Morgunblaðið - 26.04.1988, Page 50

50
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 26. APRÍL 1988
Tónlistarskólar fyrir hverja?
- námið hluti af almennri menntun
Af umræðum á ráðstefnu Félags tónlistarskólakennara
Svipmyndir af ráðstefnu Félags tónlistarskólakennara.
Nýlega hélt Félag tónlistar-
skólakennara ráðstefnu um tón-
listarskóla. Og miðað við að það
eru um átta þúsund nemendur i
rúmlega sextíu tónlistarskólum
víðsvegar um landsins breiðu
byggð og þar kenna um sex-
hundruð kennarar, þá er ekki
ósennilegt, að ýmsa fýsi að
fregna af því, sem fór fram á
ráðstefnunni.
Laugardaginn 16. apríl voru
fluttir fyrirlestrar og starfað í hóp-
um. Á sunnudeginum var hópstarfi
haldið áfram, en í lokin kynnti Jón
Nordal skólastjóri Tónlistarskólans
í Reykjavík frumvarp um Tónlistar-
háskóla íslands. í erindunum fyrri
daginn var komið víða við. Sigrún
Guðmundsdóttir ræddi uppeldislega
fagþekkingu tónlistarkennara,
Stefán Edelstein flutti hugleiðingar
um hlutverk, tilgang og starfshætti
tónlistarskóla, Jón Hlöðver Áskels-
son flutti tölu um samræmingu á
skólastarfí tónlistarskólanna og
Brynja Guttormsdóttir varpaði fram
spumingunni um tónlistarskóla af
hvaða tagi og fyrir hverja. Það
þarf vart að taka fram, að inn á
milli fyrirlestra var skotið tónlist,
andanum til upplyftingar og örvun-
ar.
En ekki er allt talið enn. Þórir
Þórisson ræddi hljóðfæramennt í
almennum skólum, Haukur Hann-
esson samstarf kennara og foreldra
frá sjónarhóli Suzuki-aðferðarinn-
ar, Halldór Haraldsson svaraði
spumingunni hvað væri kennslu-
fræði hljóðfærakennara og Njáll
Sigurðsson ræddi nauðsyn á námi
til starfsréttinda, sýndi skýrlega
fram á hve aðsókn að tónlistarskól-
um er mikil á lægstu stigum og hve
mjög vantar á að hægt sé að sinna
þessum mikla áhúga.
Þetta er í fyrsta skipti sem tón-
listarkennarar þinga, en tæplega í
síðasta skiptið, því þingheimur
sýndi almenna ánægju yfír fram-
takinu og það var vel mætt. Í þess-
ari stétt eins og flestum öðrum hitt-
ist fólk sjaldan og fá tækifæri gef-
ast til að ræða þrifamál, sem snerta
stefnur og strauma í faginu. Stjórn
félagsins skipa Öm Arason formað-
ur, Kristín Stefánsdóttir, Valgerður
Ákadóttir, Brynja Guttormsdóttir
og Heimir Guðmundsson.
Eins og áður er nefnt skiptist
þingheimur í hópa og ræddi þar
fjögur mál, sem öll eru forvitnileg
þeim, sem hafa minnsta áhuga á
starfí tónlistarskólanna. Sigríður
Pálmadóttir stjómaði umræðuhóp
um forskóla, Sigursveinn Magnús-
son um tónfræði, Halldór Haralds-
son um kennaramenntun og Sigríð-
ur Sveinsdóttir um hljóðfæra-
kennslu. Hugum þá aðeins að hvað
kom fram í hópstarfínu.
Hvenær er heppilegt að
börn byiji tónlistarnám?
í umræðum undir stjóm Sigríðar
Pálmadóttur um forskóla í tónlist-
amámi var mest rætt um hvort
forskólanámið ætti að fara fram
innan tónlistarskólanna, eða ekki.
Einnig um gagnsemi þess, tilgang
og hvaða stefnu ætti að taka þar.
Með forskólanámi er átt við nám
um tónlist, sem er hugsað sem und-
anfari hljóðfæranáms. Hópurinn
var sammála um að það þyrfti að
auka samstarf foreldra og kennara,
því þátttaka og áhugi foreldra í
tónlistamámi litlu krakkanna er
oftast nauðsynleg, ef þau eiga að
haldast við námið. Algegnt er að
forskólakennarar hafi einnig á
hendi hópkennslu tónfræða á fyrstu
stigum hljóðfæranáms og þyrfti því
að vera gott samstarf milli forskóla-
kennaranna og hljóðfærakennar-
anna.
Það hafa löngum verið skiptar
skoðanjr-. up) hvepær enheppilegast
áð börn .hefji hiióðfæraíiáRL-J.Wíi-.
ræðuhópnum var sú skoðun ofan
á, að hljóðfæranámið ætti að hefj-
ast fyrr en nú er, jafnvel á fimmta
eða sjötta ári, en þá aðeins undir
leiðsögn kennara, sem hafa sérstak-
lega lagt sig eftir kennslu svo ungra
barna. Það er staðnæmst við þenn-
an aldur, því krakkar á þessum aldri
eru svo móttækileg og fús til að
stíga fyrstu sporin, lúta aga við-
fangsefnisins og njóta um leið þess
frelsis er tónlistin veitir. Þau eru
líka tilbúin að takast á við flókin
verkefni, ef það er unnið með þeim
samkvæmt þroska þeirra og getu.
í starfshóp um hljóðfærakenn-
ara, sem Sigríður Sveinsdóttir
stjórnaði, var rætt um prófakerfi,
heppilegt próffyrirkomulag og próf-
dómarakerfið. En það sem vekur
kannski mesta forvitni þeirra, sem
eiga böm í tónlistarskólum voru
umræður um æskilega og óæski-
lega skólastefnu í þessum skólum.
Aðsókn að tónlistarskólum
ótrúlega mikil
í umræðum um skólastefnu tón-
listarskólana var meðal annars
varpað fram spumingum um mark-
mið þessara skóla, um það hvort
fyrstu stig hljóðfæranáms gætu
kannski flust inn í grunnskóla og
þá til að gefa sem flestum kost á
tónlistamámi, því eins og Njáll Sig-
urðsson benti óyggjandi á í fyrir-
lestri sínum, þá er aðsóknin svo
mikil að skólunum, einmitt á því
aldurstigi. Einnig var rætt hvort
einkakennsluformið væri lýðræðis-
legt í þeim skilningi að það útiloki
ekki nemendur af fjárhagslegum
ástæðum.
Hópurinn var eindregið á því að
forvitnilegt væri að freista sam-
starfs við grunnskóla í tilrauna-
skyni, eins og kom fram í ályktun-
um þingsjns, sem verða raktar. á
eftjc. Það er yíst enginn vafj k þyí„
að foreldrar myndu fagna því að
böm þeirra gætu sótt tónlistamám
sitt í grunnskólann, sem er oftast
í námunda við heimili þeirra, í stað
þess að þurfa að leggja á sig ferðir
oft í viku um borgina þvera og
endilanga. Og ekki síður ætti tón-
list að vera ríkur þáttur í námi al-
menna skólans, eða hvaða rök eru
fyrir því að eiga kost á leikfimitím-
um tvisvar í viku, en kannski engri
tónmenntakennslu? Enginn að tala
um annaðhvort eða . . . Hvort
tveggja væri fyrirtak. Hópurinn var
á einu máli um gagnsemi þess að
foreldrar litu á stundum við í tímum
hjá bömunum, gott fyrir alla . . .
Einnig að nemendur.væru hvattir
til að sækja tónleika.
í hópi kennara er mikill áhugi á
samstarfi allra tónlistarskólanna.
Það er líka nemendum í hag, nauð-
synlegt að námið milli skólanna sé
samræmt, svo nemendur geti flust
milli skóla án nokkurra erfiðleika
og þeir séu gjaldgengir í hvaða
skóla sem er. Og meira af samræm-
ingu, það bráðliggur á námsskrám,
því þær em aðeins til fyrir suma
hljóðfærahópa og aðra ekki. Auk
þess vantar námskeið til að þjálfa
prófdómara.
Hvers vegna ná fæstir
tónlistarkennarar
starfsheitinu kennari?
Undir stjóm Halldórs Haralds-
sonar var rætt um kennaramennt-
un. Tónlistarkennarar eins og aðrar
stéttir em uppteknir af hugmyndum
um endur- og símenntun. Það efni
var rætt og þótti vænlegt að kanna
þörf á henni og að slík menntun
ætti vel heim í væntanlegum Tón-
listarháskóla íslands.
En það var þó annað mál, sem
brann ekki síður á þátttakendum,
. sunosó.. .vaugáyeltur,. .um,. .bvoet
kennsla væri sérfag, þannig að
hljóðfærakennarar þyrftu viðamikið
nám í uppeldis- og kennslufræði,
til að koma þekkingu sinni áleiðis
til nemenda. Hér hangir ýmislegt á
spýtunni. Gmnnskóla- og fram-
haldsskólakennarar hafa fengið
starfsheitið kennari lögvemdað.
Eitt af skilyrðum þess að öðlast það
starfsheiti er dijúgmikið nám í upp-
eldis- og kennslufræði. Aðrir sem
fást við kennslu án tilskilinna rétt-
inda verða að láta sér lynda titilinn
leiðbeinandi og þann flokk fylla
flestir hljóðfærakennarar, vegna
þess að þeir hafa ekki setið nægi-
lega lengi á skólabekk við nám í
uppeldis- og kennslufræði. Þeir
fínna kannski einkum fyrir þessum
réttindaskorti í buddunni, því við
þetta hafa þeir dregist aftur úr
sérmenntuðum kennumm í launum.
Finna vísast síður fyrir þekkingar-
skorti sínum í kennslunni, því það
er nú einu sinni svo að í hljóð-
færanáminu sjálfu hafa þeir innbyrt
töluvert af því, sem felst í uppeldis-
og kennslufræði. Líka þess vegna
gremjulegt, að þeir skuli ekki mega
nota starfsheitið kennari.
En það er fleira kyndugt í þessu
máli. Nemendur, sem fara utan í
sémám í hljóðfærakennslu við við-
urkenndar menntastofnanir, koma
í flestum tilfellum heim réttinda-
lausir, þvi á þessum stöðum þykir
nánast hvergi ástæða til að eyða
jafnmiklum tíma í títtnefnd fræði
og em gerðar kröfur um hér. Og
ekki nóg með það, því samkvæmt
þessu em prófessorar við þessa
skóla ekki fullgildir kennarar við
tónlistarskóla hér, yrðu að láta sér
nægja starfstitilinn leiðbeinandi.
Enginn dregur í efa gildi þess
að afla sér einhverrar þekkingar í
áðumefndum fræðum, en spuming
hvort jekki só vænlegra að sniða
þetta nám t cbetur' að hljóðfteéfa-
kennslunáminu, heldur en er gert
nú. Eins og er fá nemendur í tón-
menntakennaradeildunum nám-
skeið í Kennaraháskóla íslands,
námskeið, sem er miðað við nem-
endur þar. En þetta gríðarlega
vægi uppeldis- og kennslufræða er
ekki aðeins forkostulegt í menntun
hljóðfærakennara, heldur er
kannski hluti af meiriháttar mgli,
sem hefur sitrað út í skólakerfíð,
þegar uppeldisfræðinámið er farið
að hossa hátt í að vera jafn mikið
og sémám í því, sem á að kenna.
Nóg um það . . . í þessum hópi
var ályktað um að títtnefnda grein
mætti sníða betur að hljóðfæra-
kennaranámi og í því sambandi
væri forvitnilegt að kanna hvemig
aðrar þjóðir fæm að í þessum efn-
um.
í hópi, sem Sigursveinn Magnús-
son stýrði, var rætt um tónfræði-
greinar, en það em greinar til hlið-
ar við aðalgreinina, nám í hljóð-
færaleik. Þar vantar einna helst
samræmingu og í þessum hópi var
reynt að útbúa veganesti handa
undirbúningsnefnd um þau mál.
Svo vantar sárlega bækur á
íslensku um tónfræði, eins og fleiri
greinar innan tónlistamámsins, auk
þess sem vantar námsbraut fyrir
tónfræðikennara.
Þetta var það helsta, sem var
rætt í hópunum. En eins og lög
gera ráð fyrir ályktaði þingheimur
um þau mál, sem helst þóttu þurfa
að komast út fyrir þingveggina.
Það háir starfi tónlistarskólanna
og letur tónlistarkennslu í almenn-
um skólum, að það er einungis
námsstjóri í hálfu starfí, sem á að
hafa umsjón með námi þeirra átta
þúsund nemdanda, sem stunda nám
í tónlistarskólunum sextíu undir
umsjón kennaranna sexhundruð.
Fyrsta ályktunin er því um að ráð-
inn verði námsstjóri í fullt starf, til
að sinna tónlistarskólunum.
Hvernig væri að tón-
listar- og grunnskólarnir
ynnu saman?
I framhaldi af því, sem áður sagði
úr umræðuhóp um forskólanám, þá
er stungið upp á að gerð verði til-
raun um samstarf nokkurra tónlist-
arskóla og grunnskóla á Reykjavík-
ursvæðinu til að reyna breytt fyrir-
komulag tónlistarfræðslu, svo fleiri
nemendur fái tækifæri til tónlist-
amáms. Þama er miðað við fyrstu
bekki grunnskóla, að nemendum
þar verði boðið upp á almenna tón-
listarkennslu og hópkennslu á hljóð-
færi.
Staðreyndin er nefnilega sú, að
það eru biðlistar við alla tónlistar-
skólana og væru örugglega lengri,
ef námið væri ódýrara. Það er því
vægt til orða tekið, að áhugi á tón-
listamámi er gífurlegur. Tónlist-
arnám innan grunnskólans gefur
fleiri nemendum kost á að kynnast
tónlist og annarri tónlist, en helst
er haldið að hlustum landsmanna.
Tónlist ætti nefnilega að vera hluti
af almennri menntun. En hvenær
skyldum við annars eignast skóla
þar sem krakkar, er sýnast hafa
sérstaka náttúru til tónlistar, geta
stundað jöfnum höndum tónlist-
amám og almennt nám? Hvenær
skyldum við geta valið um hluti,
sem skipta máli, eins og mismun-
andi skóla, en ekki bara misjafnlega
þraut- eða vanhugsaðar sjónvarps-
og útvarpsdagskrár?
Ein ályktunin var um að vinna
að því að nemendur tónlistarskól-
anna væm hvattir til að sækja tón-
leika frekar en er. Það virðist nefni-
lega vera, að þrátt fyrir marga tón-
listarskóla úti á landi, þá er aðsókn
á tónleika þar oft undarlega lítil.
Ef til vill væri hægt að ýta undir
aðsókn með því að kynna kennurum
betur, þegar Sinfóníuhljómsveitin
og aðrir heimsækja landsbyggðina.
Og í Reykjavík vantar sárlega
skólatónleika. Með það í huga, hve
margir krakkar stunda tónlist-
amám, þá fer undra lítið fyrir efni,
sem þau vinna eða er fyrir þau í
fjölmiðlum og eins mætti reyna að
koma á betra sambandi tónlistar-
skólanna og almennu skólanna,
þannig að þau ættu sér vettvang
■ippaPiskólans.sínsj ekki baraí tónr
li^ídíálynútt..no9tíi|;&ðririóniQöí-