Matvöruútgjöld
hafa hækkað um
um 5.400 krón-
uráhálfuári
MIÐSTJÓRN Alþýðusam-
bands íslands ítrekaði & fundi
sinum í vikunni fyrri mót-
mæli við söluskatti á matvæli
og var forsætis- og fjármála-
ráðherra send ályktun þar að
lútandi.
í ályktunni segir að útgjöld
vísitölufjölskyldunnar til mat-
vömkaupa hafí veríð 22.800
krónur á mánuði í júlí, en séu
nú í janúar 28.200 krónur. Út-
gjöld vegna matvælakaupa hafí
þannig aukist um 5.400 krónur
á hálfu ári á sama tíma og lág-
markslaunin hafí hækkað um
2.100 krónur. Miðstjóm lýsi
fullri ábyrgð á hendur stjóm-
valda vegna þessara aðgerða.
Kæri sáli sýnd í Háskólabíói
HÁSKÓLABÍÓ hefur hafið sýn-
ingar á myndinni Kæri sáli með
Dan Aykroyd, Walter Matthau,
Charles Grodin og Donna Dixon
í aðalhlutverkum. Leikstjóri er
Michael Ritchie en hann leik-
stýrði m.a. gamanmyndinni „The
Golden Child“ með Eddie Murp-
hy sem sýftd var í Háskólabíói
fyrir skttmmu.
Myndin Kæri sáli hefst á geð-
sjúkrahúsi fanga skammt frá
Chicago þar sem Lopez hótar að
varpa sér út um glugga en dr. Bra-
id reynir árangurslaust að tala um
fyrir honum. Lopezhættir.við fyrir-
ætlun sína fyrir fortölur samfanga
sins, John W. Bums yngri. Þeir
Bums og dr. Braid eiga í sífellum
eijum og þegar fyrir liggur að
Bums verði sendur á geðveikrahæli
fyrir hættulega glæpamenn grípur
hann til örþrifaráða og flýr. Með
prettum raeður hann sig sem sál-
fræðing á útvarpsstöð og er þar
með kominn ( beint samband við
fólk með vandamál. En þá kemur
til sögunnar dularfullur náungi sem
ber kennsl á fangabúning Bums
og hyggst notfæra sér það til að
kúga út úr honum fé, segir (frétta-
tilkynningu frá kvikmyndahúsinu.