Morgunblaðið - 24.01.1988, Blaðsíða 59

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. JANÚAR 1988
59
dögum og sitthvað fleira, fræðsluer-
indi, fréttir og þvílíkt eftir því sem
hugurinn gimtist. Dagskráin hófst
að vísu yfírleitt ekki fyrr en klukk-
an átta á kvöldin og henni lauk
með þjóðsöngnum upp úr klukkan
tíu. Svo varð að kaupa rafhlöðu;
hún entist kannski árið. Það varð
líka að fara af bæ til að komast i
rafmagn og láta hlaða sýrugeyminn
með nokkurra vikna millibili. Á
Stórahofi var rafstöð og þangað var
stutt frá Strönd.
Það er augljóst að við slík skil-
yrði reynir mikið á þá sem standa
fyrir heimavist bama, jafnvel þótt
ekki væru fleiri en átta til tólf nem-
endur samtímis, tveir árgangar
saman, tíu og ellefu ára í yngri
deild, en tólf og þrettán ára í eldri
deild. En þannig var fyrirkomulagið
á Strönd. Foreldrar töluðu lítið um
áhyggjur sínar, en eflaust hafa
margir kviðið því undir niðri að
senda bamið sitt margar bæjarleið-
ir burtu. í farskólann hafði verið
styttra því að hann var til skiptis
á bæjum eftir húsakynnum.
Ekki höfðu Málfríður og Frímann
verið lengi á Strönd þegar það orð
var komið á að þar væri fólk sem
betur en öðrum vandalausum mætti
trúa fyrir bömum, hjá þeim liði
bæði tápmiklum og pasturslitlum
vel. Að sjálfsögðu reyndi mest á
kennarann, en Málfríður fylgdist
vel með öllu og var til hjálpar eftir
þörfum, kenndi til dæmis stelpunum
handavinnu. Ráðskona sá um mötu-
neytið, og lengst man ég þar eftir
Ágústu Sigurðardóttur frá Skamm-
beinsstöðum. Fleira fólk var þar til
hjálpar á þeim árum. Elín Þorleifs-
dóttir frá Árbæjarhjáleigu var
Málfríði til aðstoðar, en Eiríkur
Magnússon móðurbróðir Frímanns
hugsaði um nokkrar kindur og tvær
kýr í fjósi. Hann kunni frá mörgu
að segja. Nútímaþægindi vora ekki
nein fyrst í stað í þessu nýja skóla-
húsi, það var stórt, hitað með
kolakyntri miðstöð og lýst með olíu-
lömpum. Síðar kom vindrafstöð. Til
matseldar í mötuneytinu var koks-
vél, AGA, en hjónin höfðu iitla
eldavél í sinni íbúð.
í heimavistarskóla með einum
kennara verður hann vitanlega að
sinna starfl sínu allan sólarhring-
inn. Það þykir ókunnugum ekki
tiltökumál. En þrátt fyrir þetta álag
mun Frímann hafí talið árin á
Strönd bestu ár ævi sinnar. Hann
bar hag nemenda sinna fyrir bijósti
alla ævi og fann til með þeim í
gæfu og ógæfu þó að sambandið
vildi dofna. Einhvern tíma á efri
áram sagði hann mér frá ógæfu-
manni sem hann hitti úti á götu í
Reykjavík. Það var gamall nemandi
hans sem áfengið hafði leikið grátt.
Þegar hann hafði sagt mér frá
þessu þagnaði hann .um stund og
bætti við: „Ég vildi ég hefði ekki
séð hann þama; hann var þó manns-
efni.“ Síðan fóram við að tala um
annað.
Böm og unglingar finna sér allt-
af eitthvað til að eyða tómstundun-
um við, óholla iðju ef ekki fínnst
farvegur af öðra tagi. En á Strönd
virtist holl tómstundaiðja koma af
sjálfri sér, lestur til fróðleiks og
skemmtunar, einhvers konar
handavinna eða föndur. Stundum
vora nemendur látnir lesa hver fyr-
ir annan. Ekki man ég eftir að
okkur þætti það neitt sérstakt, en
hins vegar var almennur fögnuður
ef það vitnaðist að Frímann ætlaði
að segja okkur frá einhveiju á
kvöldvökunni lesa eitthvað sem
hann hafði skrifað. Sumt af því
voru bemskuminningar, ekki allar
bjartar, og sumt þekktu gamlir
nemendur hans aftur þegar bækur
hans komu út. Tvo vetur að minnsta
kosti var „Vorboðinn" gefínn út,
flölritað blað innan skólans. Því
fylgdi sköpunargleði nemenda þó
að öll vinnan lenti vitanlega á kenn-
aranum.
Frímann var kröfuharður um
vandvirkni í hvívetna en þar var
að sjálfsögðu miðað við getu og
þroska nemandans. Tiltrúnaði
skyldi ekki brugðist. Lítið atvik
sýnir hvemig kennarinn tók stund-
um á málum. Þegar Gunnarshólmi
Jónasar hafði verið lesinn (og flest-
ir lært eitthvað í kvæðinu) í tengsl-
um við samsvarandi kafla í
íslandssögu Jónasar Jónssonar, og
allir fylltust aðdáun á ættjarðarást
Gunnars að vilja ekki fara utan
þrátt fyrir dóminn, sneri kennarinn
allt í einu við blaðinu og benti á
hugsunarháttinn að baki ummælum
Kolskeggs: „Hvorki skal ég á þessu
níðast og engu öðra, því er mér er
til trúað."
Ekkert erlent mál var námsgrein
í bamaskólum á þessum áram. En
þeim sem vilja höfðu og getu kenndi
Frímann dönsku, og nokkram sinn-
um skrifuðumst við á á því máli.
Það var fjarkennsla. Eftir að
skyldunámi lauk lærði ég auk þess
hjá honum byijunaratriði þýsku og
hjá Málfríði framatriði ensku. Það
var góð byrjun. í bókum Frímanns
sá ég líka fyrst kennslubók í esper-
anto, vissi að vísu áður að það var
til. Nokkra kafla í þeirri bók las ég
einhveija illviðrissunnudaga og
lærði þannig að greina milli sumra
málfræðiatriða. En það er önnur
saga. Málfræði kenndi Frímann lítið
nemax það sem tengdist stafsetn-
ingu. Hins vegar var sama krafa
um vandvirkni í málnotkun og öðra.
Móðurmálið skyldi vera hreint og
vandað.
Hér skal staðar numið. Það var
gott að banalega Frímanns var stutt
og þjáningalaus. _Hann var nokkur
síðustu árin á Ási í Hveragerði,
síðan á Grand í nokkrr vikur, en
lagðist inn á Landakot í desember-
byijun og átti ekki afturkvæmt
þaðan. Sama milda skapið fylgdi
honum til síðasta dags þrátt fyrir
lífsþreytuna sem fór að gera vart
við sig eftir að Málfrður dó. Og
fímm dögum fyrir andlátið var hann
að skopast að því við mig að hann
væri orðinn svo gleyminn að hann
myndi ekki lengur hvað hann væri
gamall.
En minningamar hrannast að,
minningar um gott fólk og góða
bemsku í skjóli þess. Fyrir það er
ég þakklátur, og svo mun um fleiri
sem nutu samvista við Frímann og
Málfríði.
. Arni Böðvarsson
Mig Iangar að minnast míns
gamla, góða kennara með fáeinum
orðum og reyna að láta í Ijós þakk-
læti mitt fyrir liðna tíð. Hann
fæddist á Fremri-Kotum í Skaga-
fírði 30. nóv. 1901 og ólst þar upp
til 10 ára aldurs. Árið 1933 gerðist
hann skólastjórí og kennari við
bamaskólann á Strönd á Rangár-
völlum og var þar til ársins 1949.
Það er mikill vandi að stjóma
heimavistarskóla svo vel sé, en þann
vanda leysti Frímann af einstakri
piýði með góðri aðstoð konu sinnar
Málfííðar Bjömsdóttur. Ég var svo
lánsöm að vera bam á skólaaldri
austur á Rangárvöllum á þeim áram
sem Frímann var kennari þar og
fékk að njóta hans góðu kennslu í
fjóra vetur. Þegar ég lít til baka
koma ótal minningar upp í huga
minn, minningar um skemmtilega
og lærdómsríka daga á Strönd,
dagamir þar vora svo sannarlega
lærdómsríkir, við lærðum ekki ein-
göngu það sem stóð í bókunum, við
lærðum að fara vel með bækumar
og annað sem við höfðum undir
höndum, og við lærðum ekki síður
að umgangast hvert annað. Við
voram oftast 10—14 í deild (bekk)
og komum vitanlega frá ólíkum
heimilum, þama voram við eins og
ein stór fjölskylda, og ef einhver
misklíð kom upp, sem mjög sjaldan
var, þá hafði Frímann einstakt lag
á að koma sáttum á. Við nemendur
hans báram mikið traust til hans
og okkur datt ekki í hug að óhlýðn-
ast honum, okkur þótti vænt um
hann og vildum gera honum sem
mest til geðs. Mér er minnisstætt
atvik er skeði á mínum skóladögum.
Við voram að læra íslandssögu og
aldrei þessu vant þá kunnum við
ekki það sem okkur var sett fyrir.
Frímann varð svolítið þungur á
brúnina og sagði, „þið verðið að
lesa þetta betur öll“. Og mikið
hræðilega skömmuðumst við okkar,
eitt er víst að við kunnum vel í
næsta sögutíma. Mér verður oft
hugsað til þessa atviks þegar skóla-
mál ber á góma, við skömmuðumst
okkar fyrst og fremst fyrir að hafa
gert Frímanni gramt í geði, og
fínnst mér að það sýni þann hug
sem við báram til hans betur en
flest annað. Á laugardögum var til
siðs að hafa það sem við kölluðum
upplestur, það var þannig að hver
nemandi kom upp að kennarapúlti
og las upphátt fyrir hina krakkana,
smásögu eða kafla úr sögu eftir
atvikum. Mikið höfðum við gott af
þessum upplestram, við lærðum að
lesa hátt og skýrt og standa fyrir
framan fólk. Frímann lagði mikla
áherslu á skýrt tal og lestur, sjálfur
talaði hann hreina og fagra norð-
lensku. Ég minnist líka ótal
ánægjustunda, sem við áttum í
frítímum, þá var farið í leiki, úti
ef vel viðraði, annars inn í smíða-
stofu. Margt vetrarkvöldið renndum
við okkur á skautum niður á tjöm
og oft kom Frímann þá með okkur
og tók þátt í eltingaleik, mikið
reyndu strákamir að hafa við hon-
um, en það gekk nú misjafnlega.
Eitt sinn byggðum við gríðarstórt
snjóhús, sem allur skarinn komst
inní, Frímánn var að sjálfsögðu
verkstjórinn, hann var ekki ein-
göngu kennarinn okkar hann var
félagi, vinur.
Margt ánægjulegt kvöld áttum
við líka við innileiki, þá var Málfríð-
ur oft með okkur og kenndi okkur
marga skemmtilega leiki, svo sem,
„Að vefa vaðmál," „Eitt par fram
fyrir ekkjumann," og margt, margt
fleira, sem nú er því miður flestum
gleymt. Málfríður hafði þýða og
fallega söngrödd og söng oft með
okkur, hún var okkur ekki síður
kær en Frímann, það verður ekki
annars þeirra minnst svo hins sé
ekki getið, svo samstillt vora þau
í einu og öllu. Við lærðum mörg
Ijóð og sungum mikið, flestir dagar
hófust með því að við sungum einn
sálm, áður en fyrsta kennslustund
byijaði í lok stðustu kennslustundar
var sungið ættjarðarljóð eða annað
skemmtilegt. Énn hlýnar mér um
hjartarætur er leið mín liggur fram-
hjá Strönd og mér koma í hug
skemmtilegir skóladagar í glöðum
hópi skólasystkina í skjóli okkar
góða kennara.
Málfríður lést árið 1977, ég veit
að það hafa orðið fagnaðarfundir
þegar þau hittust á landi eilífðarinn-
ar. Ég veit að ég mæli fyrir munn
margra gamalla nemenda Frímanns
þegar ég að lokum flyt honum inni-
legar þakkir fyrir allt það góða sem
hann kenndi okkur og aldrei verður
metið til fulls, það er sannarlega
fjársjóður sem hvorki mölur né ryð
fær grandað.
Börnum hans, Ragnheiði, Bimu
og Jónasi þakka ég innilega liðnar
samverastundir og sendi þeim og
mökum þeirra og bömum einlægar
samúðarkveðjur. Guð blessi ykkur
öU.
Guðbjörg Böðvarsdóttir
Þann 16. janúar sl. andaðist á
Landakotsspítala Frímann Jónas-
son f.v. skólastjóri á 87. aldursári.
Frímann var fæddur að Fremri
Kotum í Skagafirði 30. 11. 1901.
Foreldrar hans vora Jónas Hall-
grímsson og Þórey Magnúsdóttir.
Fýrstu árin ólst Frímann upp í
foreldrahúsum ásamt systkinum
sínum, en hann missti föður sinn
fímm ára gamall, dvaldist næstu
árin með móður sinni en þurfti
snemma að fara að vinna fyrir sér
og treysta á sjálfan sig. Snemma
kom í ljós áhugi Frímanns til að
afla sér meiri menntunar en þá var
algengast meðal fátækra sveita-
bama. Með þrautseigju og dugnaði
ásamt góðum gáfum tókst honum
það. Fyrst nam hann bókbandsiðn
á Akureyri og tók síðar sveinspróf
í þeirri grein. Síðan lá leið hans í
Kennaraskóla íslands og útskrifað-
ist hann þaðan með kennaraprófí
1923. Þar með var aðal ævistarf
hans ráðið. Frá 1923—1964 eða í
41 ár starfaði hann við kennslu-
og skólastjóm. Fyrst sem farkenn-
ari vestur við ísafjarðardjúp í tvö
ár, kennari á Akranesi í átta ár,
skólastjóri á Strönd á Rangárvöllum
í sextán ár og skólastjóri við Kópa-
vogsskóla í 15 ár.
15. maí 1926 kvæntist Frímann
Málfríði Bjömsdóttur (d. 1977) þau
eignuðust þijú böm: Ragnheiði Þór-
ey hjúkranarfræðing, hún er gift
Ove Krebs verkfræðingi og era þau
búsett í Bandaríkjunum. Bimu
Sesselju kennara, hún er gift Trú-
manni Kristiansen skólastjóra í
Hveragerði og Jónas verkfræðing
kvæntur Margréti Loftsdóttur
bókasafnsfræðingi, þau búa í Kópa-
vogi.
Fyrstu kynni mín af Frímanni
vora þau að haustið 1948 fóram
við saman í mjög ævintýralega ferð.
Ég sem nemandi í Kennaraskólan-
um er Frímann sem aðstoðarmaður
Hallgríms bróður síns sem var far-
arstjóri hóps kennaranema, var
ætlunin að fara inn á Hveravelli,
en við lentum í hríðarbyl og sátum
föst næturlangt í bflnum á Bláfells-
hálsi. Þá sá ég að Frímann var
æðralaus og traustur þótt móti
blési.
Þessum eiginleikum hans átti ég
eftir að kynnast betur síðar. Ekki
óraði mig fyrir því þá að ég ætti
eftir að starfa mörg ár sem kenn-
ari hjá honum við Kópavogsskólann
og taka síðar við skólastjórastarfí
við þann skóla. Þegar Frímann tók
við stjóm Kópavogsskólans 1949
var skólinn ekki fjölmennur, en íbú-
um Kópavogs Qölgaði mjög ört á
næstu áram og þá einnig nemend-
um í skólanum, svo ört að ekki
hafðist undan að byggja. Voru því
mikil þrengsli í skólanum mest alla
skólastjómartíð Frímanns, tví- og
þrísett í hveija stofu og fyrstu árin
vantaði einnig sérstofur og leik-
fimisal.
Við slíkar aðstæður reyndi mjög
á stjómanda skólans, en allan vanda
íeysti Frímann, ekki með hávaða
og látum heldur með röggsemi,.
prúðmennsku og ekki síst hlýlegu
viðmóti, jafnt við starfsiið sem nem-
endur. Hann var mjög vinsæll í
starfí og var gott að leita til hans
með vandamálin ekki síst fyrir unga
og óreynda kennara eins og mig á
mínum fyrstu áram hér.
Það kom í hlut Frímanns að
fnóta starfshætti og venjur í Kópa-
vogsskólanum og að því býr skólinn
enn. Frímann vildi fyrst og fremst
vera félagi og vinur síns fólks en
ekki valdbjóðandi, vildi gagnkvæmt
traust og samvinnu, og ég held að
enginn hafí viljað bregðast trausti
hans.
Frímann var góður skólamaður
og fylgdist vel með þróun skóla-
mála. Hann fór nokkrar ferðir til
útlanda til að kynna sér skólamál.
Hann ferðaðist mikið um landið og
var kunnugur sögu lands og þjóðar.
Ekki var Frímann að ota sér fram
á almennum vettvangi, hann var
að eðlisfari hlédrægur maður, en
hann var félagslyndur og naut
trausts samferðamanna sinna. Þess
vegna valdist hann til ýmissa trún-
aðarstarfa sérstaklega á sviði skóla-
og bindindismála, sat meðal annars
mörg ár í stjóm sambands íslenskra
bamakennara.
Gaman var að dveljast með
Frímanni á góðri stund, hann var
fróður og skemmtilegur í viðræðum,
hafði gaman af kveðskap enda góð-
ur hagyrðingur sjálfur, hafði góða
kímni- og frásagnargáfu.
Hann var vel ritfær og skrífaði
m.a. tvær bamabækur, Þegar sól
vermir jörð og Hve glöð er vor æska.
Ekki var síður ánægjuiegt að
heimsækja þau hjónin Frímann og
Málfríði á vistlegt heimili þeirra að
Digranesvegi 66 í Kópavogi. Þar
var tekið rausnarlega á móti gest-
um og hlýlegt viðmót þeirra hjóna
vermdi hjartarætur. Frímann hætti
skólastjóm 1964. Lét hann þá þau
orð falla að hann vildi hætta skóla-
störfum meðan hann ætti ennþá
nokkurt starfsþrek til að sinna öðr-
um áhugamálum.
Nú er lokið ævi góðs manns. Ég
vil að leiðarlokum þakka Frímanni
fyrir mina hönd og konu minnar
fyrir góð kynni og einlæga vináttu,
einnig vil ég þakka honum farsælt
starf í þágu Kópavogsskólans.
Ættingjum hans og vinum votta
ég okkar dýpstu samúð.
• Óli Kr. Jónsson
t
Innilega þökkum við öllum er sýndu okkur samúö og vináttu við
andlát og útför
ÞORGERÐAR JÓNU ODDSDÓTTUR,
Vesturgötu 59,
Akranesi.
Sérstaklega þökkum við starfsfólki E-deildar Sjúkrahúss Akraness
frábæra umönnun.
Guðbjörg Róbertsdóttir, Jóhann Ársælsson
og börn.
t
Við þökkum þeim, sem heiðruðu minningu
GUÐMUNDU PÁLÍNU GUÐMUNDSDÓTTUR,
Skipasundi 92.
Sophus Henry Holm,
Guðmundur Holm
og systkini hinnar látnu.
t
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð við andlát og jarðarför föð-
ur okkar, tengdaföður, afa og langafa,
BJÖRNS V. J. GÍSLASONAR,
Kapiaskjólsvegi 3.
Hjartans þakkir til lækna og starfsfólks Grensás- og hjartadeildar
Borgarspítalans.
Margrét Björnsdóttir, Ingiberg Ólafsson,
Bima Björnsdóttir, ÞorgeirTheódórsson,
Elva Bjömsdóttir, Ingimundur Jónsson,
barnabörn og barnabarnabörn.