Morgunblaðið - 13.03.1988, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. MARZ 1988
um velstæða góðborgara og læt
gagnrýni um að ég skrifi sí og æ
um ríkt fólk í betri hverfum eins
og vind um eyrun þjóta."
Stríðið markaði djúp spor
Reinecker varð 73ja ára á að-
fangadag. Hann ber aldurinn vel.
Hann er grannur, gráhærður, með
fast augnaráð. Heymin er aðeins
farin að gefa sig. Hann á tvö upp-
komin böm af fyrra hjónabandi og
fjögur bamaböm. Holly, seinni kon-
an hans, er 23 árum yngri en hann.
Hún er stelpuleg og heilsar honum
enn með léttum kossi á vangann,
eins og þau séu nýgift eftir 30 ára
hjónaband. Þau iðka golf og ferðast
mikið. Annars sér hún um að hann
hafi frið til að skrifa í næði. Þau
hafa enn ekki komið til íslands en
sögðust bæði hafa áhuga á að fara
þangað. Hann veit að íslendingar
kunnu vel að meta Derrick þegar
hann var sýndur í ríkissjónvarpinu.
Reinecker byijaði að skrifa á
unga aldri. Hann seldi smásögur
þegar hann var enn í skóla og skrif-
aði fréttir og greinar fyrir dagblöð
á Ruhr-svæðinu, þar sem hann ólst
upp. „Það kom af sjálfu sér að ég
lagði skriftir fyrir mig,“ sagði hann.
Hann starfaði sem blaðamaður eft-
ir stúdentspróf og vár ritstjóri tíma-
Það var ekki hægt að ímynda sér
morðin á gyðingunum. Ég heyrði
fyrst um þau eftir lok stríðsins. Ég
veit að það er ótrúlegt en það er
satt. Þegar útvarpið var komið í
annarra hendur heyrði ég um þau.
Fýrst trúði ég ekki mínum eigin
eyrum og spurði sjálfan mig hvaða
hryllingssögur þeir spynnu upp.
Gyðingar í Bandaríkjunum trúðu
þessu heldur ekki í fyrstu. Útrým-
ing 6 milljóna gyðinga er glæpur
aldarinnar, ef ekki glæpur veraldar-
sögunnar. Það er ótrúlegt að slíkt
gæti gerst á okkar svokölluðu „upp-
lýstu“ tímum. En mig grunar að
sigurvegaramir hafi innst inni verið
fegnir að geta varpað allri sök á
Þjóðverja. Þeirra eigin stríðsglæpir
féllu í skugga hrottaskaparins. Man
nokkur núna eftir því hvemig borg-
imar vom gjöreyðilagðar, hvemig
konur og böm urðu að híma nótt
eftir nótt í dimmum kjöllurum á
meðan sprengjum var varpað og
hvemig Tékkar og Rússar limlestu
saklaust fólk í herferð sinni? Það
þarf að fá heildarsýn yfír hlutina
og setja þá í samhengi. Hver
stríðsglæpur út af fyrir sig er hroða-
legur. Þeir ættu að vera kennslu-
bókadæma svo að þeir endurtaki
sig ekki. En heimurinn hefur ekki
orðið friðsælli, síður en svo. Menn
á við Pol Pot og Khomeini leika enn
lausum hala. Verkefni þessarar ald-
ar, að mínu áliti, er að ná tökum á
og útrýma styijöldum. Annars er
voðinn vís.“
Stældi Hamsun í fyrstu
skáldsögunni
„Það var erfítt að átta sig á til-
vemnni eftir stríðið. Ég hafði upp-
lifað og tekið þátt í hlutum sem
tóku þennan endi. Þ^ð veitti mér
litla ánægju í lífínu. Ég velti fyrir
mér hvemig það hefði gerst, hvem-
ig væri hægt að útskýra það. Ég
komst að þeirri niðurstöðu að skoð-
anir manns mótast á einskonar
gönguferð í gegnum lífíð. Maður
leggur af stað frá punkti núll sem
óskrifað blað. Fyrstu línumar bera
dám af manns nánustu og um-
hverfínu sem maður elst upp í.
Maður telur sitt eigjð umhverfí vera
venjuleg^t umhverfí áður en maður
kynnist einhveiju öðm. Smátt og
smátt öðlast maður reynslu og
HERBERT Reinecker, rithöfundur, býr
í einbýlishúsi við þrönga skógargötu fyr-
ir utan bæinn Starnberg fyrir sunnan
Miinchen í Vestur-Þýskalandi. Þung
rimlahurð skýlir útidyrum hússins. Það
lætur lítið yfir sér utan frá séð. Innan
dyra ber það með sér að þar búa engin
börn og íbúarnir dveljast oft langdvölum
annars staðar. Stofan er stór, búin þægi-
legu leðursófasetti, stórum ami, fomu
eikarborði, abstrakt málverkum og bók
um. Hér og þar em myndir af Reinecker
og Holly, konu hans. Sólpallur og garð-
ur, umgirtur skógi, blasa við úr stómm
gluggum. Sundlaugin sést úr vinnuher-
bergi rithöfundarins. Það er snyrtiiegt,
prýtt öldnu, ensku skrifborði og ljós-
myndum afhúsum hjónanna í Brasilíu
og á Spáni. í þessu herbergi verða þætt-
imir um Derrick, leynilögregluforingja,
til. I umhverfi sem ætti heima í næstum
hvaða Derrick-þætti sem er.
rits. Hann flutti til Berlínar og
starfaði þar hjá „Jungvolk", tíma-
riti ungmennishreyfíngar Þriðja
ríkisins. Hann var stríðsfréttaritari
í Frakklandi, Finnlandi og Rúss-
landi í heimsstyijöldinni síðari.
Stríðið hafði ævarandi áhrif á hann.
„I dag er öllum ljóst hvað átti
sér stað í stríðinu. Ljósi hefur verið
varpað út í ystu kima tímabilsins.
En á þeim tíma var maður ekki
eins vel upplýstur." Talið barst að
Höfer, virtum, vestur-þýskum sjón-
varpsmanni, sem varð nýlega að
segja af sér eftir að vikutímaritið
Spiegel birti um hann grein. Þar
kom fram að hann hefði skrifað
blaðagrein sem lyktaði af gyðinga-
hatri á stríðsárunum. Höfer átti sér
ekki uppreisnar von eftir það. „Fólk
heldur að það hafi verið hægt að
afla sér upplýsinga um ástandið á
þessum tfma. En það er ekki rétt.
Á stríðsárunum stóðu allir ber-
skjaldaðir frammi fyrir eigin örlög-
um og urðu hver fyrir sig að ráða
fram úr þeim,“ sagði Reinecker.
„Það sem þá var skrifað var ritað
í anda tímans. Höfer hefur væntan-
lega farið óvarlega með orð. Það
er óafsakanlegt en það gefur ekki
tilefni til mannaveiða eða mann-
orðsmorðs. Ég kann því til dæmis
alltaf illa þegar kvikmyndin „Junge
Holly og Herbert Reinecker. Hún sér um að hann geti skrifað í næði.
Adler", sem ég skrifaði handritið
að árið 1944, er kölluð „áróðurs-
mynd“. Hún var engin áróðurs-
mynd. Hún var ósköp venjuleg kvik-
mynd í anda þess tíma sem við lifð-
um á og tekin á löglegan hátt. Hún
kom glæpunum, sem voru seinna
afhjúpaðir, ekkert við.
Það var ekki hægt að ímynda sér
hinn hroðalega endi sem stríðið tók.
þekkingu og getur farið að mynda
sér raunsærri skoðanir. Skoðanir
mínar eru allt aðrar nú en fyrir 40
til 50 árum af því að nú bý ég yfir
þekkingu sem ég hafði ekki þá.
Manneskjan eykur stöðugt við
þekkingu rína og ætti að verða æ
greindari, en mjög greind verður
hún örugglega aldrei."
Reinecker fæst við þetta efni í
„lllmenni
eru ekki alltaf illileg |_ _ ásvipinn, DíO sandi
illn nenni eru miklu verri“
segir Herbert Reinecker, faðir vestur þýsku sakamálaþáttanna
Það eru til margs konar
glæpir, venjulegir glæp-
ir sem eiga sér stað í
hópi utangarðsmanna
og glæpir sem eru
framdir í hópi svokallaðra góð-
borgara. Ég hef engan áhuga á
hversdagslegum ódæðum afbrota-
.manna. Dreggjar mannlífsins eru
þema út af fyrir sig, en glæpimir
á þeirra plani eru ekki forvitnileg-
ir,“ sagði Reinecker. „Afbrot sem
eru framin af fólki, eða gerast
meðal fólks, sem á ekki heima í
heimi glæpanna eru miklu áhuga-
verðari. Þau sýna að hver sem er
er fær um að fremja glæp. Og ég
get notað vel menntað fólk til að
segja gáfulegar, þaulhugsaðar
setningar. Samræður utangarðs-
fólks geta verið fyndnar en þær
geta ekki verið áhugaverðar. Þær
eru einfaldlega mddalegar. Ég er
fær um að skrifa óheflaðan texta
en ég kæri mig ekki um að gera
það aftur og aftur. Ég hef hins
vegar ánægju af að fást við verk-
efni sem ég get leyst með samræðu
gáfaðs fólks, fólks sem hefur þrátt
fyrir allt ekki stjóm á sjálfu sér og
er þrátt fyrir allt illmenni. Illmenni
þurfa ekki alltaf að vera illileg á
svipinn, brosandi illmenni em miklu
verri. Þess vegna skrifa ég frekar